|پیام ما| با شدت گرفتن غبار و ادامه روزهای خاکستری در اغلب نقاط کشور، تاکید بر مذاکره با کشورهای همسایه جدی‌تر شده است. در حالی که دیروز 10 استان با غبار برخاسته از سوریه و عراق درگیر گرد و خاک شدید بودند و این وضعیت در 48 ساعت منتهی به دیروز، فقط در خوزستان 1500 نفر را به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشانده، توده غبار دیگری در راه کشور است؛ توده‌ای که در کشور سوریه شکل گرفته و از آنجا به عراق رفته و به سمت گسیل می‌شود. در همین حال دیروز رئیس جمهور به سازمان محیط زیست و وزارت خارجه ماموریت داد که «آلودگی هوا» را از طریق مذاکره با کشورهای همسایه حل کنند و در تماس تلفنی وزیر امور خارجه کشور با وزیران امور خارجه سوریه و عراق توافق شد که هیئتی متشکل از محیط زیست و وزارت امور خارجه برای بررسی میدانی معضل گرد و غبار به این کشورها سفر کنند. همچنین با تصویب مجلس، گزارش مربوط به استنکاف دستگاه‌های اجرایی متولی قانون هوای پاک برای بررسی به قوه قضاییه ارجاع شد.

ابراهیم رئیسی در جلسه دیروز هیات دولت با اشاره به افزایش آلودگی هوا، سلامتی مردم را موضوعی حیاتی دانست و گفت: «مردم نمی‌توانند هر روز شاهد چنین وضعیتی باشند.» اشاره به موضوع سلامتی در حالی است که به گفته رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، استان‌های تهران، البرز، قم، لرستان، کرمانشاه، همدان، مرکزی، خوزستان، بوشهر و هرمزگان غلظت بالایی از آلودگی هوا را تجربه کردند. رئیسی با اشاره به افزایش آلودگی هوا در استان‌های مختلف کشور گفت: «سلامتی مردم موضوعی حیاتی و آلودگی هوا برای مردم غیرقابل تحمل است. مردم انتظار دارند دولت با جدیت موضوع را پیگیری کند.» رئیس جمهور بر همین اساس به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر امور خارجه مأموریت داد که «بدون فوت وقت» در ارتباط و سفر به کشورهای همسایه که مبدأ و منشأ آلاینده‌ها هستند، موضوع را از طریق مذاکره با آنها حل و فصل کنند.
در همین راستا حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه با وزیران امور خارجه کشورهای سوریه، عراق و کویت به صورت تلفنی رایزنی و تبادل نظر کرد و بر حساسیت و فوریت مدیریت معضل گرد و غبار با منشا خارجی ریزگردها در کشورهای مختلف که منجر به مختل شدن زندگی عادی مردم و تهدید زندگی طبیعی شده است، تاکید کرد. به دنبال این گفت‌وگوها توافق شد تا «یک هیات فنی کارشناسی متشکل از سازمان محیط زیست و وزارت امور خارجه و سایر نهادهای ذیربط ایران به‌سرعت عازم دو کشور عراق و سوریه شده تا به صورت میدانی و در تبادل نظر و همفکری با همتایان خود، موضوع همکاری جمعی منطقه‌ای برای مقابله با ریزگردها را در دستور کار پیگیری سریع خود قرار دهند». از سوی دیگر اینطور که سازمان حفاظت محیط زیست گزارش داده، از آنجا که بخشی از غبار متاثر از عربستان سعودی است، بنا شد وزیر امور خارجه عراق این موضوع را با همتای سعودی خود پیگیری کند. علاوه بر این در رایزنی‌های امیرعبداللهیان با همتایان سوری، عراقی و کویتی، مقرر شد نشست مشترک منطقه‌ای تخصصی در این ارتباط برگزار شود و وزیر خارجه کویت هم قول مساعد داد که موضوع اعزام هیات فنی ایرانی را پیگیری کند.
گزارش تخلفات اجرای قانون هوای پاک
دیروز از سوی دیگر با تصویب مجلس، پرونده استنکاف دستگاه‌های اجرایی متولی قانون هوای پاک برای بررسی به قوه قضائیه ارجاع شد.
در متن گزارش کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست با اشاره به ترک فعل دستگاه‌های اجرایی در اجرای قانون هوای پاک مصوب خردادماه ۱۳۹۶، درخواست اعمال ماده ۲۳۴ آیین‌نامه داخلی مجلس، از سوی ۶۷ نماینده تشریح شده است. طبق این درخواست کاهش روزهای پاک در کلان‌شهرها و بروز آلودگی شدید حاکی از ترک فعل مسئولین اجرای قوانین مرتبط به ویژه قانون هوای پاک است و بسیاری از دستگاه‌های متولی اجرای قانون هوای پاک بعد از گذشت نزدیک به پنج سال از ابلاغ این قانون، نسبت به تکالیف خود اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند. همچنین گزارش دیوان محاسبات با اشاره به اجرای کامل تنها حدود ۱۰ درصد از احکام این قانون از سال ابلاغ تاکنون (۲۰ حکم از ۲۲۰ حکم احصا شده) موید اجرا نشدن قانون هوای پاک است. از سوی دیگر آمار بالای بستری یا فوت بیماران ریوی و قلبی در اثر ادامه آلودگی‌ها، بار مالی مضاعفی را بر دولت و آحاد ملت تحمیل کرده است.
بخش دوم این گزارش به مستندات قانونی پرداخته است؛ از جمله سیاست‌های ابلاغی مقام رهبری درباره آلودگی هوا، قانون هوای پاک، مکاتبات کمیسیون و فراکسیون در راستای پیگیری موضوع از دستگاه‌های ذیربط و پاسخ‌های واصل شده، گزارش دیوان محاسبات کشور در دی‌ماه ۱۴۰۰ با موضوع میزان اجرای احکام قانون هوای پاک و ترک فعل دستگاه‌های اجرایی مرتبط و در نهایت درخواست رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس درباره همین موضوع با امضای 60 نماینده مجلس.

وزیر امور خارجه با وزیران امور خارجه کشورهای سوریه، عراق و کویت به صورت تلفنی رایزنی و تبادل نظر کرد. به دنبال این گفت‌وگوها توافق شد تا یک هیات فنی کارشناسی متشکل از سازمان محیط زیست و وزارت امور خارجه و سایر نهادهای ذی‌ربط ایران به‌سرعت عازم دو کشور عراق و سوریه شده تا به صورت میدانی و در تبادل نظر و همفکری با همتایان خود، موضوع همکاری جمعی منطقه‌ای برای مقابله با ریزگردها را در دستور کار پیگیری سریع خود قرار دهند

«متاسفانه اقدام مهمی انجام نشد»
کمیسیون کشاورزی، آب منابع طبیعی و محیط زیست در بخش سوم این گزارش به اقدامات این کمیسیون درباره تهیه گزارش اشاره کرده و عنوان می‌کند که در راستای عملیاتی کردن سیاست‌های ابلاغی مقام رهبری برای پاسداشت محیط زیست به ویژه شناسایی مشکلات آلودگی هوای شهرها و تلاش جهت رفع آنها، «متاسفانه اقدامات اثرگذار و مهم انجام نگرفته است» و علاوه بر این «دستگاه‌های متولی اجرای قانون هوای پاک، پاسخ شفاف، کامل و متقنی ارائه نکردند».
از سوی دیگر این گزارش با اشاره به برگزاری جلسات متعدد با دیوان محاسبات و تاکید دیوان بر موضوع ترک فعل دستگاه‌های متولی، بعضی از این موارد را ذکر کرده است:
بر اساس ماده (۱۹) قانون هوای پاک، وزارت نیرو مکلف به تامین حداقل ۳۰ درصد افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر (انرژی زمین گرمایی، بادی، خورشیدی و…) بوده است. حسب اطلاعات دریافتی در سال ۱۳۹۸ میزان افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق کشور تنها ۵.۵ درصد است و با وجود فاصله فراوان مقدار مزبور با میزان حداقلی مندرج در قانون، طی سال ۱۳۹۹ نیز با کاهش محسوسی این رقم به ۲ درصد از افزایش سالانه ظرفیت برق کشور تقلیل یافت. این در حالی است که طی سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ سهم کل ظرفیت برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر ۱درصد بوده است.
بر اساس ماده (۹) قانون هوای پاک، وزارت کشور موظف بوده است با همکاری وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران)، زمینه نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی شهری با اولویت شهرهای بالای ۲۰ هزار نفر جمعیت را ظرف مدت ۵ سال از محل منابع درآمدی ماده (۶) این قانون از طریق کمک بلاعوض، یارانه، تسهیلات یا صفر نمودن سود بازرگانی واردات خودروهای برقی- بنزینی (هیبریدی) و خودروهای الکتریکی و موتورسیکلت برقی، به انجام برساند اما با وجود فرسودگی ۴۰ درصدی ناوگان اتوبوسرانی شهری در کلانشهر تهران و علی‌رغم گذشت ۴ سال از اجرای قانون هوای پاک، در سال ۱۳۹۹ هیچگونه نوسازی در این کلان‌شهر از محل درآمد ماده (۶) انجام نشده است.
بر اساس ماده (۸) تعیین سن فرسودگی و بیمه انواع وسایل نقلیه موتوری موضوع این ماده طبق آیین‌نامه‌ای است که حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ این قانون به پیشنهاد مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد ایران و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. این آیین‌نامه پس از ۴ سال در خرداد ۱۴۰۰ به تصویب هیأت وزیران رسید.

طبق گزارش کمیسیون با اینکه جلسات مفصل فراکسیون محیط زیست مجلس و کمیته تخصصی بررسی آلودگی هوا با حضور اعضای کمیسیون اصل نود و فراکسیون محیط زیست و دستگاه‌های اجرایی در بهمن ماه ۱۳۹۹ برگزار و مشکلات موجود بررسی شد اما «متاسفانه علی‌رغم پیگیری و تاکیدات فراوان، اقدامی درباره انجام تکالیف صورت نگرفت»

طبق گزارش کمیسیون با اینکه جلسات مفصل فراکسیون محیط زیست مجلس و کمیته تخصصی بررسی آلودگی هوا با حضور اعضای کمیسیون اصل نود و فراکسیون محیط زیست و دستگاه‌های اجرایی در بهمن ماه ۱۳۹۹ برگزار و مشکلات موجود بررسی شد اما «متاسفانه علی‌رغم پیگیری و تاکیدات فراوان، اقدامی درباره انجام تکالیف صورت نگرفت».
در بخش چهارم گزارش، کمیسیون در برخورد با تخلفات محیط زیستی خواستار ارسال پرونده به قوه قضائیه و مرجع ذی‌صلاح اداری شد و در نهایت در جلسه علنی دیروز این گزارش با ۱۸۴ رای موافق، ۷ رای مخالف و ۷ رای ممتنع از مجموع ۲۲۴ رای ماخوذه برای بررسی به قوه قضاییه ارجاع شد.
داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور دیروز از شرایط خطرناک در ۳۶ شهر کشور خبر می‌داد. در همین حال رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا از شکل‌گیری مجدد توده‌های گرد و غبار در عراق و انتقال آن به استان‌های غربی کشور طی امروز (۵ خرداد) خبر داده است. این در حالی است که وزش باد شدید و خیزش گرد و خاک برخاسته از کانون‌های داخلی نیز استان‌های واقع در جنوب شرق و شرق کشور را تحت تاثیر قرار داده و زندگی در این مناطق را مختل کرده است.