دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ:
آب موضوعی اقتصادی، سیاسی است
درباره آبهای مرزی نیازمند مطالعات هستیم تاکنون در مورد آبهای مرزی مطالعات قوی نداشتهایم و اگر هم بوده پراکنده است
۱۶ تیر ۱۴۰۰، ۲۳:۴۵
محمدابراهیم رئیسی
| دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ |
28 رودخانه در نقاط مختلف ایران، مرز این کشور را با همسایهها تعیین کردهاند. شاخصترین این رودها اروند، ارس، اترک، هیرمند و هریرود هستند که همواره محل مناقشه و چالش بین ایران و همسایهها بوده و هستند. مورد اخیر رودخانه هیرمند است که در مرز بین ایران و افغانستان به ویژه در ماههای اخیر موضوع نگرانی در مورد وضعیت سیستان شده است. اما حل این مسائل از چه طریقی امکانپذیر است؟ دیپلماسی ایران در مقابل همسایهها در خصوص موضوع آبهای مرزی تا چه اندازه اثرگذار بوده و تا چه حد منفعلانه عمل کرده است؟ ایران به عنوان کشوری با اقلیم خشک و کمآب تا چه اندازه نیازمند تقویت دیپلماسی در حوزه آب است؟ محمد ابراهیم رئیسی دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ، معتقد است: «برای حل موضوع آبهای مرزی بعد از شناخت منطقهای و شناسایی مبانی مختلف، باید مذاکرات فعال همهجانبه داشته باشیم. آب را باید در قالب اقتصاد سیاسی ببینیم و مولفههای روابط تاریخی و نهادهای موجود در منطقه و بازیگران را در نظر بگیریم تا به تصمیمات بهتری برسیم»
دیروز خبرگزاری ایلنا در گفتوگویی تفصیلی با محمد ابراهیم رئیسی، دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ انجام داد تا به پاسخ این سوال برسد که: «آیا ریشه کمآبی ایران آن سوی مرزها است؟» این روزها شهرهای مختلف ایران با بحران کمآبی روبهرو هستند و شهرها و روستاهای بسیاری با تنش آبی درگیر هستند. در این میان شهرها و استانهای مرزی با مشکلاتی متفاوت و نگرانیهایی دامنه دارتر روبهرو هستند.
مشکلاتی که در مواردی حل آنها نیازمند دیپلماسی اثرگذار در حوزه آب است.
محمد ابراهیم رئیسی معتقد است: «در مورد آبهای مرزی باید موضوع قدرت و هژمونی را در نظر داشته باشیم، هژمونی از مشتقات قدرت است. اینکه یک کشور از نظر مکان جغرافیایی منبع آب کجا باشد (بالادست یا پاییندست) چه ظرفیتی برای استفاده از زیرساختهای موجود دارد و یا اینکه کشور مبدا چقدر قدرت دارد، برای آن کشور هیدرو هژمونی به وجود میآورد، بیتوجهی به این مسئله باعث میشود نتوانیم درست تصمیم بگیریم. باید باور کنیم آنکه در بالادست آب را کنترل میکند قدرت دارد، باید روشهای مختلفی را برای مدیریت و پذیرش این قدرت انجام دهیم. این روشها میتواند براساس مطالعاتی که انجام شده است شامل مکانیزم اجبار آور برای ایجاد پذیرش قدرت، مکانیزم ایجادکننده مطلوبیت برای ایجاد پذیرشِ قدرت، مکانیزم ایجادکننده توافق هنجاری برای ایجاد پذیرشِ قدرت و مکانیزم ایجادکننده هژمونی ایدئولوژیک برای ایجاد پذیرشِ قدرت باشد»
دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ بر این باور است که: «برخی مواقع آنقدر قدرت اقتصادی و در برخی موارد قدرت نظامی داریم که میتوانیم هژمونی آب را تحتتاثیر قرار دهیم، بنابراین باید با شناخت این موضوع و اینکه در هیدروپلیتیک و اقتصاد سیاسی آب این قضایا مطرح است، در مورد راهحلها فکر کنیم. ابتدا باید جایگاه خود را نسبت به کشورهای بالادست در حوزه آب از جمله ترکیه و افغانستان مشخص کنیم، از لحاظ جغرافیایی هر دو این کشورها در بالادست هستند. یعنی منشا دجله و فرات، ترکیه و هیرمند در افغانستان است، با این تفاسیر باید مباحث آب را نه در اقتصاد که در چارچوب اقتصاد سیاسی مطرح کنیم و با استفاده از ابزار اقتصاد سیاسی در مورد آبهای مرزی صحبت کنیم»
با وجود اینکه عمر این مرزهای آبی بین ایران و همسایگانش به بیش از دو قرن می رسد اما رئیسی میگوید: «در موضوع آبهای مرزی نیازمند مطالعات هستیم، تاکنون در مورد آبهای مرزی مطالعات قوی نداشتهایم و اگر هم بوده پراکنده است. البته اخیرا وزارت نیرو به طور متمرکز در مورد وضعیت آبهای مشترک بررسیهایی داشته، در کشورهای دیگر در مورد حوضههای مهم مشترک مطالعات زیادی انجام شده است.
اکونومیست چندی پیش شاخصی بنام شاخص صلح آبی منتشر کرده و وضعیت حوضههای مشترک را بررسی و نحوه تعاملات را مورد ارزیابی قرار داده است اما در ایران مطالعه دقیقی را شاهد نبودهایم»
اما در مورد سیاستهایی که در این حوزه و در ارتباط با همسایگان خود در پیش گرفتهایم، دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ میگوید: «ما در حوضههای دجله و فرات یکی از بدترین مباحث تعاملاتی، نهادی، مالی و سیاسی را شاهدیم. در این شکل از تعامل همکاری نمیتواند شکل بگیرد. در تجربیات موفق در جهان این قضایا را با همکاری حل کردهاند و به جای اینکه شروع به تقسیم آب کنند به این فکر میکنند که چگونه منافع آب را بین هم تقسیم کنند.
به فرض کشوری آب دارد با کشوری که تکنولوژی تولید برق از آب را ندارد تعامل میکند و کار مشترک که منافع هر دو کشور را در برگیرد، انجام میدهند، همانند کار مشترکی که ایران با جمهوری آذربایجان در حوضه سدهای خداآفرین و قیزقلعهسی دارد بر این اساس که سرمایهگذاری مشترک تعریف شده و منافع آن از مسیر تولید آب در بخش کشاورزی و برق تامین میشود»
محمد ابراهیم رئیسی با بیان اینکه بیشترین تاثیر طرحهای توسعه ترکیه روی عراق و سوریه و به طور غیرمستقیم بر ایران است، گفت: «اگر پروژه گاپ ترکیه روی دجله و فرات اجرایی شود ورودی آب به عراق و سوریه تا 50 درصد کاهش خواهد داشت و این بدان معناست که ایران نیز به طور غیرمستقیم با توجه به تاثیری که بر هورالعظیم دارد، متاثر میشود. عدم ورود آب کافی به هورالعظیم بروز ریزگردها در کنار کاهش خدمات اکوسیستمی این تالاب را بدنبال دارد که زیانهای اقتصادی عظیمی را به ما تحمیل میکند» اما راهکار چیست و برای حل این مشکلات و ایجاد تعامل درست و سازنده باید چه کرد؟ رئیسی راهکار مد نظر خود را اینطور مطرح میکند: «برای حل موضوع آبهای مرزی بعد از شناخت منطقهای و شناسایی مبانی مختلف، باید مذاکرات فعال همهجانبه داشته باشیم، نمیتوانیم در مذاکرات فقط در مورد مبحث آب صحبت کنیم، آب را باید در قالب اقتصاد سیاسی ببینیم و مولفههای روابط تاریخی و نهادهای موجود در منطقه و بازیگران را در نظر بگیریم تا به تصمیمات بهتری دسترسی پیدا کنیم.
هرچه زودتر باید این اتفاق بیفتد زیرا فقط مسئله آب نیست، محیط زیست هم اهمیت دارد، در غیر این صورت آثار غیرمستقیم عدم مدیریت آبهای مرزی سرمایهگذاریهای انجام شده در مناطق مرزی را نیز زیر سوال میبرد. در حال حاضر حقابه ما از ارس 50-50 است که طی قرارداد با شوروی سابق تعیین شده است اما برای برداشت باید تاسیساتی وجود داشته باشد که به نظر میرسد طرف آذربایجان و ارمنستان آب بیشتری برداشت میکنند، ما نیز در سالهای اخیر سعی کردیم خلا را جبران کنیم و سهممان را برداریم، اما در این حوضه هم ترکیه فعالیتهایی را آغاز کرده که موجب کاهش آب ورودی به ارس میشود نمونه آن بهرهبرداری از سد کارکورت بروی ارس است که برای ما مشکلساز خواهد شد»
رئیسی در پایان این گفتوگو به اتفاقات اخیر در هیرمند و سیاستهای افغانستان اشاره کرده او میگوید: «اکنون افغانستان هم تلاش زیادی برای مهار هیرمند میکند، ما باید با این کشور وارد یک تعامل منطقی شویم تا بتوانیم حقابهمان را دریافت کنیم، مسئله ما توسعه اقتصادی سیستان و هامون نیز است، غیر از آب، پتانسیلهای دیگر داریم که میتوانیم در تعامل مشترک با افغانستان اهدافمان را عملیاتی کنیم» موضوع حقابه هیرمند پس از آبگیری سد کمال خان تبدیل به یکی از موارد مورد بحث بین ایران و افغانستان شده است. تغییر مسیر این رودخانه پیش از رسیدن به مرز ایران، یکی از مواردی است که موجب اعتراض ایران به کشور همسایه شده و واکنشهایی را در پی داشته است.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید