سایت خبری پیام ما آنلاین | زنگ هشدار از اعماق زمین

ترازهای مطمئن آب زیرزمینی در آبخوان‌هایی که به شدت بهره‌برداری شده‌اند، در حال کاهش است

زنگ هشدار از اعماق زمین

آب زیرزمینی باید در حوزه عمومی قرار گیرد تا از مدیریت مؤثر آن، علی‌رغم چالش‌های قانونی و عملی که ممکن است به همراه داشته باشد مطمئن شویم





زنگ هشدار از اعماق زمین

۳۱ خرداد ۱۴۰۱، ۰:۰۰

زندگی میلیاردها انسان به منابع آب زیرزمینی وابسته است؛ و این در حالی است که از این منابع، بیش از اندازه بهره‌برداری می‌شود یا در معرض خطر قرار دارد و آلوده‌شدن آن مسئله‌ساز می‌شود. برخی از خسارت‌ها، برگشت‌ناپذیرند و برابر جدیدترین گزارش جهانی آب سازمان ملل با عنوان «آب‌ زیرزمینی: نادیدنی را دیدنی کنیم» (2022)، بسیاری از تصمیم‌گیران کلیدی، از دانش اساسی لازم برای مدیریت این منبع «نادیدنی» و پیچیده برخوردار نیستند.

 

یونسکو با همکاری نهاد هماهنگ‌کننده فعالیت‌های آب (UN-Water)، در تدارک برگزاری اجلاس جهانی آب زیرزمینی در دسامبر 2022 است. گزارش جهانی آب امسال که در روز جهانی آب رونمایی شد، افزایش آگاهی درباره مسائل آب زیرزمینی را دنبال می‌کند. این گزارش پراهمیت، جزئیات مهمی را درباره تمام جنبه‌های آب‌ زیرزمینی، شامل مفاهیم و اصطلاحات هیدروژئولوژیکی، آلوده‌شدن و استفاده‌های بیش از اندازه، اکوسیستم‌های وابسته به آب‌ زیرزمینی، اثرات تغییر اقلیم بر آب‌ زیرزمینی، و در نهایت دامنه افزایش شناخت و ظرفیت‌سازی را برای نوسازی برنامه‌ریزی، مدیریت و تأمین مالی تشریح می‌کند.

برداشت آب شیرین در طول قرن گذشته، به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و هنوز هم در بیشتر بخش‌های جهان در حال افزایش است. نوسان فصلی اقلیم، تغییر اقلیم و بهره‌برداری فزاینده در دهه‌های اخیر، بسیاری از منابع آبی را در مقیاس محلی و منطقه‌ای از بین برده است. کوچک‌شدن چشمگیر دریاچه‌های مهم (مانند دریاچه آرال، دریاچه چاد، دریاچه ارومیه)، ناپدید شدن چشمه‌ها، و کاهش چشمگیر جریان رودخانه‌ها، گواه روشن این تخریب به شمار می‌آیند

آب زیرزمینی در بحران
این گزارش روشن می‌سازد که برداشت آب شیرین در طول قرن گذشته، به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و هنوز هم در بیشتر بخش‌های جهان در حال افزایش است. نوسان فصلی اقلیم، تغییر اقلیم و بهره‌برداری فزاینده در دهه‌های اخیر، بسیاری از منابع آبی را در مقیاس محلی و منطقه‌ای از بین برده است. کوچک‌شدن چشمگیر دریاچه‌های مهم (مانند دریاچه آرال، دریاچه چاد، دریاچه ارومیه)، ناپدید شدن چشمه‌ها و کاهش چشمگیر جریان رودخانه‌ها، گواه روشن این تخریب به شمار می‌آیند. در زیر سطح زمین، ترازهای مطمئن آب زیرزمینی در آبخوان‌هایی که به شدت بهره‌برداری شده‌اند، پیوسته در حال کاهش است.
استفاده از آب زیرزمینی در جامعه بشری
این گزارش سه بخش اصلی استفاده‌کننده آب را با جزئیات مهم در جامعه انسانی بررسی می‌کند: کشاورزی، سکونتگاه‌های انسانی روستایی و شهری و صنعت. نکته‌ای که همواره مطرح است، افزایش رقابت بر سر آب زیرزمینی میان این بخش‌ها و کاهش منابع در دسترس آب زیرزمینی است که توسعه را محدود می‌کند. این گزارش به تاخیر در گشایش کارخانه جدید تسلا در براندنبورگ آلمان اشاره می‌کند، به دلیل این نگرانی‌ها که این پروژه ممکن است بر تأمین آب آشامیدنی تأثیر بگذارد و نشان می‌دهد که مشکل تخصیص آب زیرزمینی به کشورهای در حال توسعه محدود نیست.
افزایش مسئولیت‌پذیری صنعت، بخش مهمی از «دیدنی‌شدن» آب زیرزمینی به شمار می‌آید. این گزارش یادآوری می‌کند که «صنعت، توجه فزاینده‌ای به ریسک‌ها و چالش‌های آن برای تأمین آب مورد نیاز خود دارد»، زیرا کمبود آب می‌تواند تأثیر قابل ‌توجهی بر «دوام کسب ‌و کار، بازگشت سرمایه و سود» داشته باشد. نهادهای مالی در وام‌دادن به شرکت‌ها، به سطح ریسک آب توجه می‌کنند. این گزارش، گسترده استفاده از ابزارهای اقتصادی را برای پیشبرد پایداری در آب و پاسخ‌های مسئولانه در قبال آب شناسایی می‌کند.
با خلاصه‌کردن اهمیت کلی آب‌ زیرزمینی برای هر بخش و پیامدهای کاهش منابع آب زیرزمینی و آلودگی، این گزارش زمینه را برای مقایسه‌ مناطق و کشورهای مختلف مهیا می‌کند، و اطلاعاتی درباره ضوابط محدودکننده و فنون مدیریتی مختلف، از جمله مقررات، مشوق‌های اقتصادی و آگاهی‌بخشی فراهم می‌سازد.
اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی و تغییر اقلیم
نیازهای انسان به آب زیرزمینی، به پشتوانه سلامت اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی تأمین می‌شود. این گزارش انبوهی از اطلاعات را درباره انواع مختلف اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی در محیط‌های مختلف (خشکی، آبی و زیرزمینی)، خدمات اکوسیستم و تهدیدهایی که با آن روبه‌رو هستند ارائه می‌دهد.
جالب توجه است که اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی و خدمات اکوسیستم در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) کمتر بروز پیدا کرده است، علی‌رغم آنکه نقش مهمی در هدف 6-4 (استفاده و کمیابی آب) و هدف 6-6 (اکوسیستم‌های مرتبط با آب) دارند. این کاستی تا اندازه‌ای به این دلیل است که اهمیت آب زیرزمینی به خوبی شناخته نشده است. بر اساس این گزارش، «جمع‌آوری داده‌ها همچنان بر گستره مکانی آب‌های آزاد تمرکز دارد، و درباره آب‌ زیرزمینی، و تفکیک یا تهیه نقشه اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی، تمرکزی وجود ندارد».
پاسخ انواع مختلف سیستم‌های آب زیرزمینی به تغییر اقلیم، متفاوت است و این گزارش به جزئیات پاسخ‌های گوناگون به اثرات مستقیم و غیر مستقیم تغییر اقلیم می‌پردازد. همچنین، تمایز سیستم‌های آسیب‌پذیر را با سیستم‌های تاب‌آور مشخص می‌کند، و طیف راهکارهای سازگاری‌ انسان و فعالیت‌های کاهش‌دهنده اثرات را درباره آب زیرزمینی شرح می‌دهد.
ماهیت آب زیرزمینی و همچنین استفاده انسان از آن به شکل قابل ملاحظه‌ای متفاوت است و بنابراین، پنج دیدگاه منطقه‌ای درباره آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و کارائیب، آسیا و اقیانوسیه و منطقه عربی، مسائل خاص منطقه‌ای را بازگو می‌کند. نمونه‌های موردی، اطلاعات ارزشمندی را درباره شرایط گوناگون به دست می‌دهد.

اکوسیستم‌های وابسته به آب زیرزمینی و خدمات اکوسیستم در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) کمتر بروز پیدا کرده است، علی‌رغم آنکه نقش مهمی در هدف 6-4 (استفاده و کمیابی آب) و هدف 6-6 (اکوسیستم‌های مرتبط با آب) دارند

حکمرانی و مدیریت: چالش‌ها و فرصت‌ها
در نهایت، گزینه‌های پاسخ از نظر تعمیق شناخت، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی آب زیرزمینی، مدیریت آب‌ زیرزمینی، آبخوان‌های فرامرزی، و تأمین مالی توصیف و بحث می‌شوند.
یکی از هدف‌های اصلی این گزارش، فراهم‌ساختن دانش و ابزارها برای تصمیم‌گیران در طراحی و پیاده‌سازی سیاست‌های پایدار آب است. در چارچوبی که اصول سیاستی تا رویکردهای پیاده‌سازی را در بر می‌گیرد، این گزارش شش ابزار خاص را برای مدیریت آب زیرزمینی معرفی می‌کند.
این گزارش همراه با بررسی نقش نهادهای مختلف و تأثیر عملکرد دستگاه‌های دولتی بر تراز و آلودگی آب زیرزمینی، به سراغ موضوع بحث‌برانگیز حقوق آب می‌رود. تأکید پروژه حکمرانی آب زیرزمینی را (که در سال 2016 با همکاری فائو آغاز شد) پررنگ‌تر می‌کند که «آب زیرزمینی باید در حوزه عمومی قرار گیرد تا از مدیریت مؤثر آن، علی‌رغم چالش‌های قانونی و عملی که ممکن است به همراه داشته باشد مطمئن شویم.» مجموعه‌ای از پروژه‌های موفق و ناموفق کشورها در گذار از مالکیت، بینش‌هایی را درباره چالش‌های دخیل به دست می‌دهد.
جمع‌بندی
با ادامه رشد جمعیت جهان، اتکای ما به آب‌ زیرزمینی افزایش خواهد یافت و بنابراین با اینکه بیشتر این گزارش، زنگ خطر جدی را درباره وضعیت آب‌ زیرزمینی و ضعف‌های جدی مدیریت آن به صدا درمی‌آورد، اطلاعات تفصیلی را نیز برای اصلاح این وضعیت ارائه می‌دهد.
این گزارش با 9 اقدام از نظر توسعه دوراندیشانه، حکمرانی، داده‌ها و اطلاعات، توانمندی نهادی و گنجاندن ذینفعان، تمهیدات قانونی، همکاری در حوضه‌های فرامرزی، سیاست‌های آب‌ زیرزمینی، و تأمین مالی که شرایط را برای پیشبرد امور مهیا می‌سازد به پایان می‌رسد.
Audrey Azoulay، مدیر کل یونسکو در پیشگفتار گزارش چنین نتیجه می‌گیرد: «وقتی صحبت از آب‌ زیرزمینی به میان می‌آید، چالش‌ها و فرصت‌های بسیاری در پیش رو است. یونسکو متعهد به رسیدگی به این موارد به ویژه از طریق برنامه بین‌المللی هیدرولوژیکی است. بنابراین، مطمئنم که گزارش جهانی آب، تصمیم‌گیران را برمی‌انگیزد تا رویکردهای متمرکزتری را در توسعه، مدیریت و حکمرانی آب زیرزمینی در پیش گیرند – و با انجام این کار، نادیدنی را دیدنی سازند.»

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *