پیام ما/ حالا سال‌هاست که پسماندها به بلای جان طبیعت تبدیل شده‌اند و تاکنون طرح‌های مختلف نتوانسته این مشکل را حل کند. هنوز جنگل‌ها زیر انبوه زباله مدفون‌اند و روز گذشته هم محمدرضا احمدی‌سنگری، نماینده مردم رشت در مجلس خطاب به وزیر نیرو و کشور گفت: «منطقه‌ای به نام سراوان شامل ۲۰ هکتار جنگل در بخش سنگر در رشت وجود دارد که به سایت بزرگ زباله سراوان تبدیل شده است و در هر ثانیه حداقل ۱۵ لیتر زهر آبه از آن استخراج می‌شود که نتیجه آن نابودی دو رودخانه شهر رشت یعنی گوهر رود و زرجوب است.» پیش از این هم بارها صحبت از نابودی محیط زیست با دفن نادرست پسماندها مطرح بود و در نهایت روز گذشته مدیران و دست اندرکاران طرح مدیریت اجتماعی پسماند در سازمان حفاظت محیط زیست، گرد هم آمدند تا با ارزیابی شرایط، به نقطه مشترکی در مدیریت پسماند برسند و در این نشست بر مشارکت دولت و جوامع محلی در مدیریت پسماند تاکید شد.

یکی از نکات اصلی این نشست تاکید بر حضور و اهمیت آموزش جوامع محلی بود. آموزشی که بتواند تفکیک از مبدا را عملی کند. سید ابوالقاسم موسوی، مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به طرح مدیریت اجتماعی پسماند (ماپ) که با حمایت صندوق ملی محیط زیست انجام شده و نتایج نسبتا مطلوبی نیز داشته، گفت «اگر بتوانیم این طرح را در همه کشور تسری دهیم و ساز‌وکارهای اجرایی آن را فراهم کنیم، اتفاقات خوبی حداقل در حوزه مدیریت پسماند عادی روستایی در کشور می‌افتد و راهکارهای عملیاتی قابل اجرایی به دست می‌آید.»
به گفته او اجرای اینگونه طرح‌ها در ارتقای سطح آگاهی و جلب مشارکت مردمی و همچنین از بعد فرهنگی در کشور اثرگذار است و می‍‌توان این طرح را پس از روستاها با تغییر فرایند متناسب با ساز‌وکار شهری، در شهرهای کوچک و سپس در شهرهای بزرگ اجرا کرد و این طرح‌ها ضمن بهبود وضعیت مدیریت پسماند عادی کشور به کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از پسماند و زباله گردها و کودکان کار کمک می کند.
نیاز به مشارکت آحاد جامعه
در مدیریت پسماند
حسن پسندیده، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند نیز با تاکید بر اینکه بخش عمده‌ای از مسائل محیط زیست جنبه عمومی دارد و بدون همراهی مردم، مسایل محیط زیست حل نمی شود، تصریح کرد: «در حوزه کلانشهرها، طرح‌های خوبی با مدیریت یکپارچه در استان‌های مختلف و به ویژه استان مازندران پیش بینی شده و برنامه راهبردی تهیه شده است، مدیریت پسماند در روستاها به لحاظ پراکندگی و گستردگی، مدیریت خاصی را می‌طلبد و می تواند در محل تولید با رویکرد مشارکتی و همراهی خود جوامع محلی صورت گیرد.»
او با بیان اینکه طرح ماپ نباید یک طرح کوتاه مدت باشد و با پایان بازه زمانی مشخص رها شود، گفت: «نیاز است با کمک سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، کار به صورت مطلوب‌تر ادامه پیدا کند و برای این منظور، نیاز است با آسیب‌شناسی طرح ماپ و بیان انتظارات دست‌اندرکاران طرح، برنامه‌ای بلند مدت با رویکرد «آموزش» و «مدیریت یکپارچه»، با استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داشته باشیم.»
طرح ماپ برای روستاها و بافت‌های مختلف عملی شود
از جمله دیگر مواردی که در این نشست مطرح شد، رسیدن به برنامه‌ای پایدار برای مدیریت پسماند است. اسماعیل زیارتی نصرآبادی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، با تاکید بر این امر گفت: «بیش از همه نیازمند رسالت مشخص هستیم، رسالت ما به عنوان حاکمیت بیشتر جمع آوری و دفن زباله است نه مدیریت صحیح پسماند بنابراین لازم است این رویکرد تغییر کند و مهم پایداری این اقدامات است تا رها نشوند و مقطعی نباشد. »
او با اشاره به قابلیت اجرایی طرح ماپ اظهار داشت: «لازم است طرح ماپ برای سایر روستاها با بافت‌های متفاوت، قابلیت اجرا پیدا کند و مشکلات پیشروی این طرح به طور کامل بررسی شود تا بتوان به مناطق دیگر نیز تعمیم داد. »
لزوم هماهنگی دستگاه ها
در مدیریت پسماند
در ادامه نشست مدیر‌کل دفتر عمران و خدمات روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به اینکه اصل موضوع مدیریت پسماند بر مشارکت مردمی و اقدامات اجتماعی و مردم نهاد، پایه گذاری شده است، گفت: «با توجه به تجربه سایر کشورها، لازم است برای مدیریت پسماند، کار را از مردم شروع کنیم. »
اشکان جعفر کریمی با تاکید بر ضرورت حضور صدا و سیما و مشارکت آن در حوزه آموزش مربوط به مدیریت پسماند، تاکید کرد: تا زمانی که به سمت آموزش‌های عمومی نرویم، یک بالمان ضعیف عمل می‌کند؛ در حوزه پسماند، صدا و سیما لازم است که مشارکت داشته باشد. کریمی با تاکید بر اینکه اصول مدیریت پسماند در دنیا یکی است، اظهار داشت: در کشور ما با توجه به فعالیت دستگاه های مختلف، نیاز است که همه با یکدیگر هماهنگ شوند، اکنون نیز با توجه به دستور اخیر رئیس جمهور، در انتظار رقم خوردن اتفاقات خوب در این حوزه هستیم.
جلوگیری از دفن ۷۵ درصدی پسماند
یکی دیگر از مواردی که بر آن تاکید شد، دفن مستقیم 75 درصدی پسماند بود. سید حبیب راضی، مدیرکل دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور گفت «اکنون ۷۵ درصد پسماند به صورت مستقیم دفن می‌شود و لازم است از این اقدام جلوگیری کنیم، مدیریت پسماند امری اقتصادی نیست بنابراین دولت و حاکمیت باید نقش زیرساختی خود را ایفا کند».
او ادامه داد: به دلیل بروز بحران‌های اخیر و صرف منابع برای مرتفع شدن آنها، هنوز تفکیک در مبدا به عنوان کار زیرساختی جدی پیگیری نشده و در کشور فقط هفت درصد تفکیک انجام می‌شود لذا لازم است در نقشه راه کشوری تدوین شده تفکیک از مبدا را مشخص و پر رنگ تر کنیم و زیرساختی ایجاد شود که وابستگی به دولت در این گونه طرح‌ها کم شود یا با وام های قرض الحسنه تزریق اعتبارات صورت گیرد و تجهیزات لازم برای این اقدام، از طریق قرارگاه پسماند که با عنایت به توجه وزیر کشور به مساله پسماند ایجاد شده است، تامین شود.
مدیرکل دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور همچنین پیشنهاد داد که برای مدل‌های تفکیک از مبدا سمپوزیوم تشکیل و مدل اجرایی احصا شود، سپس با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و مشارکتی طرح ها را اجرایی کنیم.
مشارکت مردم قیمت ندارد
در این نشست همچنین دبیر شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور حضور داشت. محمد الموتی با بیان این‌که بهای مشارکت مردم از جنسی نیست که بشود برای آن قیمت تعیین کرد و برای مدیریت پسماند، حاکمیت وظیفه دارد حمایت کند خاطرنشان کرد: «در صورت حمایت حاکمیت، مردم خود مشارکت می‌کنند؛ همچنین برای انجام طرح هایی مانند طرح ماپ نیازمند شبکه‌ای از افراد هستیم که در جوامع محلی از اعتبار لازم برخوردار باشند و مردم به فراخوان مشارکت آنها جواب مثبت دهند. »
او افزود: «به این سرمایه‌های اجتماعی باید بها داده و حمایت شود؛ تشکل‌ها ظرفیت لازم برای اجرای اینگونه طرح ها را دارند، باید توجه داشت که لازم است آموزش‌های لازم به همه اقشار، انجمن ها و حتی مسئولان ذی‌ربط داده شود. »
اجرای طرح ماپ با مبنای کاهش مصرف و بازچرخانی و بازیافت
دبیر انجمن مهرورزان زمین پاک مازندران و مجری طرح مدیریت اجتماعی پسماند (ماپ) نیز در ابتدای جلسه طرح را برای حاضران تشریح کرد و توضیحاتی درباره طرح داد.
آنطور که ایرنا نوشته، عارف آهنگر با تاکید بر اینکه ماپ، طرحی است که رویکرد فرهنگی- اجتماعی و فردی به موضوع پسماند دارد و مبنای آن جلب مشارکت اجتماعی است، گفت: «این طرح با مبنای کاهش مصرف و بازچرخانی و بازیافت ، در دو روستای داربکلا و دلیر اجرا شد. پس از اجرای طرح در دو روستای دلیر و داربکلا، به طور میانگین ۶۷ درصد پسماند را در این دو روستا کاهش دادیم. »
به گفته آهنگر اساس کار در این طرح آموزش جامعه محلی با رویکرد تسهیل گری است. در این دو روستا و در پروژه ماپ حدود ۲۸۰۰ نفر به صورت خانه به خانه آموزش دیدند که چگونه مسئولیت اجتماعی را در حوزه پسماند بشناسند و با چه کیفیتی پسماند را تحویل دهند.
مجری طرح مدیریت اجتماعی پسماند (ماپ) گفت: در این پروژه پسماندهای خانگی را به سه دسته کلی پسماند تر، خشک بازیافتی و خشک غیر بازیافتی تقسیم کردیم. با اجرای طرح ماهانه حدود ۱۵ تن نیز کمپوست تولید می‌شود که بخش قابل توجه آن توسط باغداران بومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.