فاصلهگرفتن از طبیعت، سبب شد تا هنر دست زنان چهارمحالوبختیاری هم مورد بیمهری قرار بگیرد
روزگار سپری شدۀ کیسهبافی
برپایی کارگاههای آموزشی، راهکاری برای احیاء هنر کیسهبافی است
۱۱ مرداد ۱۴۰۳، ۱۲:۴۳
صنایعدستی در روزگار گذشته مانند عصر حاضر، یک کالای لوکس یا گرانقیمت که بیشتر کاربری تزئینی داشته باشد، به حساب نمیآمد. هنرهای دستی چنان با زندگی بشر درآمیخته بود که وقتی در آستانۀ فراموشی قرار گرفت، یادمان آمد باید برای حفظ و احیاء آن دستبهکار شویم. هنر «کیسهبافی» هم از گزند فراموشی در امان نمانده و حالا باید راهورسم آن را از زبان برخی اهالی روستا بشنویم.
تا قبل از اینکه معماری خانهها به گونهای باشد که هر خانه حمام داشته باشد، معمولاً هر روستا یا هر محله از شهر، برای خودش حمام عمومی داشت. کیسههای بافتهشده با دستان هنرمند زنان اهالی چهارمحالوبختیاری هم، حسابی روی بورس بود تا زمانی که لیف و کیسههای امروزی جای آن را بگیرد و این هنر را به گوشهای براند.
خاستگاه کیسهبافی
«آبراهام پوپ» تاریخنگار آمریکایی، در قرن نوزدهم دربارۀ صنایعدستی ایران چنین میگوید: «صنایع دستی ایران هنرمندانه خلق میشوند و هریک نمایندۀ سلیقه، عقیده، فرهنگ و روش زندگی مردم شهرهای مختلف ایران هستند. این صنایعدستی با زبانی گویا و شفاف، تمدن، تاریخ، هنر و هویت ایرانیها را نشان میدهند.» برای سفر به خاستگاه هنر صنایعدستی کیسهبافی، باید راهی چهارمحالوبختیاری شویم؛ جایی که بانوان هنرمند سالها به کیسهبافی مشغول بودند و با ریزهکاریهایی که داشتند، توانستند ششدانگ این هنر را سالهایسال به نام خودشان سند بزنند تا اینکه شتاب بیامان زندگی معاصر، دامان این هنر را هم گرفت. حالا کار به جایی رسیده که باید برای احیاء کیسهبافی، در همین استان آستین همت بالا زده شود، وگرنه راهورسم هنر کیسهبافی تا آیندهای نهچنداندور، برای همیشه از یاد میرود و پروندۀ این هنر بسته میشود. در بین نقاط مختلف چهارمحالوبختیاری، کیسههایی که به دستان زنان هنرمندان شهر «فرادنبه» بافته میشد، شهرت داشت. فرادنبه از توابع شهرستان «بروجن» در چهارمحالوبختیاری است و تولیدات آن علاوهبر نقاط مختلف استان، در دیگر شهرهای کشور مورد استفاده قرار میگرفت.
در بین نقاط مختلف چهارمحالوبختیاری، کیسههایی که به دستان زنان هنرمندان شهر فرادنبه بافته میشد، شهرت داشت. فرادنبه از توابع شهرستان بروجن در چهارمحالوبختیاری است و تولیدات آن علاوهبر نقاط مختلف استان، در دیگر شهرهای کشور مورد استفاده قرار میگرفت
نام شهر «دژکرد» در فارس هم در کیسهبافی شنیده میشود و نشان میدهد این شهر را هم باید یکی دیگر از خاستگاههای این هنر به حساب آورد. «دژکرد» یا «دژگرد»، دژی مستحکم در منطقۀ کوهستانی زاگرس بوده و مربوط به دورۀ ساسانی است. کیسهها در دژکرد با دو رنگ پشم سفید و مشکی بافته میشدند. بررسیهای تاریخی نشان میدهد که در دژکرد هم بانوان به کیسهبافی اشتغال داشتند.
راهورسم کیسهبافی
در تولید کیسۀ حمام یا همان کیسه، از الیافی از جنس کتان یا پشم گوسفند استفاده میشود؛ الیافی که در تولید صنعتی، جای خود را به پلاستیک داد.
وسایل تولیدی هنر کیسهبافی سنتی شامل «دستگاه پیله»، «چرخ ریسندگی»، «کرکید» (از چوب گردو درست میشود)، «دار»، «متر» و «سوزن» بوده که حالا پیله و چرخ ریسندگی فقط در تعداد انگشتشماری از خانههای روستایی فرادنبه پیدا میشود.
مواد اولیۀ کیسهبافی سنتی از پشم گوسفند است. برای بافت، نخست به پشم مرغوب نیاز است. پشم بهاره را از گوسفندانی که در محیطهای طبیعی و در کوهستانها میچرخند و مرغوبیت بهتری دارند، تهیه میکنند. پشمهای چیدهشده را با آب تمیز و زلال شستوشو میدهند. شستوشو معمولاً در سر رودخانه یا چشمه و توسط مردان انجام میشود. پس از آن نوبت به بازکردن پشم میرسد که در اصطلاح محلی به آن «وَشکن» گفته میشود. سپس آن را دور دست میپیچند و با دوک یا پره آن را میریسند و سپس کلاف میکنند؛ در اصطلاح محلی به این کار «گروف کردن» میگویند.
پشم با وسیلهای به نام «پیله» تابیده میشود. پشم تابیدهشده با ضخامت ۲ میلیمتر و چرخ ریسندگی بهصورت «دوک»، آمادۀ کیسهبافی میشود. بعد از آمادهشدن، دار را آماده میکنند.
دار کیسهبافی افقی است و تعداد تار برای چلهکشی کیسهبافی ۹۰ تار است. برای این کار دو عدد چوب را در بالا و پایین بهوسیلۀ دو تا میخ در زمین نصب میکنند؛ دو تا در بالا، دوتا پایین و چلهکشی را شروع میکنند.
طریقۀ کیسهبافی هم بهصورت پودگذاری است. پودگذاری بهمعنای رفتوبرگشت پشم تابیدهشده از لابهلای چله است و بهوسیلۀ کرکید، پودها روی هم فشرده میشود. پشمهای تابیدهشده بعد از چلهکشی، بر روی دستگاه بافت به ابعاد ۲۰ سانتیمتر در ۲ متر بافته میشد. نقش استفادهشده برای کیسهها، بیشتر بهصورت زمینۀ سفید با دو خط مشکی در اطراف کیسه بهصورت عمودی تکرار میشود. گاهی هم بافت میلهای بهشکل یک خط سیاه و یک خط سفید تا پایان کار تکرار میشود. کیسهها معمولاً با رنگ طبیعی پشم بافته میشدند، گاهی هم با رنگهای طبیعی رنگ دیگری به خود میگرفتند. از دیگر ابزار و اشیاء لازم برای کیسهبافی، «ملار» یا سهپایه، برای بالانگهداشتن تارهای زیر و «تولنقه» چوبی بزرگ برای جداکردن تارهای زیر است.
زنان هنرمند، بافت کیسه را تا ۲ متر بافته ادامه میدهند و سپس کیسهها را در اندازۀ ۵۰ سانتیمتر برش میزند. آن را دولا کرده و دو طرف کیسه را با دست میدوزند. سپس لبۀ کیسه را با پارچۀ پنبهای لبهدوزی میکنند. الیاف پلاستیکی و ماشینهای بافت، مدتهاست جای هنر کیسهدوزی را گرفته، اما کیسههای بافتهشدۀ چهارمحالوبختیاری، از نظر کیفی هنوز جایگزینی ندارد.
احیاء هنر دیرینه با آموزش
مهارت کیسهبافی سنتی چهارمحال و بختیاری، سال ۱۳۹۹ بهعنوان میراث ناملموس کشور ثبت ملی شده است. یکی از بافندگان کیسۀ سنتی چهارمحال و بختیاری که خودش راهورسم کیسهبافی را از مادربزرگ یاد گرفته، معتقد است که تأمین مواد اولیه برای کیسهبافی، برای تولیدکنندگان مشکل است. «فاطمه ربیعی» میگوید که نبود سرمایۀ درگردش، از مهمترین مشکلات تولیدکنندگان کیسهبافی سنتی است. همین تعداد انگشتشمار فعالان حوزۀ صنایعدستی در زمینۀ کیسهبافی، در چهارمحالوبختیاری هم دیگر انگیزهای برای ادامۀ کار ندارند. این درحالیاست که رونق در بازار تولید کیسهبافی سنتی در خاستگاه این هنر، زمینهای برای اشتغالزایی فراهم میکند.
مستندسازی، حمایت بیمهای، پرداخت تسهیلات بانکی و نگهداری اقلام شاخص تولیدی در موزههای صنایعدستی استان، مواردی است که از سوی پیشکسوتان پیشنهاد میشود. احیاء صنایعدستی فراموششده از طریق برپایی کارگاههای آموزشی و تعریف بازار عرضۀ محصولات در بازارچههای صنایعدستی، راهکاری است که از سوی ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی چهارمحال و بختیاری دنبال میشود. بهگفتۀ «مهراب محمدی» معاون صنایعدستی ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی چهارمحال و بختیاری، تسهیل در عرضۀ محصولات صنایعدستی با برپایی ۲۱ بازارچه و مرکز دائمی و موقت عرضۀ صنایعدستی در استان در فصل تابستان ۱۴۰۳ در نظر گرفته شده است. ۳ بازارچۀ دائمی عرضۀ محصولات صنایعدستی نیز در «میدان قدس» و «خانۀ ستوده» چالشتر شهرکرد و «پل مصلا» بروجن دایر است.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
چند زن در فهرست وزیران و معاونان رئیسجمهور قرار خواهند داشت؟
میداندادن به زنان، مطالبۀ عمومی است
گفتوگو با «شینا انصاری» نامزد ریاست سازمان حفاظت محیطزیست
راه حفظ تنوع زیستی مدیریت مشارکتی است
آبشدن یخهای بلندترین قلۀ ایران، بار دیگر سیلابهای خسارتبار به وجود آورد
اسرار درۀ «گزنک»
پرسنل بیمارستان «تهران کلینیک» از نیمهفعالشدن این مرکز درمانی میگویند
تعدیل کادر درمان به بهانۀ بازسازی
نتایج یک پژوهش نشان می دهد
درختان، قربانیان خاموش آفرودسواری در جنگلها
گفتوگو با «زهرا صدراعظم نوری» نامزد ریاست سازمان حفاظت محیطزیست
ضرورت حضور زنان به عنوان محیطبان را بررسی میکنیم
انفعال در برابر شیوع خودکشی در بین نوجوانان
نسل زد نیازمند امید اجتماعی است
نوشتاری دربارهٔ تابآوری ساختاری و تخیل آینده در برابر تغییر اقلیم
دموکراسی مشارکتی برای تابآوری اقلیمی
انفجار زمینگرمایی باعث آسیب به پارک ملی «یلوستون» آمریکا شد
کمبود حقابه، کاجها را دچار آفت سوسک پوستخوار کرد
درختان سوخته و تشنۀ چیتگر
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
وب گردی
- آشنایی با بهترین موسسات انجام پایاننامه مقاطع ارشد و دکتری در تهران
- تاثیر انتخاب ناودانی آهنی مناسب بر استحکام و پایداری سازهها
- قانون جدید اجاره ۱۴۰۳
- درایر کمپرسور چیست ؟ نحوه عملکرد و وظیفه آن
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید