هفتمین رئیس‌جمهوری ایران در اجلاسیه اکو به مساله خشکی ایران اشاره کرد و از کشورهای عضو این اجلاس خواست تا مساله انتقال آب به ایران را در دستور کار خود قرار دهند. این درحالی‌ست که گاف رسانه‌ای خبرگزاری ایسنا و بازنشر معکوس اظهارات سید ابراهیم رئیسی در رسانه‌های برون مرزی، سبب شد تا افکار عمومی تصور کنند او از اعلام آمادگی ایران برای انتقال آب به کشورهای عضو سازمان اکو خبر داده است.

غروب ششم آذرماه سید ابراهیم رئیسی در قامت رئیس‌جمهوری ایران یکی از جدی‌ترین سفرهای برون‌مرزی خود را در شرایطی برگزار کرد که ایران در آستانه مذاکرات احیای برجام قرار دارد. رئیسی به عشق‌آباد ترکمنستان سفر کرد برای شرکت در اجلاس اقتصادی اکو. اکو مخفف نام یک سازمان اقتصادی منطقه‌ای است. سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال 41 اولین بار این سازمان را با نام «سازمان همکاری عمران منطقه‌ای» پایه‌ریزی کردند. پس از انقلاب ایران، فعالیت این سازمان برای مدتی با وقفه مواجه شد تا اینکه در سال 64 با نام «اکو» فعالیت این سازمان از سر گرفته شد. پس از فروپاشی شوروی، کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو پیوستند تا این سازمان هم اکنون 10 عضو داشته باشد. اختلافات سیاسی میان اعضا، مانع از آن شده تا آنچنان که باید و شاید اعضای اکو به همکاری‌های اقتصادی با هم روی آورند ولی تلاش‌ها برای افزایش روابط میان کشورها به ویژه ایران و ترکیه چه در موضوعات سیاسی و چه اقتصادی در این دوره از اجلاس هم ادامه یافت. روسای جمهوری ایران و ترکیه در حاشیه این اجلاس دیدار کردند. روسای جمهوری ایران و ترکیه با بیان اینکه توسعه همکاری و هماهنگی دو کشور در موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای به نفع دو ملت و صلح و ثبات در منطقه است بر استفاده از همه ظرفیت ها برای توسعه همه جانبه روابط تهران، آنکارا تاکید کردند. رئیسی همچنین با روسای جمهوری دیگر کشورها به ویژه تاجیکستان، پاکستان و ترکمنستان دیدار کرد.
همکاری جمعی علیه کرونا
مهم‌ترین بخش این دیدار به اظهارات رئیس جمهوری ایران در اجلاس اکو اختصاص یافت. رئیسی با یادآوری اهمیت اجلاس اکو و لزوم همکاری کشورهای عضو برای حل و فصل مشکلات و البته پرچم داری اسلام در جهان، اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور مهم به دنبال ارتقای سطح همکاری‌ها در اکو و ترفیع رتبه و منزلت این سازمان در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی است. ما معتقدیم که ابزارهای موثری برای جهش سازمان وجود دارد که در صورت اشتراک مساعی اعضا می‌تواند علاوه بر پیشرفت مادی کشورها، سعادت نسل‌های آینده را تضمین کند.» رئیس جمهوری با اشاره به به پیامدهای همه گیری کرونا گفت: «اینک نیازمند دخالت جمعی دولت‌های عضو هستیم تا آثار مخرب همه‌گیری کرونا را از منطقه دور کنیم و مناسبات و تعاملات فی‌ما‌بین را با شتاب مناسب و به کمک تجربه‌هایی که در حوزه سلامت و آموزش و تولید دارو داشته‌ایم، ارتقا دهیم.»
دعوت به توسعه تجارت
همانطور که گفته شد، یکی از نقاط ضعف اکو، نبود رابطه اقتصادی تنگاتنگ میان اعضاست. مساله‌ای که در آمار و ارقام اقتصادی کشورها نیز به چشم می‌خورد. رئیسی در جریان این اجلاس، تلاش کرد کشورهای عضو را به افزایش همکاری‌های اقتصادی با ایران دعوت کند. این در شرایطی است که کارشناسان یکی از عوامل دوری این کشورها از ایران به لحاظ اقتصادی را تحریم‌های آمریکا عنوان می‌کنند. رئیسی گفته است: «بسیاری از گشایش‌های اقتصادی در اکو، منوط به ارتقای تجارت درون‌منطقه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد نقش بیشتری در آزادسازی‌های تجاری در منطقه اکو ایفا کند. مایلیم همه کشورهای عضو براساس زمان‌بندی که متناسب با اقتصاد ملی آن‌هاست در آزادسازی‌های تجاری در اکو، چه در قالب موافقتنامه اِکوتا و چه در قالب مذاکرات تجارت آزاد حضور داشته باشند. جمهوری اسلامی ایران آماده است با اعطای تعرفه‌های ترجیحی‌ِ مناسب در چارچوب اکو، در حصول این هدفِ مهم، سهم داشته باشد. شبکه‌های مواصلاتی منطقه اکو نه تنها لازمه توسعه تجارت درون منطقه‌ای است بلکه در خدمتِ تجارتِ کشورهای عضو، به ویژه کشورهای محصور در خشکی، با جهان خارج است. ما معتقدیم پتانسیل‌های تجاریِ منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به حدی است که دیر یا زود، تمام مسیرهای بالقوه در منطقه اکو باید گشوده شود.»
گاف ایسنا و سیل انتقادات
رئیس سیزدهمین دولت جمهوری اسلامی در ادامه به ارائه پیشنهادات خود برای افزایش همکاری‌های کشورهای اکو در حوزه «انرژی و ظرفیت‌های تجاری و توسعه‌ایِ آن» پرداخت. «تکمیل اقدامات ناتمامی همچون ایجاد بازار منطقه‌ای برق اکو»، «ایجاد کنسرسیوم شرکت‌های انرژی اکو» و «عملیاتی شدن مرکز انرژی‌های پاک اکو» در کنار «سازوکار همکاری صنایع پالایشی اکو» از جمله پیشنهادهای رئیسی بود. او خواستار «در اولویت» قرار گرفتن این پیشنهادها شد. او همچنین تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران علاوه بر جدیت در همکاری در این حوزه‌ها، آماده است برنامه‌های آموزشی حوزه نفت و گاز برای کشورهای عضو اکو را توسعه دهد.» دیگر مساله مورد اشاره رئیس جمهوری ایران «آب» بود. همانکه این روزها به اصلی‌ترین مساله ایران تبدیل شده و تنش‌هایی را هم در پی داشته است. رئیسی در اجلاس اکو با بیان اینکه «علاقه‌مند هستیم پروژه‌های انتقال آب به کشورهای متقاضی از جمله جمهوری اسلامی ایران در دستور کار سازمان اکو قرار گیرد»، خواستار انتقال آب «به ایران» شد اما در کمال تعجب برخی رسانه‌های برون مرزی از آمادگی ایران برای انتقال آب به دیگر کشورها نوشتند. ماجرا از آن قرار است که خبرگزاری ایسنا به نقل از رئیسی نوشته بود: «پروژه‌های انتقال آب از سوی ایران مورد توجه قرار گیرد.» همین اشتباه در نگارش خبر، باعث به حاشیه رفتن اظهارات رئیسی و البته سیل انبوه انتقادات کاربران شبکه‌های اجتماعی شد. این خبرگزاری بدون هیچ توضیحی خبر خود را اصلاح کرده است.
شکست خورده‌ها، پیروزی شدند؟!
این اما تنها انتقاد به رئیسی نبود. بخش دیگر اظهارات رئیسی در این اجلاس به مساله اقتصاد دیجیتال اختصاص یافته بود. او گفت: «جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در زمینه‌هایی همچون اتصال فیبر نوریِ کشورهای عضو، ایجاد پِلَتفُرم‌های دیجیتالی مشترک، تبادلات فناورانه، علمی و دانشگاهی، ایجاد بازارهای مشترک منطقه‌ای فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین در حوزه تجربه آموزش شاد، هوش مصنوعی و آموزش مجازی با اعضا همکاری کند. این آمادگی وجود دارد تا جمهوری اسلامی ایران نقطه کانونیِ این همکاری‌ها در سازمان اکو باشد و به این سازمان کمک کند تا اجلاس سالانه‌ای را درخصوص امنیت سایبری و آموزش مجازی در سطح حرفه‌ای میان کشورهای عضو برگزار کند.» اشاره رئیسی به مساله آموزش مجازی و نام بردنش از شبکه شاد در شرایطی صورت گرفته که کارشناسان بسیاری به طعنه از «ناشادی شاد» نوشته بودند. بازماندن چند صد هزار دانش آموز ایرانی از این شبکه و محروم ماندن آنان از تحصیل در عصر کرونا نیز گواه اظهارات آنان است. تاکید رئیسی بر آمادگی ایران برای کمک به سازمان اکو در زمینه امنیت سایبری هم دیگر موضوعی بود که با انتقادات کاربران مواجه شد. اکثر کاربران مساله حمله سایبری به پمپ بنزین‌های ایران را یادآور کردند. بخش دیگر آنان نیز به اظهارات رئیس سازمان پدافند غیرعامل مبنی بر رعایت نشدن موازین امنیت سایبری در اکثر نهادها و وزارتخانه‌های ایران اشاره و تاکید کردند که مساله امنیت سایبری ابتدا باید در داخل ایران حل و فصل شود و سپس به سازمان‌های بین‌المللی صادر شود: «چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است»
هشدار اقلیمی
بخش محیط زیستی اظهارات رئیسی اما برخلاف دیگر اظهاراتش با استقبال‌هایی مواجه شد. رئیس جمهوری ایران گفته است: «سازمان اکو و آژانس محیط زیستی آن، از مدت‌ها قبل با طراحی پروژه‌های مربوط به تغییر آب و هوا و گرمایش زمین، پایبندی اعضا را به این دستور کار جهانی نشان داده است و ضرورت دارد با اهتمام بیشتر به آن پرداخته شود. تغییر اقلیم یک مبحث جهانی با تبعات فراگیر است که کلیه کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه را تحت تاثیر قرار داده است. وضعیت فعلی حاصل عملکرد کشورهای صنعتی و توسعه یافته در طول دو قرن اخیر است که با تخریب منابع طبیعی و استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی و معادن، با افزایش حرارت کره زمین، زندگی بشر را به مخاطره جدی انداخته است. دولت‌های صنعتی باید مسئولیت‌های تاریخی خود را بپذیرند و نسبت به تامین مالی، انتقال فناوری‌های مربوطه و ظرفیت‌سازی در کشورهای در حال توسعه اقدام کنند. منطقه اکو باید یکی از مناطق هدف در دریافت چنین کمک‌هایی باشد. صلح پایدار، توسعه پایدار و رفاه همگانی در گرو تحقق دو اصل عدالت و معنویت است. تحقق عدالت در سطح جهان مستلزم بازتعریف روابط کشورهای توسعه‌یافته با کشورهای در حال توسعه است. روابط موجود حاصل سیاست‌های سلطه‌طلبانه است یکتاپرستان بر مواسات و برادری تمامی بندگان خدا تأکید دارند. ادیان الهی به خصوص معارف اسلام نیز تبعیض ناروا را برای هیچ قوم، نژاد و ملتی را نمی‌پذیرند.»