سال نو با شلیک هشت توپ نظامی کنار برج 50ساله آزادی آغاز شد. طولی نکشید که خبر آمد این توپ در کردن، ترک‌های تازه‌ای بر دیواره برج نشانده است. اعتراض‌ها بالا گرفت و قرار شد کارشناسان میراث‌فرهنگی راهی این برج نمادین تهران شوند و ترک‌ها را بررسی کنند اما حالا بعد از 15 روز مدیر میراث‌فرهنگی تهران می‌گوید که چنین درخواستی اصلا داده نشده است. هنوز کسی مسئولیت این اقدام را نپذیرفته و بنیاد رودکی، متولی این مجموعه نیز توضیحی درباره این ماجرا نداده است. علاوه بر این میراث‌فرهنگی تهران تاثیر شلیک بر ایجاد ترک را به کل منکر شده است و می‌گوید میراث‌فرهنگی اصلا مسئولیتی در قبال این مسئله ندارد. این‌طور که به نظر می‌رسد، برای برگزاری برنامه‌ای که ارتش مسئول آن بوده، فقط با شهرداری هماهنگی شده بود. سرود ملی خوانده شد و همزمان هشت توپ توسط لشکر ۲۳ نیروی زمینی و دژبان کل ارتش شلیک شد. هشت روز بعد از این ماجرا مدیریت مجموعه تاریخی و فرهنگی برج آزادی از ترک‌هایی خبر داد که در اثر این شلیک ایجاد شده‌اند. حمیدرضا خاکباز، مدیر اجرایی برج آزادی گفته بود که هیچ هماهنگی با آنها و بنیاد رودکی برای شلیک این توپ‌ها نشده بود.
نکته این‌جاست که یک روز قبل از شلیک توپ، این موضوع توسط ارتش اطلاع‌رسانی شده بود. 29 اسفند ماه 99 روابط‌عمومی ارتش در خبری اعلام کرد که لشکر ۲۳ نیروی زمینی و دژبان کل ارتش جمهوری اسلامی ایران در همکاری با شهرداری تهران، آیین لحظه تحویل سال جدید را با شلیک توپ در میدان آزادی تهران گرامی می‌دارد. بعد از انتشار این خبر هیچ اقدامی برای جلوگیری از این مسئله نه توسط بنیاد رودکی و نه میراث‌فرهنگی استان تهران صورت نگرفت.
انفعال میراث‌فرهنگی و بنیاد رودکی
برج آزادی مدت‌هاست که فراموش شده. با اینکه مدیر اجرایی برج آزادی به روشنی از بروز ترک در این بنای ثبت ملی گفته اما پرهام جانفشان، مدیرکل میراث‌فرهنگی استان تهران به «پیام‌ما» می‌گوید که هیچ کسی اثبات نکرده که این ترک‌ها در اثر شلیک توپ بوده است. او مدعی است که مسئولیت این اقدام با بنیاد رودکی است و میراث‌فرهنگی هیچ مسئولیتی در این قبال ندارد.
هنوز بنیاد رودکی جوابیه‌ای در این خصوص نداده است اما واکنش‌ها در فضای مجازی همچنان ادامه دارد. در روزهای گذشته حمیدرضا حسینی، پژوهشگر تاریخ تهران ترک‌های میدان آزادی به واسطه شلیک توپ را یک سرپوش دانسته بود. در این یادداشت آمده بود که آنچه بر میدان آزادی آمده نتیجه 20سال بی‌توجهی بنیاد رودکی است. به اعتقاد این پژوهشگر تاریخ و فعال میراث‌فرهنگی حتی اگر ثابت شود که امواج حاصل از شلیک توپ، آسیب‌هایی را به برج وارد ساخته، بیشتر در جهت تشدید آسیب‌های موجود بوده است تا تولید آسیب‌های جدید.
میراث نمی‌تواند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند
علیرضا افشاری، دبیر انجمن دیدبان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران، عضو شورای مرکزی شبکه سمن‌های میراثی استان تهران اما نظر دیگری دارد. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «باید یک پژوهش صورت گیرد که مسبب این ترک‌ها چه بوده. باید بررسی شود که شلیک توپ باعث این قضیه بوده یا مدیریت نه چندان درست بنیاد رودکی طی سالیان گذشته. مسئولیت تمام این موارد با میراث‌فرهنگی است و باید پیگیری این موضوع را به عهده بگیرد.»
افشاری معتقد است که اگر قبل از شلیک توپ کار فنی انجام شده بود هیچ آسیبی به این بنا وارد نمی‌شد. او می‌گوید:‌ «طی پیگری که کردیم به ما گفتند که قبلا جای دیگری این آزمایش انجام شده و تاثیری نداشته است ولی هیچ گزارشی به ما ارائه نشده است. در صورتی که حداقل کار ارائه گزارش این آزمایش بود.»
برای شلیک توپ توپخانه احداث کنند
احمد محیط‌طباطبایی، قائم مقام ایکوم معتقد است اگرچه شلیک توپ در لحظه تحویل سال امری بدیهی است، اما این اقدام در میدان آزادی به هیچ وجه توجیه پذیر نیست. او به «پیام‌ما»می‌گوید: «برای شلیک توپ می‌توانند میدان توپخانه‌ای در تهران طراحی و احداث کنند، نه اینکه به یک‌باره کنار یک اثر با ارزش تاریخی این اقدام صورت گیرد.»
محیط‌طباطبایی معتقد است که مدیریت بنیاد رودکی به هیچ وجه نقض کننده مسئولیت اداره میراث‌فرهنگی نیست و این اداره می‌تواند به طور مستقل با ارسال کارشناسانی به این مسئله رسیدگی کند. این نکته‌ای است که دبیر انجمن دیدبان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران نیز بر آن تاکید دارد.
افشاری معتقد است که اداره میراث تهران فارغ از هر گونه درخواستی باید خود پیگیری این مسئله را به عهده بگیرد او توضیح می‌دهد:«اینکه مسئولان میراث‌فرهنگی بگویند تا درخواست پژوهش ندهند، نمی‌توانیم کارشناسان را به این مجموعه بفرستیم درست نیست. اگر متولی میدان آزادی بنیادهای دیگری باشند، باز هم ذره‌ای از مسئولیت‌های اداره میراث‌فرهنگی کم نمی‌شود.»
با این همه رئیس اداره میراث‌فرهنگی تهران معتقد است که مسئولیت تمام و کمال این قضیه با بنیاد رودکی است: «مالکیت آنجا با بنیاد رودکی است و خود این نهاد نیز باید مسئولیت این امر را به عهده بگیرد.»
ترک خوردن برج بر اثر شلیک مستند نیست
جانفشان، مدیر‌کل میراث‌فرهنگی استان تهران تاکید می‌کند که تا درخواستی برای بررسی به میراث‌فرهنگی داده نشود، این اداره اقدام خاصی انجام نمی‌دهد.
این در درخواست البته هنوز ارسال نشده است. او می‌گوید: «از سمت این دوستان پیگری خاصی انجام نشده و واقعیت هم این است که هیچ‌کس به صورت مستند و مکتوب چیزی به ما نگفته و اثبات هم نشده که این ترک‌ها در اثر شلیک توپ بوده است.» او معتقد است که تاثیر شلیک توپ بر ترک‌های میدان آزادی بیش از اینکه مستند و علمی باشد، تحت تاثیر فضای مجازی قرار گرفته است.
سرقت سه قبر تاریخی در تعطیلات عید
این اولین بار نیست که در ایام عید حفاظت از بنا‌های تاریخی رنگ می‌بازد. فارغ از گزارش‌هایی که هر سال پیرامون تخریب بناهای تاریخی در ایام عید منتشر می‌شود، سال گذشته یکی از مجموعه‌های تاریخی مورد حمله قاچاقچیان قرار گرفت.
حفاران سه قبر تاریخی در بندر آباد یزد را حفاری کرده و سنگ قبر‌هایش را دزدیدند. هر چند که مدتی بعد اداره میراث‌فرهنگی این شهرستان اعلام کرد که قاچاقچیان به کاهدان زده اند، اصل کتیبه‌ها و قبرهای تاریخی در جای دیگری نگهداری شده‌اند و تمامی قبرها و کتیبه‌ها مولاژ بوده است.
پیگیری‌های «پیام‌ما» اما نشان می‌دهد که عملا هیچ اقدامی در طول یک سال گذشته برای حفاظت بیشتر از مجموعه‌ای که به گفته مدیرانش قابلیت ثبت جهانی را دارد، نشده است.
به گفته محمود ادیبان، مدیر میراث‌فرهنگی شهرستان اشکذر این مجموعه تاریخی همچنان زیر بار دعواهای اداره اوقاف و میراث مانده است. اساس این اختلافات مربوط به یک ده قبل است که کودکی به همراه مادرش در این بنای تاریخی دچار حادثه شد و اوقاف و میراث درباره پرداخت دیه به اختلاف خوردند. این اختلاف طی یک سال گذشته حتی برای پرکردن حفاری‌های نوروز پیش مجالی نگذاشته است. آن طور که ادیبان می‌گوید آخرین مرمت این بنای ثبتی مربوط به اوایل سال 90 است و از آن زمان تاکنون تغییر محسوسی در این بنا صورت نگرفته است. او البته امیدوار است که با همکاری دهیاری اشکذر و اداره میراث بودجه‌ای برای مرمت دوباره این بنا گذاشته شود.