آشنایی با منطقه حفاظت شده کوه آسیاب کوهبنان

موقعیت جغرافیایی
و عمومی منطقه
کوهبنان در شمالی‌ترین نقطه استان کرمان قرار دارد. برخی می‌گویند بنان به معنای پسته کوهی است و کوهبنان یعنی کوه پسته. البته در گویش محلی این منطقه واژه بنه به معنی پسته کوهی است.‌ رشته کوههای به هم پیوسته کوهبنان از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد. بلندترین نقطه کوهبنان، کوه داوبدان است که 3660 متر ارتفاع دارد. (علت این نامگذاری،‌ رویش گیاهان دارویی در آن است). رسوباتی از دریاچه های آب شور و شیرین به دست آمده اند که حاوی آثار گیاهی فراوانی است که نشان دهنده این است که بارش و رطوبت در این منطقه بیشتر از امروز بوده است. در این منطقه سنگهای رسوبی آهکی”marl”، ” تورب ” و “peat ” وجود دارد که از نظر مقدار باقیمانده های گیاهی (قارچ ها، سرخس ها) و همچنین نرم تنان بسیار غنی است و در دوره آب و هوای مرطوب تشکیل شده است که با تایید نظریه فوق کمک می کند. مهمترین کوههای این منطقه عبارتند از کوه کوهبنان(کوه بالا)به ارتفاع3775متر و کوههای طغرالجرد که بلند ترین قله آن کوه تخ راجه tokhraje است که 2600متر ارتفاع دارد.
این منطقه در شهرستان کوهبنان واقع و به پشت کوه کوهبنان معروف گردیده و اداره کل حفاظت محیط زیست استان از سالها قبل پیگیر ارتقاء سطح منطقه بوده و خوشبختانه در آبان ماه سال 1388 نقشه منطقه به همراه منابع آبی منطقه توسط واحد محیط طبیعی و GIS اداره کل تهیه گردید.
شهرستان کوهبنان دارای دو منطقه حفاظت شده کوه‌ آسیاب کوهبنان و چاه کوچه می باشد که منطقه حفاظت شده کوه‌ آسیاب تا شهرستان بهاباد در استان یزد ادامه دارد و منطقه حفاظت شده چاه‌ کوچه در شهرستان کوهبنان تا نزدیک دهستان سیریزاز توابع شهرستان زرند گسترش پیدا کرده و گونه های مختلف حیوانی نظیر کل‌‌ بز و قوچ میش در این مناطق مشاهده شده است که در حال حاضر حدود ۸۰ درصد حیوانات در مناطق حفاظت شده شهرستان کوهبنان شمارش شده‌اند که براساس این شمارش، حدود ۴۳۰ راس دام کل‌بز و قوچ میش در شهرستان وجود دارد و کار شمارش در مابقی مناطق ادامه دارد.
تاکنون ۹ آبشخور در دو منطقه حفاظت شده کوهبنان ساخته شده که کار آبرسانی سیار به این آبشخورها با برنامه‌ریزی انجام می‌شود و به‌ منظور سهولت امور با صرف هزینه‌ای بالغ بر ۱۳۰ میلیون ریال تانکر حمل آب خریداری شده و به‌ زودی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مشخصات و شرایط جغرافیایی
منطقه کوه آسیاب کوهبنان طی مصوبه شماره ۳۴۶ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ 5/۴/1390 با مساحت ۱۳۳۳۲ هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.
منطقه حفاظت شده کوه آسیاب (پشتکوه) درشمال شهرستان کوهبنان استان کرمان واقع شده که از شمال به مرز استان یزد و کرمان، از غرب به جاده روستای خاکی کوهبنان – چهار گداره، از جنوب به شهر کوهبنان و از شرق به جاده خاکی (جاده قدیمی) کوهبنان – پشتکوه منتهی می شود.
وضعیت توپوگرافی
این منطقه دارای دو رشته کوه مرتفع به هم پیوسته به نام‌های کوه داه بدان (مشهور به کوه آسیاب یا حسن کل) و کوه کلیسا با دره و ریزال‌های فراوان بوده که این مکانها زیستگاه امنی برای حیات وحش منطقه محسوب می شود. هم چنین با دارا بودن پوشش جنگلی و مرتعی انبوه یکی از بهترین مناطق بکر و مستعد می باشد.
پست ترین نقطه منطقه، دامنه ارتفاعات مجاور شهر کوهبنان با ارتفاع ۲۰۱۴ متر از سطح دریا و بلندترین نقطه، ارتفاعات کوه داه بدان با ارتفاع ۳۲۸۰ متر از سطح دریا می باشد.
در داخل منطقه یک غار معروف بنام خواجه خضر وجود دارد.
منابع آبی
خوشبختانه خشکسالی های چند ساله اخیر تاثیر چندانی بر پوشش گیاهی و منابع آبی منطقه نداشته و چندین آب جاری و رودخانه فصلی از داخل منطقه عبور می کند.
منابع آبی منطقه عبارتند از: چشمه خال کریک دارستان، چشمه دارستان، چشمه بنه بید، چشمه ناصرآباد (کناردرخت گردو)، چشمه خال کریک، چشمه ده خان، چشمه بیدبر، چشمه تلخ بیدی (طوطی مش)، چشمه تلخ بیدی (گودسیاه)، چشمه ده بالا، چشمه گود بون در، چشمه گدارسیاه چوبی، چشمه ده بابو، چشمه گندآب، چشمه ده، زردآلو، چشمه پسندو، چشمه ناصرآباد، چشمه سبلو، چشمه درلولی، چشمه مهدی آباد، چشمه گود چهار ذغال، چشمه پائین تنگل درهود
وضعیت جوامع محلی
این منطقه یکی از مناطق ییلاقی محسوب می شود بطوریکه در فصل تابستان حدود ۲۵۰ خانوار در داخل آبادی ها و مزارع به منظور امرار معاش زندگی کرده و در فصل سرما به شهر کوهبنان یا روستاهای مجاور کوچ می نمایند. روش عمده امرار معاش جوامع محلی داخل و خارج منطقه، کشاورزی و دامداری می باشد. مراکز مذهبی منطقه شامل مقبره شیخ ابوسعید، مقبره برهان الدین و تخت امیر می باشد.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده کوه آسیاب کوهبنان از نوع بوته ای (گیاهان یکساله)، درختچه و درختی میباشد.
گیاهان یکساله و داروئی منطقه نظیر آلاله (گیاه داروئی)، آویشن ، درمنه و … می باشد.
گیاهان درختچه ای و درختی نظیر افدرا (هوم)، کهکم، پسته وحشی (بنه)، تربیت، تنگس، قیچ، ارچن، بید، بادام وحشی (گیاه خوش خوراک و منبع درآمد جوامع محلی با نام محلی الوک)، ارس و… می باشد.
سایر گونه های گیاهی منطقه عبارتند از: بومادران، کلپوره، زیره سیاه، گون
بطور متوسط پوشش جنگلی و گیاهی منطقه بین ۵۰ تا ۶۵ درصد تخمین زده می شود.
گونه های شاخص جانوری
منطقه حفاظت شده کوه آسیاب کوهبنان زیستگاه مناسبی برای حیات وحشی نظیر کل و بز (۲۳۵ راس با نام محلی نری)، قوچ و میش (۱۷۲ راس)، پلنگ (۱۰ قلاده)، گرگ (۲۴ قلاده)، شغال (۴۶ قلاده)، روباه معمولی (۳۵ قلاده)، تشی (۳۸ عدد با نام محلی سیخور)، خرگوش (۵۸ سر) و … می باشد.
از پرندگان منطقه می توان کبک (۲۶۵۰ قطعه)، تیهو، انواع کوکر، کبوتر چاهی (۲۲۰۰ قطعه)، باقرقره (۴۵۸ قطعه با نام محلی چکور)، عقاب طلائی (۲۴ بهله)، عقاب دوبرادر (۱۶ بهله) سارگپه، شاهین، دلیجه و … را نام برد.
تعارضات و تهدیدهای منطقه
تنها عامل تهدید کننده سلاح های غیرمجاز و حضور تعدادی از شکارچیان سودجو می باشد.