گزارش «پیام ما» از ساخت‌ پروژه تجاری در حریم بازار تاریخی
سیتی سنتر وکیل
باید کوتاه شود

استاندار کرمان در حالی چندی پیش از ظرفیت بازار بزرگ کرمان برای ثبت در فهرست یونسکو صحبت کرد که ساخت 2 پروژه بزرگ در نزدیکی این بازار تاریخی می‌تواند مانعی برای ثبت جهانی باشد.
15 سال از ثبت آن می‌گذرد. سال 80 بود که بازار کرمان، بزرگ‌ترین راسته‌بازار ایران، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و تحت حفاظت و نظارت دولت قرار گرفت. ثبت ملی یک اثر برای مالکین آن محدودیت‌هایی نظیر از میان رفتن حقوق مالکانه، ممنوعیت مرمت یا فروش ملک بدون اطلاع و اجازه دولت ایجاد می‌کند ولی مخارج حفاظت از بناهای ثبت‌شده بر عهده دولت است. یعنی یا دولت باید همه آثار تاریخی را خود بخرد و حفاظت کند که ممکن نیست؛ یا باید برای مالکان آثار تاریخی امتیازاتی قائل شود. بازار کرمان هم 15 سال پیش در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
بازاری که در دوره تیموریان بخشی از آن ساخته شد و در دوران بعد بخش‌های دیگر آن کامل شد و حالا یکی از باارزش‌ترین بناهای تاریخی کرمان و ایران محسوب می‌شود. خصوصاً که این بازار بزرگ و البته تقریباً فرسوده، مجموعه‌های بی‌نظیری همچون حمام گنجعلیخان، حمام وکیل، حمام ابراهیم‌خان، کاروانسرای هندوها، مدرسه حیاتی، مدرسه ابراهیم‌خان و چندین بنای ارزشمند دیگر را در داخل خود جای‌داده است. اگرچه در دولت تدبیر و امید توجه به بازار کرمان بیش‌ازپیش شده و تلاش‌های زیادی در این دولت برای مرمت بازار تاریخی کرمان صورت گرفته اما ساخت 2 پروژه بزرگ سیتی سنتر وکیل و گودال خشت‌مال‌ها و تعرض به حریم بازار می‌تواند این تلاش‌ها را بی‌اثر کند.
پروژه‌های به‌جامانده از دولت احمدی‌نژاد
اگرچه پروژه‌های سیتی سنتر وکیل (واقع در سه‌راه شمال جنوبی و کوچه شماره 20 «سردار») و گودال خشت‌مال‌ها (واقع در خیابان امام، نبش چهارراه آیت‌الله طالقانی) در سه سال اخیر هم با حمایت مسئولان دولتی روبرو بوده‌اند اما مجوز ساخت خود را در دولت پیشین گرفته‌اند. اردیبهشت 91 بود که اسماعیل نجار استاندار وقت کرمان از احیای پروژه گودال خشت‌مال پس از 50 سال بااعتبار 300 میلیارد تومان خبر داد. بااین‌حال عملیات اجرایی این پروژه از سال 94 کلید خورد. در این پروژه چیزی حدود 2 طبقه قریب چهار هزار واحد پارکینگ تأمین خواهد شد و فضاهایی چون سینما، فضای ورزشی، هتل، فضای تفریحی و پذیرایی، دفاتر اداری، یک مجموعه‌هایپرمارکت، فضاهای تجاری و یک فضای سبز عمومی در وسط پروژه احداث می‌شود. سیف الهی شهردار وقت کرمان سرمایه ابتدایی این پروژه را 450 میلیارد تومان عنوان کرد. عملیات اجرایی پروژه سیتی سنتر وکیل هم تیرماه 92 و قبل از آغاز به کار دولت تدبیر و امید کلنگ زنی شد اما اجرای آن در این دولت هم ادامه دارد. سیتی‌سنتر وکیل شامل پشت‌بام سبز به مساحت 5 هزار مترمربع، دوطبقه پارکینگ، دوطبقه تجاری، شهربازی، رستوران، فست‌فود و تعدادی واحد اداری است.
اعتراض به تعرض به حریم بازار
آغاز عملیات ساخت این پروژه‌ها، خصوصاً سیتی سنتر وکیل، در حریم بازار کرمان اعتراض گسترده بسیاری از دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی را برانگیخت. تیر 93 خبرگزاری میراث فرهنگی به نقل از یکی از اعضای شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی گزارش داد که «طی روزهای اخیر خانه‌ها و مجموعه‌های پیرامون بازار کرمان که علاوه بر انسجام منظر هویتی ـ تاریخی، به‌عنوان پشت‌بند عمل می‌کنند برچیده شده‌اند. اقدامی که سبب تخریب دیوارهای حائل بازار، ایجاد ترک‌ها و رانش اولیه دیوارهای پیرامونی بازار می‌شود.» در فضای مجازی هم کاربران نسبت به آسیب دیدن بافت تاریخی شهر کرمان اظهار ناراحتی کردند. حالا اما شنیده شده که عملیات ساخت پروژه سیتی سنتر وکیل به دلیل برخی مشکلات میراثی متوقف شده است.
میراث فرهنگی مجوز داد
شهردار کرمان در رابطه با ساخت این 2 پروژه در نزدیکی بازار کرمان با اشاره به اینکه پروژه ها فعال هستند به «پیام ما» گفت: «در خصوص ارتفاع، با میراث فرهنگی هماهنگ شده و بر اساس همان مجوز پروژه‌ها اجرا می‌شوند.» علی بابایی بابیان اینکه در این‌گونه موارد پس از تائید میراث فرهنگی، شهرداری اقدام به صدور مجوز می‌کند، افزود: «مسئولان میراث فرهنگی ازجمله آقای طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در جریان نقشه‌ها قرار دارند.» وی در پاسخ به این پرسش که اگر روزی قرار باشد بازار کرمان ثبت شود، این پروژه‌ها خللی وارد نمی‌کنند، اظهار کرد: «اگر معیارهای میراث را به‌عنوان یک شاخص در نظر بگیریم، نباید مشکلی به وجود آید.»
توقف پروژه سیتی سنتر به علت ارتفاع زیاد
معاونت حفظ و احیای اداره کل میراث فرهنگی کرمان در رابطه با پروژه سیتی سنتر وکیل از وجود چند نقص خبر می‌دهد. حمید روحی به «پیام ما» گفت: «جواز ساخت در حریم آثار تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور صادر می‌شود. در اواخر دهه هشتاد هم طرح سیتی سنتر وکیل به سازمان رفته و بر اساس ارتفاع حداکثر 7.5 متر جواز گرفته است. از روبروی کاروانسرای وکیل این ارتفاع رعایت می‌شود اما از طرف خیابان شریعتی ارتفاع سیتی سنتر به 12 می‌رسد که محل اشکال است.» وی بابیان اینکه بخشی از طرح پس از گرفتن مجوز ساخته می‌شود و سازمان پس از ساخت متوجه اشکال می‌شود اما در این خصوص اقدامی صورت نمی‌گیرد، اظهار کرد: «نمای سیتی سنتر هم از دیگر نواقص پروژه است. هنوز سازمان میراث فرهنگی در خصوص نما چیزی مصوب نکرده و ما مکاتباتی را انجام دادیم که نمای مجموعه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که با بازار هماهنگ باشد.» به گفته روحی ایراد دیگری که به پروژه سیتی سنتر واردشده، به کوچه «سردار» مربوط می‌شود و میراث فرهنگی معتقد است این کوچه هم باید همراه با سیتی سنتر دیده شود. یعنی کف سازی و بدنه سازی کوچه «سردار» هم باید با رعایت الزامات میراثی انجام شود و در این راستا هم میراث فرهنگی پیگیر است. معاون حفظ و احیای اداره کل میراث فرهنگی کرمان در پاسخ به این پرسش که در خصوص ارتفاع چه‌کاری باید انجام شود، گفت: «ضوابط ارتفاع مربوط به سال 88 است و ابهاماتی وجود دارد و در این خصوص به جمع‌بندی نرسیدیم.» وی در پاسخ به این سوال که مگر این ارتفاع 12 متر خلاف نیست، عنوان کرد: «ببینید شورای فنی چند دفعه پیگیری کرده، به همین دلیل با مشاور صحبت کردیم و فعلا جلوی کار را گرفتیم تا مشکل حل شود.» روحی در پاسخ به این پرسش که آیا متوقف شدن پروژه به دلیل پیگیری میراث بوده، اظهار کرد: «خودشان هم اعتبار نداشتند. یک بخشی هم سازمان با مشاور صحبت کرده و طرح متوقف شده است.» وی با بیان اینکه مجموع کاملی از مستندات را به سازمان فرستاده ایم، افزود: «جواز مربوط به قبل است. اگر کوتاهی مربوط به سازمان بوده که بحث فرق می کند. اگر تخلفی صورت گرفته، که باید از آن جلوگیری شود.» روحی در پاسخ به این پرسش که آیا اراده ای جدی برای جلوگیری از تخلف در این خصوص در میراث فرهنگی وجود دارد، گفت: «ما مستندات همه پروژه را مجددا بررسی می کنیم. بعضی جاها امکان دارد کوتاهی اتفاق افتاده باشد و مجوز اشتباهی داده شده باشد. ما همه پروژه ها را پیگیری می کنیم که راه حلی پیدا کنیم. مشکل سیتی سنتر هم ارتفاع از سمت خیابان شریعتی است که این ارتفاع اضافی هم به دلیل اختلاف ارتفاع خیابان شریعتی و معبر کاروانسرا است. ما با مشاور صحبت کردیم که ببینیم می توانند به یک شکلی فرم معماری پروژه را تحت تاثیر قرار دهد.» معاون میراث فرهنگی استان اضافه کرد: «آن زمان با کلیات طرح موافقت شده اما سازمان در اواخر دهه هشتاد پیگیری لازم در خصوص اصلاح نما و المان‌های ساخت‌وساز را انجام نداده است. بااین‌حال ما الان پیگیر هستیم.» وی با اشاره به رعایت ضوابط در طرف مشرف‌به کاروانسرا، اظهار کرد: «طرف مشرف‌به خیابان شریعتی نیاز به اصلاح دارد.» روحی در پاسخ به این پرسش که اگر این مشکل حل نشود، برای حفظ هویت بازار تخریب انجام می شود، گفت: «مشاور قبول کرده تمام هزینه ها برای اصلاح نما را بپذیرد. طرح برای نما و کوچه «سردار» اصلاح شود. ارتفاع و فرم نما هم شامل این اصلاحیه ها می شود.»
در حالی معاون میراث فرهنگی استان از وجود اشکال در پروژه سیتی سنتر وکیل خبر می دهد که به نظر می رسد تاکنون اقدام جدی در راستای حل مشکل ارتفاع این پروژه صورت نگرفته است. اگرچه این پروژه فعلا متوقف شده اما تنها راه حل این مشکل کاهش ارتفاع از سمت خیابان شریعتی است و تا زمانی که این مشکل حل نشده، میراث فرهنگی نباید اجازه ادامه ساخت و ساز را بدهد. در غیراینصورت نسبت به محافظت از دیگر آثار تاریخی استان توسط میراث فرهنگی تردیدهایی بوجود می آید.