بالا رفتن آمار خودکشی با شیب ملایم در ایران یکی از مواردی بود که در نشست هم‌اندیشی جامعه روان‌پزشکی با اهالی رسانه مطرح شد. در این نشست همچنین متخصصان این حوزه از بالا بودن آمار خودکشی در برخی استان‌ها خبر دادند به طوری که میزان خودکشی در این استا‌ن‌ها هم‌اندازه با نرخ خودکشی در اروپاست. این در حالی است که میانگین خودکشی در خاورمیانه بسیار کمتر از اروپا است.

به گزارش «پیام‌ما» هم‌اندیشی جامعه روان‌پزشکی با اهالی رسانه به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی دیروز، 17 شهریور‌ماه به همت ماهنامه مدیریت ارتباطات به صورت آنلاین برگزار شد. در این نشست مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، زهرا شهریور عضو هیات مدیره انجمن علمی روان‌پزشکی کودک و نوجوان ایران و سید کاظم ملکوتی عضو هیات مدیره جمعیت پیشگیری از خودکشی ایران حضور داشتند و علاوه بر بیان نظرات‌شان به پرسش و پاسخ با خبرنگاران و دیگر مخاطبان این هم‌اندیشی پرداختند.
در ابتدای این نشست مجید صادقی گفت: «خودکشی معضل مهمی در همه دنیا است و جنبه‌های مختلف از جمله پزشکی، روان‌پزشکی، روانشناختی و اجتماعی دارد. بنابراین برای مقابله با این پدیده نیاز به کار گروهی است و صرفا این مساله با تجویز دارو حل نمی‌شود.» او به نقش رسانه‌ها در رساندن صدای روانپزشکان به جامعه اشاره کرد و افزود:« خودکشی قابل پیشگیری است به شرطی که همت جمعی وجود داشته باشد. رسانه‌ها در این زمینه نقش مهمی دارند.» رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران اقدامات در مورد مقابله با خودکشی را به اقدام برای پیشگیری، مداخله و مراحل بعد از آن در صورت نجات فرد تقسیم کرد و در مورد بازماندگان افرادی که خودکشی کامل داشتند اظهار کرد: «مساله بهداشت روان بازماندگان قربانیان خودکشی بسیار مهم است. از دست دادن نزدیکان با خودکشی، بسیار متفاوت است از اینکه کسی را مثلا با بیماری جسمی از دست بدهیم. این اتفاق می‌تواند تاثیر طولانی بر بازماندگان بگذارد و در آنها احساس گناه، احساس پوچی، احساس افسردگی و… را به وجود آورد».
صادقی اشاره کرد که مداخلات در مناطقی که آمار خودکشی در آنها بالاست می‌تواند بسیار تاثیر‌گذار باشد:« سال‌ها پیش در شهرستانی خودکشی‌های سریالی میان افراد جامعه رخ داد گروهی از کارشناسان به آن شهرستان رفتند و جلو این اتفاقات را گرفتند. بنابراین نقش مداخلات مثبت را هم باید در رسانه‌ها پررنگ کنیم».او آموزش گروه‌های مختلف جامعه را بسیار موثر دانست و اشاره کرد مثلا باید به پزشکان و به ویژه پزشکان عمومی در مواجهه با بیماران در این زمینه آموزش داد: «گروهی از بیماران ایرانی به پزشک مراجعه می‌کنند و می‌گویند، بی‌حال و بی جان هستند یا تپش قلب دارند، آنها نمی‌گویند که افسرده هستند اما اگر پزشک چند سوال از وضعیت روانی آنها بپرسد برون‌ریزی می‌کنند و می‌توان آنها را به روانپزشک و متخصص ارجاع داد».صادقی همچنین در مورد اخباری که از خودکشی دانشجویان پزشکی و پزشکان در ماه‌های اخیر منتشر شد، گفت:« پزشکان جزو نخبگان و گروه‌های مرجع جامعه هستند اگر مشکل سلامتی برای آنها پیش بیاید توجه بیشتری به آنها جلب می‌شود. از نظر آمار ما نمی‌دانیم وضعیت چگونه است اما بحث افسردگی در پزشکان و کادر درمان اهمیت زیادی دارد. کار زیاد و یا اینکه احساس شود اهمیت کار کادر درمان دیده نمی‌شود ممکن است آسیب‌زا باشد همچنین آمار بالای افسردگی و اضطراب در دانشجویان پزشکی و دستیاران این رشته‌ها را در انجمن بررسی کردیم . حتی به این جامعه هم باید آگاهی داد که مراجعه به روانپزشک و روانشناس انگ نیست».
سنین 15 تا 24 سال بالاترین آمار خودکشی را دارند
زهرا شهریور، عضو هیات مدیره انجمن علمی روان‌پزشکی کودک و نوجوان ایران هم در این نشست در مورد خودکشی در میان کودکان و نوجوانان سخن گفت: «خودکشی در هر سنی حتی در کودکان و نوجوانان می‌تواند اتفاق بیفتد در حالی که در این گروه‌های سنی مشکلات سلامت روان گاهی مغفول می‌ماند و اگر خانواده توجه نکنند و هشدارها را در فرزندان نبینند و به متخصص مراجعه نکنند، می‌تواند مشکل‌زا باشد».او تاکید کرد که اطلاع‌رسانی در این زمینه‌هایی مانند علائم زنگ خطر خودکشی در میان کودکان و نوجوانان در رسانه‌ها و گاهی‌رسانی می‌تواند بسیار موثر باشد. شهریور درباره آمار خودکشی در میان این رده سنی هم گفت: «آمار خودکشی در کودکان کمتر از نوجوانان است چرا که آنها درک درستی از مرگ ندارند و توانی برای اقدام به آن هم ندارند اما گروه سنی نوجوان از نظر خودکشی پرخطر هستد و در سنین 15 تا 24 سال بالاترین آمار خودکشی دیده می‌شود».او از طراحی بسته‌ای آموزشی برای آگاهی والدین در شرایط بحران و همچنین برای مشاورانی که مراجعان آنان والدین هستند خبر داد: «خانواده‌ها باید از علائم اطلاع داشته باشند برخی علائم می‌تواند مانند این باشد که فرزندان گوشه‌گیر شده‌اند یا از مرگ صحبت می‌کنند، در این شرایط والدین باید بدانند که چگونه رفتار کنند که نوجوان را به سمت خودکشی نبرند».شهریور همچنین تاکید کرد که حدود نیمی از خودکشی‌ها در نوجوانان به صورت تکانشی است و اینگونه نیست که برای طولانی مدت علائم داشته باشند.
این عضو هیات مدیره انجمن علمی روان‌پزشکی کودک و نوجوان ایران تاکید کرد که آسیب رساندن به خود مانند خودزنی یا سوزاندن بخشی از پوست در نوجوانان هم به عنوان نشانه‌های جدی باید مورد بررسی قرار بگیرد.
کسی با شنیدن آمار، مستعد خودکشی نمی‌شود
سید کاظم ملکوتی عضو هیات مدیره جمعیت پیشگیری از خودکشی ایران در این نشست با بیان اینکه آسیب اجتماعی یعنی طلاق خودکشی، کودک کار و … اظهار کرد:« در برخورد با آسیب‌های اجتماعی می‌توان 2 رویکرد داشت. می‌توان با آن امنیتی برخورد کرد یا رویکردی علمی در برابر آن داشت. در 5-6 سال گذشته آسیبی مانند خودکشی از نگاه امنیتی خارج شده است.» به گفته او همچنان دسترسی به آمار خودکشی حتی برای متخصصان هم دشوار است. ملکوتی تاکید کرد که مخفی کردن باعث بزرگ شدن یک مشکل می‌شود. به گفته او برخلاف برنامه سازمان جهانی بهداشت در 10-15 سال گذشته خودکشی شیب افزایشی ملایمی در کشور داشته و از 4 و نیم به حدود 7.2 در هر 100 هزار نفر رسیده است. ملکوتی گفت: «عادت کرده‌ایم که سالانه 6-7 درصد نرخ خودکشی بالا برود در برخی استان‌ها و شهرها حتی آمار به 20 در هر 100 هزار نفر می‌رسد که این عدد مانند نرخ خودکشی در اروپا است و رقم خاورمیانه نیست».
او از استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری، شهرهای یاسوج و برخی شهرستان‌های همدان مثل نهاوند و اسدآباد در زمینه نرخ بالای خودکشی یاد کرد و افزود: «ما باید بدانیم ماه به ماه چه اتفاقی رخ می دهد چرا که وقتی بدانیم می‌توانیم اقدام کنیم. خودکشی قابل پیشگیری است. شاهد بودیم در شهرستان‌هایی که مسئولان و متخصصان خوب عمل کردند آمار خودکشی پایین آمده است.»عضو هیات مدیره جمعیت پیشگیری از خودکشی ایران در مورد نحوه درست انتشار اخبار مرتبط با خودکشی گفت:« سندها و پروتکل‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد، اخبار مربوط به خودکشی نباید برای برای افراد مستعد تشویق کننده باشد. خبر خودکشی یک فرد نباید در صفحه اول نشریات بیاید و آب و تاب داشته باشد و… »
او تاکید کرد که آمار مربوط به خودکشی تاثیری در افراد مستعد ندارد بلکه اثر خود را بر روی مسئولان، محققان و دانشمندان می‌گذارد: «قرار نیست این آمار را در بوق و کرنا کنیم اما قرار هم نیست که در دسترس نباشد. کسی با شنیدن آمار خودکشی، مستعد خودکشی نمی‌شود.»
ملکوتی در مورد برخی استراتژی‌های مربوط به پیشگیری از خودکشی توضیح داد:«خدمات پیگیری بسیار مهم است، احتمال اقدام به خودکشی در کسی که قبلا اقدام به خودکشی داشته 9 برابر دیگران است بنابراین حمایت و پیگیری از این فرد می‌تواند بسیار موثر باشد. از طرفی نباید به کسی که اقدام خودکشی کرده احساس گناه داد. خدمات پیگیری تا 3 برابر می‌تواند احتمال اقدام به خودکشی را کم کند.»
او همچنین از نمونه موفق استان آذربایجان غربی نام برد که با اقدامات درست اداره بهداشت و درمان و متخصصان آمار خودکشی در این استان به شدت کاهش پیدا کرده است.