سایت خبری پیام ما آنلاین | رشد حواس کودکان در محیط طبیعی

پژوهشگران مطالعات کودکی در نشست «زیست جهان کودکی در شهر» تاکید کردند:

رشد حواس کودکان در محیط طبیعی

مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران: توجه به فضای شهری و توجه به زیست شهری و توجه به گروه‌های خاص در نقاشی‌های کودکان تکرار شده بود





۱۸ تیر ۱۴۰۰، ۲۰:۵۰

شهری که بچه‌ها دوست دارند چه ویژگی‌هایی دارد؟ احتمالا باید سبز باشد و رنگی. باید دوچرخه داشته باشد و ماشین‌هایی که بستنی می‌فروشند، پارک و تاب و سرسره هم که از واجبات است. اما خواسته‌ها تا چه اندازه امکان محقق شدن دارند؟ پژوهشگران می‌گویند شهری که بچه‌ها در آن زندگی می‌کنند، می‌تواند به افزایش رشد شناختی کودکان، افزایش هوش اجتماعی و اعتماد به نفسشان در آینده منجر شود. همچنان که این روزها می‌گویند ارتباط بی‌واسطه کودک در دوران رشدش با طبیعت می‌تواند خودباوری او را تقویت کند. روز پنجشنبه 17 تیرماه، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات نشستی مجازی پیرامون شناخت هرچه بیشتر و بهتر شهرهای دوستدار کودک منتشر کرد. در گزارش زیر که بخشی از این نشست آنلاین را پوشش داده است، به ردپای شهری که بچه‌ها دوست دارند، براساس نقاشی‌ها اشاره و همچنین روی ارتباط بی‌واسطه کودکان با طبیعت و تاثیر آن در آینده آن‌ها تاکید شده است.

نشست «زیست جهان کودکی در شهر» با صحبت‌های مجتبی دانشور آغاز شد. او که مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران است، می‌گوید در سال‌های اخیر تلاش شده تا با ایجاد سازوکاری صدای کودکان در شهر شنیده شده و منعکس شود: «تلاش کردیم تا روش‌هایی برای اخذ نظر کودکان فراهم کنیم و به شیوه‌های مختلفی نظرات کودکان را جلب کنیم.» او در ادامه به مسابقه نقاشی کودکان تهران که با عنوان «شهری که من دوست دارم» مطرح است، اشاره کرد. جشنواره نقاشی که در دو سال گذشته سعی کرده تا نقاشی و تصویرسازی‌های کودکان چهار تا چهارده سال را جمع‌آوری کند و به این ترتیب نظر کودکان درباره شهر را اخذ کند. دانشور گزارشی از جشنواره ارائه داد و گفت: در اولین دوره جشنواره 9500 اثر به دبیرخانه ارسال شد، نقاشی‌ها در سطح شهر اکران شدند. در دوره دوم باتوجه به شیوع کرونا و در خانه بودن بچه‌ها، 203 اثر برگزار شد و نمایشگاهی برگزار شد. طبق بررسی‌های ما مشارکت بچه‌ها 8 ساله 6 ساله بیشتر از سایر گروه‌ها بود. کمترین مشارکت هم متعلق به گروه 14 ساله‌ها بود. مشارکت دختران بیشتر از پسران بود. دانشور تاکید کرد: حیوانات در اغلب نقاشی‌های کودکان تکرار می‌شد و بچه‌ها حیوانات را در اغلب فضاهای شهری نقاشی کرده بودند. خیابان یکی از فضاهای عمومی و رایج در نقاشی‌ها بود. به گفته او آلودگی هوا و مساله زیست شبانه هم در اغلب نقاشی‌ها به وضوح تکرار شده بود. دانشور تاکید می‌کند که در دوره دوم جشنواره به دلیل موضوع فراخوان که مساله کرونا بود، طبیعی بود که به این بیماری هم در نقاشی‌ها بیشتر اشاره شود. این مقام مسئول در شهرداری می‌گوید: توجه به فضای شهری و توجه به زیست شهری و توجه به گروه‌های خاص هم در نقاشی‌های کودکان تکرار شده بود. اما نقاشی‌ها در چند گروه سنی بررسی شدند و به همین ترتیب هم نتایجی از آن‌ها احصا شد، براساس تصاویر پژوهشی که در این نشست آنلاین به نمایش درآمد، گروه سنی 4 تا 7 سال بحث رنگ، دوچرخه، استفاده از ماشین‌های برقی که ناشی از خلاقیت و خیال‌پردازی کودکان بود، تصاویر کتاب و کتابخوانی در فضای شهری، فرصت بازی با همسالان و رعایت قوانین راهنمایی، رانندگی جزو خواسته‌های پرتکرار کودکان در این دوره سنی بوده است. اما در گروه 8 تا 11 سال، موارد متنوع دیگری مانند حذف کار اجباری کودکان، توجه بحث‌های محیط زیستی، حفظ خانه‌های قدیمی و موسیقی و فضاهای پرنشاط در شب‌ها از مواردی بود که در نقاشی‌های کودکان در این گروه سنی به کرات مشاهده می‌شد.
در گروه سنی 12 تا 14 سال، مواردی مانند حمل‌و‌نقل پاک و فضاهای فرهنگی مانند سینما، پل طبیعت و برج میلاد یا حتی فضاهایی که در دوران کرونا مورد استفاده قرار گرفتند، نظیر سینما ماشین و … در نقاشی‌ها به کرات مشاهده می‌شدند. پس از این گزارش، دانشور به یکی دیگر از اقداماتی که در کمیته شهر دوستدار کودک در تهران انجام گرفته بود، اشاره کرد و گفت: چند محله که به صورت پایلوت چند محله در منطقه به صورت پایلوت از نگاه کودک محوری بودن مورد ارزیابی قرار گرفتند: یکی از فاکتورهای اصلی، احصای نظرات کودکان بود، ارتباط با طبیعت، فعالیت و مشارکت فعال کودکان در محیط اجتماعی، از خواسته‌های پرتکرار کودکان در محله زعفرانیه منطقه یک تهران بوده است. او تاکید می‌کند: در محله پیروزی هم نشاط اجتماعی، امنیت اجتماعی، حس تعلق مکانی، ایجاد فضای بازی یا استفاده از دوچرخه خواسته‌های پرتکرار کودکان در این منطقه بوده است که این نظرات در تدوین سندهای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت.
محیط زیست و کودکی
در ادامه این توضیحات، سعیده علی‌زمان ابیانه، پژوهشگر مطالعات کودکی، ارائه دهنده دیگری بود که در ادامه این پنل، توضیحاتی درباره محیط زیست و کودکی در جامعه ایران ارائه داد. علی‌زمان در ابتدا واژه‌های کودکی و واژه زیستگاه را براساس گزارشی که تهیه کرده بود، تعریف کرد: کودک موجودی مشغول و درگیر است، کودکی که تمایل دارد لمس کند، ببیند، بچشد و چیزی را بکشد، فشار دهد، به نوعی کودک را به موجودی مشتاق، کنجکاو، جست‌وجوگر می‌دانیم، و او را موجودی حساس، باکفایت و بسیار فلسفی با روحی معنوی. اینها تماما ویژگی‌های کودکی است که او را در این گزارش تعریف می‌کنیم. همچنین با توجه به اینکه انسان‌ها میلیون‌ها سال پیش در طبیعت زندگی می‌کردند و کودکان هم در کنار سایر اعضای خانواده و اجتماعی که داشتند، زندگی می‌کردند و بزرگ می‌شدند و چون این اتفاق در طبیعت رخ می‌داده است، زیستگاه را فضای بکر و وحشی و زنده و پرشور می‌دانیم که دائم باعث شگفتی کودک می‌شود. در واقع زیستگاه همان چیزی است که ما به عنوان بزرگسال آن را نمی‌بینیم اما باعث شگفتی کودک می‌شود. علی‌زمان می‌گوید باتوجه به زندگی مدرن که بشر در صد سال اخیر تجربه کرده است، از مدل زندگی روستایی و تجربه طبیعت به تجربه شهر رسیده است و 74 درصد از مردم در کشور شهر نشین شدند و زندگی شهرنشینی، انسان را وارد زیستگاه دیگری کرده است که رفته رفته انسان را از تجربه اصیل و بی‌واسطه با طبیعت دور کرده است: الان کودکان در خانه‌ای زندگی می‌کنند که امکان لمس طبیعت در آن‌ها وجود ندارد، ما در ساختمان کوچکی زندگی می‌کنیم که رفته رفته کوچک‌تر می‌شود و برای موجودی اجتماعی که همواره در طبیعت بوده و اصلا برای فضاهای بسته آفریده نشده است. همین مسئله سبب بروز اختلال‌ها در انسان می‌شود. علی‌زمان می‌گوید اگر فضاهای شهری اکنون به صورت زیستگاه برای کودکان در نظر گرفته شود، چون کودک در محیط طبیعی خودش قرار نگرفته است و تمام حواسش درگیر یادگیری و آموزش نشده است، نمی‌تواند به صورت فوق‌العاده در محیط رشد کند. این پژوهشگر تاکید می‌کند که شرایط فعلی زندگی کودکان ما بعد از دوران کرونا بیش از پیش طبیعت خطرناک جلوه‌داد شد و تاکید شد که کودکان باید در خانه بمانند. او در سه سطح تجربه طبیعت را به کودکان طبقه بندی کرد، ابتدا تجربه مستقیم: «در این تجربه بچه‌ها به صورت فیزیکی در معرض چمنزارها، باغ‌ها و تپه‌ها قرار دارند و می‌توانند مثلا یک قورباغه را در دستانشان بگیرند. اما در تجربه غیر مستقیم بچه‌ها ممکن است به باغ‌وحش، موزه علم بروند و به نوعی تجربه جانشین ارتباط مستقیم با طبیعت است.»
او می‌گوید ذهن بشر سال‌ها تجربه مستقیمی با طبیعت داشته است و با تجربه نمادین دور بوده است. اما حضور رها و بی‌واسطه کودکان چند پیامد برای کودکان دارد. این پژوهشگر می‌گوید این تجربه مستقیم باعث رشد تمام حواس کودک می‌شود و اعتماد به نفس او بالا می‌رود: «مثلا اگر کودکی از یک درخت بالا برود، باید ارتفاع و توانایی خودش را بسنجد، عقب و جلو برود و مدام ارزیابی کند همین باعث شناخت بیشترش از توانایی‌ها و خودباوری‌اش می‌شود.» افزایش قدرت تاب‌آوری در برابر مسائلی مانند تشنگی، گرسنگی، بی‌خوابی و … دیگر می‌تواند از سایر پیامدهای مثبت حضور مستقیم کودکان در طبیعت باشد که باید در طراحی شهرهای دوستدار کودک به آن‌ها توجه کرد.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *