امسال هم مانند سال گذشته دولت سهمیه‌ای برای سفرهای نوروزی در نظر گرفته است. براساس آنچه  وزیر نفت اعلام کرده است «امسال سهمیه نوروزی بنزین نداریم، اما تلاش می‌شود هموطنان در نوروز بدون بنزین نمانند.»

میزان مسافرت‌ها هر سال با شروع فصل بهار و تعطیلات نوروز افزایش می‌یابد و این موضوع بعضاً نگرانی‌هایی را برای تأمین بنزین ایجاد می‌کند. با‌این‌حال وزیر نفت صراحتاً اعلام کرده مشکلی برای تأمین بنزین نوروزی وجود ندارد.

 

 افزایش مصرف

وزارت نفت در نخستین روزهای اسفند اعلام کرد  متوسط مصرف بنزین در مقایسه مدت مشابه سال گذشته ۱۲ تا ۱۳ درصد افزایش یافته و در حال حاضر تمامی بنزین از پالایشگاه‌های داخل تحویل گرفته می‌شود و واردات نداریم. براساس این آمار، میانگین مصرف روزانهٔ بنزین در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۱۵ میلیون لیتر بوده است. در اوج سفرهای نوروزی در روزهای ۲۶ و ۲۷ اسفند سال ۱۴۰۱، ۱۴۳ میلیون لیتر بنزین توزیع شد که پیش‌بینی می‌شود امسال نیز این اعداد و ارقام را مجدداً ثبت کنیم.

 

به‌گفتهٔ او، مشکلی از نظر تأمین فرآورده نداریم و در توزیع باید بر مسئلهٔ کارت‌های آزاد جایگاه‌ها نظارت شود که از مردم درخواست می‌کنیم، حتماً کارت سوخت شخصی همراه خود داشته باشند: «هر کارت سوخت شخصی دارای ۶۰ لیتر سهمیهٔ ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۰ لیتر اعتبار ۳۰۰۰ تومانی است و اگر فردی نیازی بیش از‌ این داشت، می‌تواند از کارت‌های آزاد جایگاه‌ها استفاده کند که تعداد این کارت‌ها را هم ویژهٔ ایام نوروز در جایگاه‌ها افزایش داده‌ایم. تعداد کارت‌های آزاد جایگاه‌های سوخت ویژهٔ ایام نوروز را افزایش داده‌ایم، اما از مردم تقاضا داریم که حتماً کارت سوخت شخصی خود را همراه داشته باشند. این طرح با هدف نظارت بر توزیع فرآورده‌ها در جایگاه‌ها آغاز شده است؛ زیرا در نوروز حجم بالایی از مسافرت‌ها را داریم و مردم نیاز دارند که خدمات بهتری را در جایگاه‌های مسیر دریافت کنند. نظارت بر نحوهٔ توزیع بنزین، میزان کارت آزاد موجود در جایگاه‌های سوخت، موارد مرتبط با ایمنی که باید حتماً رعایت شود و همچنین خدمات جانبی که در جایگاه‌ها انجام می‌شود، از اهداف این طرح است. حدود صد گروه عملیاتی به سراسر کشور اعزام می‌شوند تا جایگاه‌ها را بررسی کنند و پیش‌بینی می‌شود حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر ساعت عملیات نظارتی انجام شود. این طرح تا ۱۵ فروردین ادامه خواهد داشت و گروه‌های نظارتی فعالیت ۲۴ساعته خواهند داشت.»

 

 سهمیه‌ای نداریم

روز گذشته «جواد اوجی» وزیر نفت نیز اعلام کرد سهمیهٔ نوروزی بنزین نداریم، اما تلاش می‌کنیم هموطنان در نوروز بدون بنزین نمانند: «هرچند که تدابیر لازم برای تأمین بنزین نوروزی اندیشیده شده است، اما به اعتقاد کارشناسان ناترازی بنزین را هم نمی‌توان کتمان کرد؛ در حال حاضر میزان تولید و مصرف معادل است. البته برای حل ناترازی پیش‌بینی‌های لازم انجام شده و با توجه به اینکه برای تعمیرات اساسی در پالایشگاه‌های کشور برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده است، یکی از واحدهای ستارهٔ خلیج فارس در مرحلهٔ تعمیرات اساسی بود که از ابتدای ماه جاری وارد مدار سرویس شد و اکنون در ظرفیت کامل قرار دارد. اکنون غیر از ستارهٔ خلیج فارس شرایط برای بقیهٔ پالایشگاه‌ها نیز مساعد است و انتظار می‌رود با وضعیتی که در حوزهٔ تولید پالایشگاهی صورت می‌گیرد و با پشت سر گذاشتن تعمیرات اساسی مشکلی بابت تأمین سوخت وجود نداشته باشد.»

 

همچنین، به‌طور میانگین روزانه حدود ۶۵ میلیون لیتر نفت‌ کوره (مازوت) در کشور تولید می‌شود که حدود ۱۸ درصد از فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌های نفت ده‌گانهٔ کشور را تشکیل می‌دهد. طبق لایحهٔ برنامهٔ هفتم توسعه، مقدار نفت‌ کوره تولیدی کشور با اجرای طرح‌های کیفی‌سازی در پالایشگاه‌ها، با کاهش پنج درصدی به ۱۲.۹ درصد (معادل ۴۹ میلیون لیتر در روز) خواهد رسید.

 

 برنامه‌های دولت

۲۲ بهمن امسال بود که «جلیل سالاری»، معاون وزیر نفت در امور پالایش اعلام کرد ظرفیت تولید روزانه دو میلیون لیتری بنزین و ۳.۵ میلیون لیتری گازوئیل کشور تا اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۳ وجود دارد: «در طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان، بخشی از طرح‌های توسعهٔ کیفی تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد که به‌دنبال آن ظرفیت تولید این پالایشگاه حدود دو میلیون لیتر افزایش می‌یابد. 

 

همچنین، در پالایشگاه اصفهان نیز افزایش ظرفیت تولید حدود سه میلیون لیتری بنزین پیش‌بینی شده است که امیدواریم آن هم به‌زودی محقق شود. به‌موازات آن طرح‌های جامع کیفی‌سازی نفت کوره پالایشگاهی را نیز در حال اجرا داریم که برای نخستین‌بار در کشور با استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در حال اجرا هستند. اجرای طرح‌های کیفی‌سازی نفت‌ کوره کمک مؤثری به تأمین سوخت نیروگاهی کشور در سال آینده می‌کند.

با این اعلام برنامه‌های افزایش ظرفیت تولید بنزین و همچنین اصلاح الگوی مصرف، کارشناسان حوزهٔ انرژی می‌گویند که نوروز امسال آزمون جدی‌ای برای دولت در زمینهٔ مدیریت ناترازی خواهد بود.

 

«فرشاد جامع»، کارشناس حوزهٔ انرژی، می‌گوید: «روزهای نوروز در ایران جهش مصرف بنزین را به‌همراه دارد و نیاز به افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و تخصیص سهمیه‌های جدید برای پاسخ‌گویی به تقاضای افزایش‌یافته را برجسته می‌کند. درحالی‌که اقدام‌هایی مانند واردات بیشتر بنزین و اعمال محدودیت‌های مصرف برای اطمینان از عرضهٔ کافی برای سفرهای نوروزی انجام شده است، قطعاً دولت در زمینهٔ ذخیره‌سازی بنزین برای تأمین نیاز بنزین مصرفی مردم برای سفرهای نوروزی اقدام‌های لازم را انجام داده است و نگرانی از این بابت وجود ندارد. این احتمال وجود دارد که بنزین هزار و ۵۰۰ تومانی سهمیهٔ عید نوروز نداشته باشیم و عقلانی هم همین است که در شرایطی که واردات بنزین داریم؛ نباید با اعطای سهمیهٔ جدید به ناترازی انرژی دامن بزنیم و تمایل به مصرف را بالاتر ببریم. بی‌شک نخستین جابه‌جایی رکورد مصرف بنزین در عید نوروز ۱۴۰۳ اتفاق خواهد افتاد.»

 

 موضوع فراتر از جهش فصلی

به‌گفتهٔ او، باید توجه داشت موضوع عدم تعادل بنزین فراتر از جهش‌های فصلی مصرف است و باوجوداین، نخستین آزمون سال آینده در مواجهه با تشدید مصرف در ایام نوروز خواهد بود؛ جایی که به‌عنوان مقدمه‌ای برای چالش عمیق‌تری از ناترازی انرژی در بخش بنزینی کشور در سال ۱۴۰۳ عمل می‌کند که باید به‌سرعت به آن پرداخته شود. در‌حالی‌که بحث در مورد سقف مصرف سهمیه‌ای و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی برای پاسخ‌گویی به مصرف مردم مهم است، تمرکز مهمتری بر اصلاح و تنوع سبد سوخت ایران برای کاهش وابستگی شدید کشور به بنزین است. پیامدهای وابستگی بیش از حد به بنزین در افزایش واردات و آسیب‌پذیری ایجادشده توسط این اتکا به منابع سوخت خارجی مشهود است: «درحالی‌که اقدام‌های کوتاه‌مدت مانند سقف مصرف و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی ضروری است، تمرکز باید به‌سمت پایداری بلندمدت و امنیت انرژی در سطح کلان تغییر کند. با اولویت دادن به اصلاح سبد سوخت و کاهش وابستگی به بنزین، ایران می‌تواند انعطاف‌پذیری انرژی خود در حوزهٔ سوخت خودروهای سواری را افزایش دهد و به آیندهٔ انرژی پایدارتر کمک کند. موضوع عدم تعادل بنزین در ایران نیازمند یک رویکرد جامع و راهبردی برای اصلاح سبد سوخت کشور است. ایران با پذیرش سوخت‌های جایگزین، ترویج شیوه‌های کارآمد انرژی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های حمل‌ونقل پایدار، می‌تواند وابستگی خود به بنزین را کاهش دهد، امنیت انرژی را افزایش دهد و راه را برای چشم‌انداز انرژی انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر هموار کند.»

 

جامع همچنین در مورد اهمیت حل پایدار معضل ناترازی بنزین توضیح می‌دهد: «چندین راهبرد کلیدی را می‌توان برای مقابلهٔ مؤثر با این چالش به کار گرفت. نخست، استفاده از وسایل نقلیهٔ دوگانه‌سوز که با بنزین و سوخت‌های جایگزین مانند گاز طبیعی یا برق کار می‌کنند، می‌تواند مصرف بنزین را به میزان قابل‌توجهی کاهش و انعطاف‌پذیری سوخت را افزایش دهد. دوم، باید به‌سمت سرمایه‌گذاری در تولید و پذیرش خودروهای برقی گام برداریم که نه‌تنها می‌تواند وابستگی به بنزین را کاهش دهد، بلکه به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهبود کیفیت هوا کمک می‌کند. سوم، اصلاح سهمیه و قیمت بنزین به‌نحوی‌که بنزین به هر نفر اعطا شود. بازنگری در سهمیهٔ بنزین به‌ازای هر نفر براساس الگوی مصرف و معرفی قیمت‌های متفاوت برای مصرف بیش از حد می‌تواند انگیزه‌ای برای شیوه‌های مصرف سوخت مسئولانه باشد. گسترش استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند سوخت‌های گازی و برقی نیز می‌تواند به تنوع بخشیدن به سبد سوخت ایران و کاهش آسیب‌پذیری کشور در برابر اختلالات عرضهٔ بنزین کمک کند.»