مصاحبه «پیام ما» با دکتر «زهرا فرهمندی نیا» فوق تخصص خون و سرطان کودکان
تنی کوچک و دردی بزرگ

از کنار تخت‌های کوچک که می‌گذشت با هر قدم که برمی‌داشت احساس می‌کرد، سخت‌تر نفس می‌کشد.دکتر از او خواسته بود برای دریافت نتیجه‌ی قطعی آزمایش‌های «بهار» به بیمارستان بیاید. به دکتر گفت: می‌خواهد، بخش را ببیند. فکر می‌کرد، دیدن بچه‌های دیگر که با این بیماری درگیر هستند، آرامش خواهد کرد. اما او جایی را نمی‌دید به هر تختی که نگاه می‌کرد، بهار کوچولوی خود را می‌دید که موهای بلند سیاهش را ازدست‌داده و با چهره‌ای رنگ‌پریده نگاهش می‌کند. سرطان بیماری مهاجمی است که بسیاری از زندگی‌ها را نابود کرده و جان بسیاری از انسان‌ها را گرفته است. اما پیکار جسم کوچک کودکان با این بیماری داستان غم‌انگیزی است که حتی فکر کردن به آن کام همه را تلخ می‌کند. درجایی، مادر کودک مبتلابه سرطانی نوشته بود فقط یک‌چیز از سرطان داشتن بدتر است و آن این است که کودکت سرطان داشته باشد.به سراغ دکتر «زهرا فرهمندی نیا» فوق تخصص خون و سرطان کودکان رفته‌ایم تا از این بیماری بیشتر بدانیم.
تعریف کلی سرطان چیست؟
همه‌ی سلول‌های بدن به‌طور طبیعی بر طبق قاعده‌ی خاصی در حال رشد هستند ولی گاهی اوقات بعضی از این سلول‌ها از روند طبیعی رشد خارج‌شده و رشد بی‌رویه و کنترل نشده‌ای پیدا می‌کنند.رشد غیرطبیعی یک نوع سلول خاص، مشکل‌ساز می‌شود و نظم بدن را به هم می‌ریزد. این به‌هم‌ریختگی عامل ایجادکننده‌ی سرطان است.
آیا بین سرطان در کودکان وبزرگسالان تفاوتی وجود دارد؟
متأسفانه، سرطان فقط بزرگ‌سالان را تهدید نمی‌کند بلکه امکان دارد که بدن کودکان را هم درگیر کند. بعضی از سرطان‌ها در کودکان وجود دارند که در بزرگ‌سالان وجود ندارند مثل «تومور ویلمز»،«نوروبلاستوم». ولی درهرصورت برای هر دو گروه بیماری سختی است.
آیا سرطان ارثی است؟
به‌طورکلی در بروز سرطان، هم عناصر ژنتیکی وهم عناصر محیطی نقش دارند. در بزرگ‌سالان معمولاً عوامل محیطی در بروز سرطان تأثیرگذارتر هستند ولی در کودکان عوامل ژنتیکی و ارثی تأثیر گذارتراند. در تعدادی از خانواده‌ها ممکن است وجود اختلالات ژنتیکی، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد.البته وقتی بحث ارث مطرح می‌شود باید به این موضوع توجه داشت که ممکن است یک فاکتور سرطانی سال‌ها در یک خانواده‌ای وجود داشته باشد ولی تنها در یک نفر بروز کند.ولی درهرصورت، چه کسی که زمینه‌ی ارثی داشته و چه کسی که این زمینه را نداشته باشد باید عوامل محیطی را جدی گرفته و از فاکتورهای خطرساز محیطی پرهیز کند.
دلیل ابتلا به سرطان در کودکان چیست؟
علت سرطان در کودکان متعدد است مشکلات ژنتیکی، خانوادگی، کرموزومی و محیطی (مثل داروها، بعضی عفونت‌ها، سموم، اشعه) در بروز آن می‌تواند دخیل باشند.آن چیزی که در سرطان کودکان بسیار اهمیت دارد تشخیص زودهنگام آن است، به همین دلیل توجه جدی والدین را می‌طلبد. تا هر عامل مشکوکی را که مشاهده کردند کودک را برای بررسی به پزشک ارجاع دهند.به‌طور مثال حتی اگر یک بیماری ساده در کودک بیشتر از مدت طبیعی‌اش طول بکشد، باید برای بررسی مراجعه شود.
برای جلوگیری از ابتلا به سرطان در کودکان چه می‌توان کرد؟
سرطانی که به‌صورت ارثی در کودک ایجاد شود، کمتر قابل‌پیشگیری است و باید راه‌هایی برای درمان آن را پیدا کرد و در این موارد مراجعه مکرر به پزشک و بررسی فرد ازنظر علائم و نشانه‌های بیماری اهمیت زیادی دارد. در مواردی که عوامل محیطی باعث بروز سرطان می‌شود، بحث پیشگیرانه معنای جدی‌تری را به خود می‌گیرد. توجه ی ویژه به تغذیه سالم ،عدم تماس با مواد شیمیایی، سموم وعدم استفاده از مواد خوراکی غیراستاندارد برای جلوگیری از ابتلا به سرطان کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد و کنترل این عوامل یکی از وظایف اصلی والدین است.
علائم هشداردهنده سرطان کودکان چیست؟
برای سرطان به‌طورکلی نمی‌توان علامت خاصی را معرفی کرد . این بیماری احتمال دارد با هر علامتی تظاهر کند ولی به‌طورکلی هر وقت دلیلی برای علائم بیمار پیدا نکنیم، باید به فکر بررسی باشیم. اما علائمی مانند سردرد همراه با استفراغ صبحگاهی- تورم و درد مقاوم استخوانی و مفاصل، وجود توده در شکم، گردن، قفسه سینه، لگن و شانه- افزایش استعداد به خون‌مردگی و کبودی بدن- خونریزی و بثورات جلدی- وجود عفونت‌های طولانی، مقاوم و مکرر- تهوع مقاوم یا استفراغ بدون تهوع- رنگ‌پریدگی و خستگی زودرس- تب‌های عودکننده یا مقاوم با علت ناشناخته را باید جدی گرفت.
آیا در کرمان آمار کودکان مبتلا به سرطان بالا است؟
در مورد آمار کودکان مبتلا به سرطان کرمانی با سایر نقاط کشور مقایسه‌ای صورت نگرفته است که بدانیم بالاتر است یا پایین‌تر است. ولی درهرحال در کرمان هم کودکان مبتلابه سرطان وجود دارند.
در کرمان بیشترین آمار سرطان در کودکان مربوط به چه نوعی است؟
شایع‌ترین سرطان کودکان به‌طورکلی سرطان «خون حاد» است. البته در سرطان خون بسیار اهمیت دارد که هر چه سریع‌تر بیماری کودک تشخیص داده شود این تشخیص به‌موقع در درمان سرطان خون کودکان بسیار مؤثر است . در کرمان هم بیشترین آمار سرطان در کودکان مربوط به سرطان خون است.
چه خدمات درمانی‌ای در شهر کرمان به کودکان سرطانی ارائه می‌شود؟
در کرمان خدمات درمانی کامل اعم از تشخیص، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی انجام می‌شود و تمام تلاش بر این است که مبتلایان در همه‌ی مراحل درمان بی‌نیاز از سفر به خارج از استان، برای ادامه درمان باشند. از سال 77 اولین مرکز «انکولوژی» را در کرمان راه‌اندازی کرده‌ایم و تاکنون بیش از 600 بیمار تحت درمان قرارگرفته‌اند.
با توجه به هزینه‌های بالای درمانی، حمایت‌های بیمه‌ای از کودکان سرطانی به چه نحوی است؟
هزینه‌ی درمانی کودکان سرطانی توسط سازمان‌های بیمه‌گر و مراکز خیریه حمایت گر پرداخت می‌شود مانند «خیریه‌ی محک» که در تمام مراحل از بیماران سرطانی حمایت‌های شایان‌ذکری را به عمل‌آورده است و تلاش می‌شود تا درصد بسیار بالایی از هزینه‌های درمانی این کودکان تأمین شود وتقریبا می‌توان گفت: برای بسیاری از بیماران رایگان است .
نکته‌ی خاصی در رابطه با کودکان سرطانی وجود دارد که بخواهید یادآور شوید؟
خوشبختانه سرطان در کودکان تا حدود زیادی قابل‌درمان است و البته این موضوع بستگی به زمان مراجعه و تشخیص دارد. باید توجه داشت که در کودکان مبتلابه سرطان سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف است به همین دلیل باید ملاقات محدود باشد و مراقبت‌های بهداشتی در این کودکان حین درمان اهمیت بالایی دارد به‌خصوص توجه ویژه به بهداشت دهان و دندان بسیار لازم است.توصیه می‌شود که کودکان سرطانی بوسیده نشوند زیرا احتمال دارد که باکتری و ویروسی که بدن فردی را بیمار نکرده است به‌واسطه‌ی سیستم ایمنی ضعیف، این کودکان را بیمار کند. این کودکان شرایط خاصی دارند،باید مورد مراقبت بیشتری قرار گیرند.