روزگار سیاه خرس سیاه بلوچی در باغ وحش چاه نیمه

به گفته فعالان محیط‌ زیست اکثر حیوانات باغ وحش چاه‌نیمه زابل بیمار و نیازمند حمایت هستند، آنها عقیده دارند طبق شواهد هیچ‌ نظارتی بر سلامت این حیوانات بیمار توسط سازمان محیط‌زیست انجام نمی‌ گیرد و وضعیت آنها روز به روز وخیم تر می‌شود. براساس اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست هم‌اکنون حدود ۸۰ باغ وحش و باغ پرندگان مشغول به فعالیت در کشور هستند که ۵۳ مورد از آن‌ها دارای مجوز سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده و بقیه بدون برخورداری از مجوز سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال فعالیت هستند، بی‌آنکه سازمان حفاظت محیط زیست طبق ضوابطی که در دستورالعمل‌های خود دارد برای تعطیلی و یا دستکم اصلاح وضع این باغ وحش‌ها قدمی بردارد. هر از گاهی، تصاویری از این باغ وحش‌های کشور منتشر می‌شود که وضعیت نابسامان این مراکز را به نمایش می‌گذارد. جایگاه‌های کوچک و غیربهداشتی، ظروف خالی آب و غذا، بوی تعفن و جانورانی کلافه. اما برخی از این مراکز در مناطقی واقع شده‌اند که بازدیدکنندگان اندکی دارند. از این مراکز به ندرت تصاویری منتشر می‌شود. یکی از این مراکز باغ وحش چاه‌نیمه زابل است که حدود ۱۴ سال از تاسیس آن می‌گذرد. باغ وحشی که زیرمجموعه دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل است و به گفته مسئولان این دانشکده، نخستین باغ وحش تحقیقاتی کشور به شمار می‌رود. متاسفانه تصاویر جدیدی به جز تصاویری از چند شیر، از باغ وحش چاه‌نیمه زابل در دسترس نیست و مسوولان این باغ وحش در حال حاضر به خبرنگاران اجازه عکاسی نمی‌دهند.

سلول انفرادی خرس سیاه بلوچی در باغ وحش

 نکته تاسف‌بار دیگر در خصوص باغ وحش چاه‌نیمه زابل، اسارت یکی از گونه‌های در حال انقراض کشورمان در یکی از قفس‌های غیراستاندارد این باغ‌وحش است خرس سیاه بلوچی که جایگاهش بیشتر به سلول انفرادی شباهت دارد. این خرس سیاه، تنها ماده خرس سیاه بلوچی در سراسر کشورمان است که در باغ وحش روزگار می‌گذراند و در کمال تعجب به جای آنکه مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بکوشند از این حیوان در جایگاهی مناسب و مطابق ضوابط این سازمان نگهداری شود، این خرس کمیاب را به یکی از غیراستانداردترین باغ وحش‌های کشور سپرده‌اند تا در این سلول انفرادی بپوسد. که طبق استاندارد‌های سازمان حفاظت محیط زیست، برای نگهداری هر خرس دست کم ۳۰۰ متر مربع فضا لازم است.اما این خرس در قفسی که به نظر نمی‌رسد بیشتر از یک دهم فضای مذکور، مساحت داشته باشد، بدون برخورداری از حداقل امکانات یعنی حوضچه آبتی و صخره‌ای برای بالا رفتن سالهاست به اسارت گرفته شده است. اینکه چرا سازمان حفاظت محیط زیست این گونه ارزشمند را به چنین باغ وحشی سپرده و دستکم حالا برای انتقالش به یکی از باغ وحش‌هایی که شرایط مناسب‌تری دارند اقدام نمی‌کند پرسشی است که انتظار می‌رود مسئولان این سازمان پاسخگوی آن باشند. کامبیز برادرانی، فعال و پژوهشگر حیات وحش چندی پیش در این باره به رسانه ها گفته بود: از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست درخواست داریم، خرس سیاه باغ وحش زابل، این گونه ارزشمند جانوری را که جزو سرمایه‌های ملی کشور است و به صورت امانی به باغ وحشی غیراستاندارد سپرده است یا به باغ وحشی با شرایط مناسب منتقل کنند و یا مسئولان باغ وحش زابل را ملزم کنند تا جایگاهی جدید مطابق با ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست برای این خرس سیاه بسازد.گفتنی است، کاریزا توله خرس سیاهی که خرداد ۹۷ در نزدیکی مناطق مسکونی روستای کاریزای خیرآباد واقع در استان هرمزگان بدون مادر مشاهده شده بود توسط محیط‌بانان به اداره حفاظت محیط زیست رودان و سپس به بندرعباس منتقل شد و پس از مدتی نگهداری در باغ پرندگان بندرعباس در سکوت خبری، تلف شد. همچنین دو توله خرس سیاه بلوچی تیر ماه ۹۷ در پی یافتن خوراک وارد باغی در روستای خروس آونگ واقع در استان کرمان و سپس تحویل ماموران محیط زیست شدند، اما تلاش برای یافتن مادرشان بی‌نتیجه ماند و در حالی که بنا بود در ارتفاعات رهاسازی شوند تلف شدند.

باغ وحش چاه نیمه تهدیدی برای سلامت حیوانات و بازدیدکنندگان

باغ وحش چاه نیمه زابل، زیرمجموعه دانشگاه زابل که به گفته مسئولان دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل، نخستین باغ وحش تحقیقاتی کشور به شمار می‌رود اما به گفته فعالان محیط زیست، حیوانات این باغ وحش از شرایط نامناسب بهداشت و تغذیه و جایگاه رنج می‌برند. شرایطی که انگار نه تنها سلامتی حیوانات را به خطر انداخته بلکه بوی تعفن و عدم رعایت بهداشت در آن حکایت از تهدیدی جدی برای سلامتی بازدیدکنندگان دارد. حیواناتی چون شیر، گربه وحشی، گربه شنی، میمون، خدنگ، شتر و دو گونه بومی ارزشمند و در خطر انقراض که یکی تمساح پوزه کوتاه است و دیگری، خرس سیاه یقه سفید در باغ وحش به نمایش گذاشته شده‌اند. 

باغ وحش زابل خصوصی نیست 

یک دامپزشک و مدافع حقوق حیوانات در این خصوص می گوید: میان فضاهای اختصاص داده شده به حیوانات باغ وحش چاه نیمه زابل و استانداردهای مندرج در پورتال سازمان حفاظت محیط زیست برای نگهداری از حیات وحش تفاوتی فاحش به چشم می‌خورد، به طوری که به جای اختصاص حداقل 150 متر مربع، هر شیر در فضایی کمتر از 30 متر مربع روزگار می‌گذراند. جهان تیغ افزود: باغ وحش چاه نیمه زابل بر اساس دستورالعمل قدمی سازمان حفاظت محیط زیست راه‌اندازی شده است و اجرای طرح گسترش آن مستلزم تأمین منابع مالی است. باغ وحش چاه نیمه زابل برعکس اکثر باغ وحش‌های کشور، یک باغ وحش خصوصی نیست بلکه زیرمجموعه‌ای از دانشگاه زابل است و تأمین هزینه‌های آن به طور کامل بر عهده دانشگاه است.

ورود اداره کل محیط زیست

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در خصوص شرایط غیر استاندارد باغ وحش زابل می گوید: بعد از بازدید از این باغ وحش اگر مشکل  قصوری مشاهده شود موارد به مسوولان مرکز گوشزد و مسأله پیگیری خواهد شد.امیرحمزه درخشانی افزود: مدتی قبل فعالان محیط زیست نسبت به شرایط نگهداری حیوانات در این باغ وحش انتقاداتی داشتند که در همان زمان بدون فوت وقت با مشاهده اخباری که در فضای مجازی شاهد بودیم خواستار بازدید همکاران اداره حفاظت محیط زیست شهرستان زهک برای بررسی صحت موضوع شدیم که به باغ وحش مراجعه کردند تا از محل باغ وحش بازدید داشته باشند، اما به دلیل شرایط کرونا و تعطیلی مجموعه موفق به بازدید از این محل نشدند. وی تصریح کرد: ادارات شهرستان‌های تابعه به نمایندگی از اداره کل، تمام اختیارات را در خصوص بررسی و رسیدگی دارند و برای این موضوع نیز به نمایندگی از اداره کل اقدام کردند، باید به این نکته توجه کنیم که بخشی از هزینه‌های باغ وحش‌ها از طریق بازدیدهای مردمی، تامین می‌ شود و با توجه به اینکه در حال حاضر به دلیل شیوع بیماری کرونا بازدیدی وجود ندارد و اگر هم بازدیدی باشد آنقدر ناچیز است که کفاف مخارج را نمی دهد. درآمد مجموعه به میزان قابل توجهی کاهش داشته و این موضوع بر میزان هزینه ها و شرایط باغ وحش تاثیر دارد.درخشانی در مورد تعداد گونه‌های حیوانی موجود در باغ وحش، گفت: در حال حاضر تعداد 118 جاندار از گونه مختلف جانوری در این باغ وحش زابل نگهداری می‌شوند و بر اساس بخشنامه‌ها و دستورالعمل ابلاغی سازمان به صورت مرتب مکاتباتی با باغ‌های وحش و پرندگان برقرار می‌شود و این مراکز هم موظف هستند بر اساس این ابلاغیه‌ها تعداد گونه‌ها و هرگونه تغییر در تعداد و محل نگهداری را به ادارات کل حفاظت محیط زیست اعلام کنند، معمولاً همه‌ی باغ وحش‌ها قبل از اینکه مجوز بگیرند، موظف هستند بر اساس دستورالعمل ‌احداث باغ های وحش طرح توجیهی خود را تهیه و جهت بررسی ارسال کنند. در طرح توجیهی باید فضای استاندارد و محدوده بندی بر اساس نوع گونه (گوشت خوار، گیاه خوار و پرندگان و خزندگان) مشخص شود.وی تاکید کرد: ایجاد این باغ وحش بر اساس دستورالعمل قدیم بوده و دستورالعمل جدید احداث باغ وحش نیز به آنها ابلاغ شده که موظف به ساماندهی باغ وحش و بهبود و ارتقا جایگاه گونه ها مطابق دستورالعمل جدید هستند، اما در هر حال نیاز طبیعی این حیوانات با آن چیزی که در باغ وحش است بسیار تفاوت دارد.