پاپوشهای اناریرنگ گیلانیها به خاطرهها پیوسته است و چموشها تزئینی شدهاند
چموشهایی که از پا درآمدند
احیای هنر چموشدوزی به کاربردی کردن این پاپوش برای سلیقههای امروزی بستگی دارد
۲ اسفند ۱۴۰۲، ۲۲:۰۹
گوشهنشین موزهها شده است و گاهی هم در تزئین سفرهخانههای سنتی نقش بازی میکند. «چموش» یا همان پایافزار سنتی گیلهمردان و گیلهزنان حالا دیگر مشتری ندارد. این پاپوش سنتی که روزگاری برای خودش رونقی داشت و هنرمندان به دوخت این کفش تمامچرمی مشغول بودند، حالا به سرنوشت کلاش (پاپوش سنتی کردستان) دچار شده و یکی از هنرهای دستی در آستانهٔ فراموشی است.
«چموش» کفش تمامچرم و بدون پاشنهٔ خطهٔ سرسبز گیلان است و اکثر روستاییان، دامداران و کشاورزان گیلانی از چموش استفاده میکردند. چموشدوزان سالخوردهٔ گیلانی سالهاست حرفهشان را عوض کردهاند و بهجای چموشدوزی، یا فروشندهٔ کفشهای چینی شدهاند یا به صنف دیگری رفتهاند.
چموش چیست؟
در عکسهای بهجامانده از میرزاکوچکخان جنگلی میتوان رد پای «چموش» را دید. این پایافزار بهدلیل ساخته شدن از جنس چرم، عایق بسیار مناسبی در برابر رطوبت زمینهای خیس گیلان است و روزگاری بهعنوان بهترین، بادوامترین و زیباترین پاپوش مردم این دیار مورد استفاده قرار میگرفت.
در عکسهای بهجامانده از میرزاکوچکخان جنگلی میتوان رد پای «چموش» را دید. این پایافزار بهدلیل ساخته شدن از جنس چرم، عایق بسیار مناسبی در برابر رطوبت زمینهای خیس گیلان است و روزگاری بهعنوان بهترین، بادوامترین و زیباترین پاپوش مردم این دیار استفاده میشد
«چوموش» در گیلکی و «چاموش» در گویش مردم ماسوله و «چموش» در زبان فارسی کفش سبک و راحتی بود که به مردم بهویژه شکارچیان و کوهنشینان این امکان را میداد که تیزپا در جنگل و کوه حرکت کنند. نوع متداول چموش، دارای بند و تسمههای بلند است که به ساق پا پیچیده میشود که به شکار چموش معروف است و نوع دیگر فاقد تسمه و بند است، ولی همانند نوع قبلی نوکی عقابی و برگشته دارد. در تالش دو نوع چموش دوخته میشد که نوع مرغوب آن ختنی و نوع نامرغوب آن که از پوست دباغیشده دوخته میشد، «مازرده» نام داشت. بهمرور زمان که دوختن و استفاده از چموش از رونق افتاد، نوعی دیگر از آن بهوجود آمد که از لاستیک تهیه میشد و به آن رزین چموش میگفتند. شکل و شمایلی که کمکم در بازار مد و لباس جای خود را از دست داد و با سلیقهٔ جوانان امروزی همراه نبود.
کارخانههای کفش هم انواع و اقسام کفشهای پلاستیکی و چرمی را به بازار آوردند که هم زحمت کمتری برای تولید داشت و هم ارزانتر بود.
چموش معمولاً از چرم ساده و بدون رنگ تهیه میشد. برای چموش رنگی هم چرم را با رنگ گیاهی مثل پوست انار، رنگ میکردند.
کارشناس صنایعدستی گیلان: استادان پیشکسوت در ماسوله که خاستگاه هنر چموشدوزی است، مشغول آموزش هستند. اما علاوهبر سرمایهگذاری در حوزهٔ آموزش باید به فکر کاربری کردن چموش برای زنان و مردان با تغییر مدل آن یا بهعبارتی به روز کردن مدل چموش و انطباق آن با فرهنگ روز جامعه باشیم
چموشها به رنگ قرمز، سبز، سفید، استخوانی، قرمز و قهوهای یا ترکیبی از این رنگها بودند. چموش اصیل از چرم دباغیشده گاومیش برای مردان و چرم دباغیشدهٔ بز برای زنان درست میشد. بیراه هم نبود که در کنار کارگاههای چموشدوزی، دباغخانه هم دایر باشد. دباغان هم کمابیش به سرنوشت چموشدوزان دچار شدند. به گواهی اسناد قدیمی، چموشدوزی یکی از صنایعدستی گیلان است که عمر آن به چند صد سال میرسد. خنک نگه داشتن پا در فصول گرم و گرم نگه داشتن پا در فصول سرد سال از جمله ویژگیهای منحصربهفرد چموش است.
خاستگاه چموش
معروفترین چموشدوزان گیلان در شهر ماسوله بودند و بیشتر چموشهای مورد استفاده مردمان این استان بهخصوص اهالی منطقهٔ فومنات (غرب گیلان) به دست آنان تهیه میشد. در بازار سنتی شهر ماسوله، راستهبازاری هست که به «چاموشدوز راسته» معروف است. در این راستهبازار، چموشدوزان، پایافزار سنتی گیلان را تهیه میکردند. روستاهایی چون چاموشدوزان در ماسال و شاندرمن یا چارقدوزیمحله در لاهیجان یا چاموشمحله در خانقاه ماسال نشان میدهد که چموشدوزی در این محلهها رواج داشته است. در برخی نقاط گیلان همچون روستای قاسمآباد در شهرستان رودسر و روستای دیوشل در شهرستان لنگرود نیز چموش تولید میشد، ولی بقایای این صنعت در ماسوله ماند و چموشدوزی و تهیهٔ چرم، یکی از صنایع فعال در ماسوله بود. آسیابهای آبی ماسوله، فقط برای آرد کردن گندم نبود. یکی از آسیابها، پوست انار را بهمنظور رنگ کردن چرم چموش آسیاب میکرد تا در صنعت رنگرزی استفاده شود.
راه و رسم چموشدوزی
هنر چموشدوزی شیوهٔ خاص خودش را داشت و صبر میطلبید. برای تهیهٔ چرم مورد استفادهٔ چموش، پوست گاو و بز را به دباغخانه میآوردند، اول آن را نمک میزدند، بعد در آهک میخوابانیدند، سپس موی آن را برمیداشتند و آنگاه در آب انار ترش، پخته و در حوض میانداختند تا پوست رنگ بگیرد. بعد از آن چرم را روی تخت انداخته، لوله میکردند، سپس در آب فرو میکردند تا شوری آن برود، بعد در کنار هم آویزان میکردند تا هوا بخورد و خشک بشود. بعد از این مرحله پوست را صاف میکردند و دوباره آن را در آب میانداختند. سپس آن را روی تخت خوابانیده، آن را شلفا (یک نوع ضربه زدن به پوست) میزدند و محصول بهعملآمده را تحویل چرمفروشان و کفاشان میدادند. علاوهبر چرم گاو دباغیشده، نخ قالیبافی، کاموای رنگی، پارچهٔ چسب و موم هم برای چموشدوزی لازم بود. سندان چوبی، مشته، درفش، سوزن، تکه چرم بهعنوان انگشتانه، گازن (نوعی چاقو)، شفره (کارد بزرگ) ، قالبهای چوبی، الگوهای مقوایی، سنگ کوچک و یک ظرف آب هم جزو ابزارهای چموشدوزی به حساب میآمد.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
یازده استان کشور از چهارم اردیبهشت درگیر سیلاب هستند
تخلیهٔ روستاهای «زیرکوه»
با نگاهی به تجربههای تخریب ناشی از سیلاب در کشورهای مختلف
سیل، بلای جان تاریخ
در سمینار بینالمللی تأثیر بحرانهای طبیعی بر بناهای تاریخی مطرح شد
تغییر اقلیم؛ بحران جدید بناهای تاریخی
گفتوگو با فرزانه سفلایی، استاد دانشکده معماری دانشگاه همپتون ویرجینیا:
معماری ایران دچار تجملگرایی شده است
ترانه یلدا معمار و شهرساز در گفتوگو با «پیام ما» جریان معماری ایران را نقد کرد
زنگ خطر غفلت از آمایش سرزمین
مدیرمسئول نگارخانه «ترانه باران»:
گردشگری بازوی پیشبرنده توسعه پایدار هنر است
تلاش برای کاهش فرونشست تا ۱۴۰۹
از سوی سازمان گردشگری ملل متحد انجام میشود
بررسی پرونده 8 روستای ایران بر اساس اهداف توسعه پایدار
در خانه پدری «جلال آلاحمد»
پسماندهای تولید کفش به آثار هنری تبدیل شدند
تشدید «فرونشست زمین» به دنبال پایداری هوای گرم و خشک
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- روغن صنعتی مایعی جادویی برای افزایش عمر مفید ماشین آلات
- ۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید