توفان‌های گرد و غبار در سراسر منطقه شرق مدیترانه و خلیج فارس به عنوان پدیده‌های طبیعی غیرقابل کنترل تلقی می‌شوند. آسیب ناشی از توفان‌های گرد و غبار اجتناب‌ناپذیر است. از سویی خشکسالی شدیدی حداقل در دهه گذشته برقرار بوده و از سوی دیگر تلاش‌های کمی برای توسعه پوشش گیاهی، یا حداقل اجتناب از تخریب بیشتر جنگلها – صورت گرفته است. بخش غربی و جنوب غربی ایران به شدت تحت تأثیر رویدادهای گرد و غباری است که از مناطق کویری مجاور، عمدتاً از دشت‌های عراق و عربستان سعودی، و همچنین از توفان‌های گرد و غبار محلی منتقل می‌شود. تجزیه و تحلیل‌های اخیر نشان می‌دهد 84 درصد از رویدادهای گرد و غبار منشأ محلی ندارند. یک ناهمگونی فضایی بزرگ طی سال‌های 1379-1397 نظر آماری در توفان‌ها دیده می‌شود: سال 1388 فعالترین سال گرد و غبار و پس از آن سال های 1390 و 1387 به دلیل شرایط خشکسالی طولانی در هلال حاصلخیز شرق مدیترانه، بیشترین انتشار گرد و غبار در ایران و عراق رخ داده است.
در عربستان سعودی، توفان‌های گرد و غبار تقریباً بر تمام نقاط کشور از جمله پایتخت ریاض اثر می‌گذارد. در شمال آن‌، این توفان‌ها با بادهای شدیدی که کویت را فرا می گیرد، ترکیب می‌شود. برخی از توفان‌های گرد و غبار ناشی از بادهای بسیار خشک «البواره» هستند که بر اثر فشار اتمسفر در حوزه شرقی مدیترانه و به سمت پایین در شرق شبه جزیره عربستان و محله ربع الخالی و همچنین عراق و کویت ایجاد می‌شوند.
توفان‌های شن بزرگ در عربستان سعودی از نواحی دور دست مانند لیبی شکل می‌گیرند. در ایران طی سال‌های اخیر هفت استان مورد بیشترین حمله توفان های گرد و غبار قرار گرفته‌اند: خوزستان، ایلام، کرمانشاه، لرستان، بوشهر، همدان و کردستان، بیشتر در معرض توفان‌های گردوغبارند.

البته استان‌های تهران، البرز، قم، مرکزی، اصفهان، آذربایجان غربی و شرقی محل‌های خطرناکی از نظر آسیب توفان‌های گرد و غبار بوده‌اند. مردم محلی در منطقه خلیج فارس به گرد و غبار عادت کرده‌اند و نام‌های مختلفی را بر این توفان‌ها گذاشته‌اند. در ایران به آنها توفان گرد و غبار عراق و عربستان می‌گویند. گاهی اوقات در ایران و عراق از آنها به عنوان توفان‌های شبح، تاریک یا سیاه یاد می‌شود. در امارات به آنها “الشمال” می‌گویند که اشاره‌ای به باد شمالی است که از عراق به کشورهای عربی خلیج فارس می‌وزد.
این توفان‌ها باعث افزایش ناگهانی جریان رودخانه‌ها، طوفان باران، سیل، آلودگی هوا و آسیب های کشاورزی می‌شوند و تخریب محیط زیست را در پی دارند. گزارش بانک جهانی در مورد منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) نشان می‌دهد افزایش منابع گرد و غبار انسانی (با منشا مداخلات انسانها در طبیعت) در شمال آفریقا، که از صحرا برمی‌خیزند ، به طور قابل توجه‌ای بروز گرد و غبار در مدیترانه و MENA را تشدید می‌کند. دیگر منابع فعال، بسترهای خشک رودخانه ها در عربستان سعودی، مسائل هیدرولوژیکی در امتداد کرانه‌های شرقی رود اردن و دریاچه‌ها و بیابان های نمکی ایران است. تخریب زمین توسط انسان مشکلات را تشدید می‌کند.
خشکسالی یکی از عوامل موثر در این توفان‌ها است. ساخت و ساز سدها باعث تضعیف جریان های طبیعی آب در سراسر منطقه می‌شود و در نتیجه بر شدت خشکسالی می‌افزاید. کاهش آب زیرزمینی، مدیریت ضعیف آب و شوری نیز از دلایل اصلی توفان‌های گرد و غبار هستند. تالاب‌هایی در کشور ما به دلایل مختلف برای توسعه شهرسازی خشک شده‌اند، باعث تشدید اثرهای خشکسالی شده‌اند.
جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی از دیگر علل شناخته شده توفان‌های گرد و غبار در منطقه است. حدود 90 درصد از جهان عرب با بیابان پوشیده شده است و بنابراین در برابر باد آسیب‌پذیر است. هنگامی که این پدیده‌ها با سایر پدیده‌های آب و هوایی ترکیب شوند، باعث ایجاد جبهه‌های سرد و توفان‌های شن می‌شوند. شبه جزیره عربستان در یک نوار گرد و غبار شدید واقع شده است‌. طوفان های گرد و غبار در غبار جوی ، بسته به سطوح قرار گرفتن در معرض خاک، با مواد مختلف معدنی از جمله کوارتز، فلدسپات، کلسیت، دولومیت، میکا، آمفیبول و پیروکسن ، پخش می‌شوند. رسوبات گرد و غبار گاهی اوقات می‌تواند برای آب و هوا به عنوان منابع ریز مغذی برای اکوسیستم ها مفید باشد، اما گرد و غبار همچنین ممکن است با حمل آفت کش‌ها، علف کش ها، فلزات سنگین و مواد رادیواکتیو به محصولات آسیب برساند و باعث بیماری‌های تنفسی شود‌. توفان‌ها می‌توانند رادیواکتیویته را در سطح جهان گسترش دهند و تغییر اقلیم را به روش‌هایی که هنوز ناشناخته هستند تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، جنگ‌ها و نظامی‌سازی شدید در شرق مدیترانه، سوریه، عراق و ناحیه خلیج‌فارس نیز مواد خطرناک رادیواکتیو را منتشر کرده که به طور بالقوه می‌تواند به وسیله گرد و غبار در سراسر منطقه حمل شود.
گرد و غبار موجود در هوا تابش خورشید را جذب و پراکنده می‌کند و میزان رسیدن این پرتوها به سطح زمین را کاهش می دهد. گرد و غبار همچنین تشعشعات سطحی با طول موج بلند را جذب می‌کند و آن را در جهات مختلف بازتاب می‌دهد.به این ترتیب به تشدید اثر گلخانه‌ای و گرم شدن بیشتر زمین می‌انجامد. همچنین این توفان‌ها باعث آلودگی هوا می‌شوند. افزایش گرد و غبار یا رسوب بر روی سطح آب اقیانوس‌ها می‌تواند منجر به جذب بیشتر تشعشعات خورشیدی در اقیانوس‌ها شود. این موضوع سطح دریاها را گرم می‌کند و بنابراین می‌تواند دمای منطقه را افزایش دهد و رویدادهای شدید اقلیمی را تشدید کند.در میان عوامل مرتبط با توفان های گرد و غبار که مشکوک به ایجاد غیرمستقیم تغییرات اقلیمی هستند، رسوبات ذرات ریز موجود در هوا و گرد و غبار مواد معدنی در دریاها و اقیانوس هند قرار دارند. در آب‌های خلیج فارس، توفان‌های گرد و غبار عامل اصلی رسوب‌هایی هستند که می‌توانند به صورت لایه ای روی دریاچه‌ها و تالاب‌ها و گاهی اوقات حتی بخش‌های بزرگی از آبراه خلیج فارس را بپوشانند. حتی پنل‌های خورشیدی انرژی‌های تجدیدپذیر نیز وقتی با گرد و غبار پوشانده می‌شوند، دچار اختلال می‌شوند. با توجه به این عوامل، آشکار می‌‌شود که توفان‌های گرد و غبار در یک چرخه معیوب شرکت می‌کنند: تغییرات اقلیمی باعث طوفان می شود و توفان اثرهای تغییر اقلیم را تشدید می کند. زندگی اجتماعی-اقتصادی حول الگوهای اقلیمی می‌چرخد، بنابراین این معیشت است که به شدت تهدید می‌شود.