گزارشی از تجربه توسعه روستایی در استان گلستان با کمک طلای سرخ
زعفران به «زیارت» جان داد
با وجود گسترش و مقبولیت کشت این محصول در روستاهای شرق گلستان، فروش فله، زنجیره تولید ارزش آن را متوقف کرده است
![زعفران به «زیارت» جان داد](https://payamema.ir/pubfiles/2022/02/WhatsApp-Image-2022-02-07-at-8.48.05-PM.jpeg)
۱۹ بهمن ۱۴۰۰، ۱:۳۷
شاید «الهام از طبیعت» عبارتی باشد که بیشتر آن را در مورد هنر، به ویژه هنری مانند نقاشی شنیده باشید اما این بار مادر طبیعت، الگویی برای توسعه در روستاهای شرق استان گلستان شده است. داستان جالبی که بیشباهت به قصهای در کتابها نیست. برای اهالی روستای «وامنان» توسعه براساس آنچه طبیعت پیش چشمانشان گذاشته بود اما یک اتفاق حقیقی شد. کشفِ امکان کشتِ زعفران، گیاهی که همه تاریخ روستا در کنار اهالی میرویید و به چشم نمیآمد، بارقهای از امید برای دستیابی به توسعه اقتصادی و اشتغالآفرینی را در روستای وامنان شهرستان آزادشهر روشن کرد. امیدی که حجتالاسلام محمد احمدی میگوید به سختی در دل مردم روشنش کرده است اما حالا همه از آنچه خروجی یک اعتماد و بعد تلاش جمعی است راضی هستند.
تلاش 27 ساله برای جلب اعتماد
حجتالاسلام احمدی روحانی و امام جماعت روستای وامنان، نخستین کسی است که به ایده کشت زعفران در روستا فکر و آن را عملی کرد. خودش میگوید: «زعفران وحشی در روستاهای ما میروید. همین امر باعث شد تا من به این موضوع فکر کنم که در آبوهوای ما میتوان آن را کشت کرد. موضوع کشت زعفران در روستا به 26 یا 27 سال پیش یعنی حدود سالهای 72 و 73 برمیگردد. در روستا ما نیاز به ایجاد شغل و درآمد داشتیم. این یک احساس نیاز شخصی نبود بلکه نیاز همه اهالی بود. با پدیده مهاجرت به شکل گستردهای روبهرو می شدیم و باید برای آن فکری میکردیم»
او ادامه میدهد: «به شکل سنتی در منطقه ما سیبزمینی، گندم و جو کشت میشد. امکان اینکه بخواهیم یک باره کشت جایگزینی وارد کنیم ابدا وجود نداشت. این را هم در نظر بگیرید که در روستای ما عموم مردم خرده مالک بودند. همین مسئله هم امکان ریسکپذیری را به شدت پایین میآورد. مردم دلشان نمیخواست در جستوجوی چیزی که از عاقبتش بیاطلاع بودند، دارایی حداقلی خود را از دست بدهند. 4 سال بعد از نخستین کاشت پیاز زعفران به معنای واقعی توانستیم شاهد بهرهبرداری از آن باشیم. جا انداختن کشت گیاهان دارویی به ویژه کشت زعفران کار بسیار سختی بود»
رشد چشمگیر کشت جدید تا 500 هکتار
احمدی اضافه میکند: «حدود 12 سال طول کشید تا بتوانیم کمی برای خودمان یارگیری کنیم. ابتدا بیشتر فامیلهایم استقبال کردند. کشت تا حدودی توسعه پیدا کرده بود. تا سال 76 تقریبا به حدود 15 هکتار سطح زیر کشت رسیده بودیم. روند رشدمان کند بود. تا سال 92 فقط به 63 هکتار کشت در سال دست پیدا کردیم اما خوشبختانه از سال 92 تا سال 99 میزان کشت سالانه زعفران از روستای خودمان هم فراتر رفت و در منطقه ما به 500 هکتار رسید»
هزار خانوار عضو تعاونی
حالا بعد از گذشت 27 سال این روستا تعاونی کشت زعفران تشکیل داده است و در حال حاضر حدود 1000 خانوار عضو این تعاونی روستایی هستند و به کار زراعت زعفران مشغول. محصولی که رقیب سرسختش برندهای پرآوازه خراسان با قدمتی دیرینه هستند. احمدی در مورد اقدامات برای برندسازی این محصول توضیح میدهد: «با گذشت بیش از دو دهه، هنوز تقریبا بیشتر محصول کشت شده در وامنان به صورت فله فروخته میشود و این مشکل ایجاد ارزش افزوده در این کشت را پایین نگه میدارد. ما بیش از دو دهه است به این کار مشغول هستیم اما مجوزهای بستهبندی ما پایان سال 99 صادر شد. از طرف دیگر برای ایجاد ساختارهای مربوط به بستهبندی هم نیاز به سرمایه قابل توجهی داریم.»
او در مورد استفاده از تسهیلات دولتی برای تهیه ساختارهای لازم میگوید: «در دهه 90 یکبار 600 میلیون تومان وام برای خرید خشککن و عصارهگیر وام گرفتیم. اما درحالحاضر نمیتوانیم وام جدید دریافت کنیم. موضوع این است که دولت با اعطای وام و تسهیلات موافقت میکند اما کار ما در بانک متوقف میشود. چرا که ما از پس تامین تضمینهای مورد نیاز بانک برنمیآییم. از طرفی بسیاری از بخشهای فرآیند استحصال ما در خانههای روستایی انجام میشود. یعنی کشتکننده و برداشتکننده ما که کارخانهدار بزرگی نیست. برای همین ما نه میتوانیم تعداد زیادی وام کوچک بگیریم نه توان دریافت وام بزرگ داریم. برای ما راهاندازی بخش بستهبندی و برندسازی دارای اهمیت زیادی است چون تا زمانی که فلهفروشی میکنیم نمیتوانیم به زنجیره ارزش و ارزش افزوده حقیقی این صنعت دست پیدا کنیم. نمیخواهیم کشت زعفران را به صورت یک کشت سنتی در روستا داشته باشیم. وقتش رسیده است که یک گام دیگر در توسعه روستا بهواسطه توسعه زعفران برداریم اما امکانش را نداریم.» بنا به اعلام رسمی معاونت مدیریت باغبانی جهاد کشاورزی گلستان ۴۸۰ هکتار از اراضی شهرستانهای آزادشهر، مینودشت، رامیان، گالیکش، گرگان و علی آباد در سال 1400 زیر کشت زعفران رفته و امسال گلدهی داشتند.
نوید رضا فراهانی معاون باغبانی سازمان جهاد کشاورزی با تایید این آمار میگوید: «امسال با عملکرد میانگین ۶.۵ کیلوگرم در هکتار، سه هزار و ۱۰۰ کیلوگرم زعفران در استان برداشت شد. به طور میانگین هم به ازای هر ۷۰ تا ۸۰ کیلوگرم گل زعفران یک کیلوگرم محصول سَرگل یا زعفران خشک یا تولید میشود» چنانچه از اعلام سازمان جهاد کشاورزی استان نیز مشخص است موفقیت کشت زعفران در وامنان شهرستان آزادشهر، مانند یک الگوی موفق به بسیاری از مناطق دیگر استان نیز گسترش پیدا کرد. گرچه کار در بسیاری از مناطق مانند آنچه در سالهای نخست وامنان اتفاق میافتاد آسان نبود.
زعفران، راهحلی برای نجات زیارت
روستای زیارت گرگان، که آوازه ساختوسازهای غیرقانونی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به مسکونی نامش را در سراسر ایران مشهور کرد، یکی از مناطقی است که برخی از اهالی آن معتقدند کشت زعفران میتواند جایگزین فروش زمین و ویلاسازی شود.
نظر عباسی یکی از این اهالی است که تلاش میکند در زمینهای کوچک روستایی زیارت کشت زعفران را جایگزین مشاغلی مانند ساخت ویلا و فروش زمین کند. او میگوید: «طی چهارسال گذشته بیشترین کاری که به همراه چند نفر از دوستانمان توانستیم انجام دهیم این بود که به صورت ترویجی با مردم و هم روستاییها رابطه برقرار کنیم و در حقیقت پیاز زعفران را به مردم معرفی کنیم. آنچه در مورد زعفران و کشت آن برای ما اهمیت داشت دو نکته بود. یک اینکه زیارت زمینهای کشاورزی بزرگ ندارد و زعفران کشت مناسب و سوددهی حتی در ابعاد کم بود. دوم اینکه این کشت میتواند به یک بازوی توسعه گردشگری بر پایه کشاورزی این منطقه نیز تبدیل شود.» عباسی در مورد مشکلات رایج شدن کشت زعفران در زیارت میگوید: «گرانی قیمت زمین در روستا و همین هکتار کم اصلیترین دلیلی است که جلوی متقاعد شدن مردم به رجوع کشاورزی و ادامه دادن آن را میگیرد. در حقیقت اینکه کشت زعفران توانسته در منطقهای دیگر از استان بسیار رشد کند دلیل بر این نیست که بتوان به سادگی آن را در زیارت هم گسترش داد. چون ویژگیهای روستای زیارت متفاوت است. درحال حاضر به دلیل ساختوسازهای بیرویهای که طی سالهای گذشته در روستا اتفاق افتاد به اهالی زیارت حتی اجازه ساخت بوم کلبه هم نمیدهند. اگر بتوان برنامهریزی کرد که بتوانیم از این راه گردشگری و ایجاد درآمد کنیم شاید بتوانیم بر مشکلات فروش زمین و از بین رفتن اراضی روستا نیز فایق آییم.»
فاصله میان توسعه دولتی و مردمی
مریم ضیایی، کارشناس کشاورزی و تسهیلگر محلی است. او معتقد است فاصله میان توسعه محلی و مردمی و برنامههای دولت اصلیترین چالشی است که توسعه صنعت زعفران در گلستان را با مخاطره روبهرو کرده است. ضیایی میگوید: «توسعه کشت زعفران در شرق گلستان به معنای واقعی راهحلی محلی است که خرد جمعی روستانشینان شرق استان آن را ارائه داده و به انجام رساندهاند. از طرفی دولت هم در استان ما، کشاورزی و توسعه صنایع خرد بر پایه کشاورزی را یکی از محورهای توسعه استان لحاظ کرده است. توسعه این بخش بنا به اسناد برنامههای 5 ساله توسعه استان، تکلیف دولت است» او ادامه میدهد: «متاسفانه دولت میان برنامههای خود و چنین رهیافتهایی تعادل ایجاد نمیکند. مثلا توسعه صنایع تبدیلی در شرق استان را میتواند براساس کشت گیاهان دارویی، زعفران و مانند آن، قرار دهد که هم از نظر سیاستهای آبی به نفع استان است هم زنجیره قابل توجهی از ارزش تولید میکند. اما همچنان به دنبال توسعه کشتهای سنتی خود است. یعنی به جای تمرکز بر اینکه محصول تولید شده، برندسازی و بستهبندی شود و به محصولات جانبی دیگر تبدیل شود، همه مسئولیت را به گردن کشاورز انداخته است تا فقط کشت کند.»
غفلت از دانشی جهانی
ضیایی در مورد روستاهایی مانند زیارت نیز توضیح میدهد: «در روستای زیارت هم همین آشفتگی به چشم میخورد. در حالی که اهالی برای درآمد بیشتر زمینهای کشاورزی خود را فروختند یا آن را تبدیل به ویلا و آپارتمان کردند دولت به فکر درآمد جایگزین نیست. اگر سری به زیارت بزنید خواهید دید که کشت بر اراضی شیبدار و زمینهایی با مساحت کم حقیقتا دشوار بود و صرفه اقتصادی نداشت. نزدیکی به شهر، آب و هوای ییلاقی و مانند آن هم دستدرازی به روستا را زیاد کرد. اما در نهایت راه حل دولت چه بود؟ صرفا ممنوعیت ساختوساز؟ اکنون نیز برای روستا بدون توجه به مسائل اقتصادی طرحی با عنوان ساخت اقامتگاه ویژه تصویب کردهاند.»
او همچنین با بیان اینکه مهارت کاشت زعفران در ایران با توجه به شرایط اقلیمی، به ثبت جهانی رسیده است میگوید: «این موضوع به تنهایی کافی است تا استان گلستان برنامه توسعه گردشگری براساس این مهارت بینالمللی شده را تدوین کند. به ویژه اینکه کشت زعفران یک فرآیند خودخواسته در میان مردم این منطقه شده است. این استان میتواند در طراحی دهکدههای گردشگری کشاورزی با محوریت زعفران از اعتبارات ملی و بینالمللی نیز استفاده کند که متاسفانه به آن توجهی ندارد»
پیشنهاد سردبیر
![مسافران قطار مرگ](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/۶-2-jpg.webp)
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما
- حضور خوشبخت در نمایشگاه آگروفود ۱۴۰۳ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید