یک حقوقدان در گفت‌وگو با «پیام ما» از ابعاد حقوقی تخریب تابلوی خیابان استاد آواز ایران می‌گوید

انتظارِ برخورد با تخریب‌گران تابلوی شجریان

محمدعلی نجفی توانا، متخصص جرم شناسی: تخریب اموال عمومی بین ۳ تا ۱۰ سال حبس دارد.

|پیام ما|تابلوی خیابان فلامک و میلیون‌ها دوست‌دار محمدرضا شجریان، 21 ماه صبر کردند تا بالاخره نام «محمدرضا شجریان» را بر این خیابان ببینند. از فروردین ماه 98 که 15 عضو شورای شهر تهران موافقت خود را با نام‌گذاری خیابان فلامک به نام شجریان اعلام کردند تا روزهای اخیر این نام‌گذاری حواشیگسترده‌ای را تجربه کرد. اما شاید بزرگ‌ترین حاشیه تنها دو روز بعد از نصب تابلو اتفاق افتاد. وقتی عده‌ای با چند پلاکارد مقابل خیابان شجریان حاضر شدند، تابلوی نصب شده را برداشتند و اعلام کردند باید نام خیابان به «شهید‌فخری‌زاده» تغییر داده شود.

دوم دی ماه در حالی حواشی نام‌گذاری خیابان شجریان وارد فاز جدیدی شد که پیش از این هم محسن هاشمی در نامه‌ای محرمانه از شهرداری خواسته بود تا این نام‌گذاری را به تعویق بیندازد و علی اعطا، سخنگوی شورای شهر هم در توییتی و در توضیح ماجرا نوشته بود: «حقیقت ماجرا این است که با توجه به این‌که بنا به ملاحظات و مصالحی، این نام‌گذاری نمی‌توانست انجام شود، آقای هاشمی با شهردار مکاتبه کردند تا بار حقوقی مسئولیت اجرا نشدن این مصوبه به گردن شهرداری نیفتد. در حقیقت این نامه در شرایطی نوشته شد که اولا همه اعضای شورا و ثانیا شهردار دریافته بودند بنا به مصالح و ملاحظاتی این نام‌گذاری نمی‌تواند انجام بگیرد. حتی ممکن است این نامه به درخواست شهرداری نوشته شده باشد تا وقتی مصوبه‌ای به دلایلی قابل اجرا نیست، خود شورا به آن‌ها بگوید تا اطلاع ثانوی این مصوبه را اجرا نکنید.»

اگر تکرار شود برخورد قضایی می‌کنیم

تابلوی خیابان شجریان در حالی قرار است بار دیگر به سر جای خود برگردد که برداشتن آن، توسط تعدادی از اعضای شورای شهر تهران نکوهش شد و محمدجواد حق‌شناس، عضو کمیسیون اجتماعی شورای شهر در توییتی در این باره نوشت: «پس از شهادت شهید فخری‌زاده، شورای شهر تهران به احترام این شهید والامقام نام خیابان صنایع در منطقه یک «محل کار او» را با قید فوریت به نام ایشان نام‌گذاری کرد و این در حالی است که بیش از 45 درصد نام‌گذاری‌های این دوره به نام شهیدان سرافراز میهن بوده است و انتظار رواداری به نمادهای جامعه خواسته زیادی نیست.»

علاوه بر حق‌شناس، محمود میرلوحی، دیگر عضو شورا به‌این موضوع واکنش نشان داد و گفت که ‌این رفتارها در گذشته نیز وجود داشته و محدود به تغییر تابلو نیست اما در حال حاضر محدود شده است. «نگاه ما این است که باید با نصیحت و تاکید بر اجرای قانون این مشکل را حل کنیم زیرا این‌ها جماعتی هستند که گمان می‌کنند همه شهر به آن‌ها تعلق دارد اما باید بپذیرند تهران ۱۰ میلیون جمعیت دارد که ‌این جمعیت دیدگاه‌ها و روحیات مختلفی دارند و باید به همه‌ این دیدگاه‌ها احترام گذاشت.»

میرلوحی با بیان این‌که بسیاری از مردم افطار خود را با ربنای استاد شجریان آغاز می‌کنند، تاکید کرد کسانی که از دیوار سفارت‌ها بالا می‌روند را باید نصیحت کنیم تا متوجه شوند جامعه محدود به نگاه آن‌ها نیست گاهی هم از احساسات این افراد سواستفاده می‌شود و شاید برخی از این افراد اطلاع نداشتند که پس از شهادت شهید فخری‌زاده، شورای شهر تهران با دو فوریت معبری به نام این شهید نام‌گذاری کرده است.

محمدعلی نجفی توانا، وکیل دادگستری اما به «پیام‌ما» می‌گوید از لحاظ حقوقی تخریب اموال عمومی جرم تلقی می‌شود و قابلیت تعقیب جزایی دارد: «برقراری نظم و قانون ضمن این‌که تابعی از شرایط عرف و فرهنگ است، باید به نحوی پیش رود که قانون تحت شعاع آن قرار نگیرد. ممکن است در میان افراد مختلف جامعه عقاید گوناگونی حاکم باشد اما اقدام به تخریب و جابجایی اموالی که پول بیت‌المال برای ساخت و جاگذاری آن‌ها هزینه شده براساس قانون مجازات اسلامی که اشاره مستقیم به تخریب اموال عمومی دارد جرم است.» به گفته او مجازات این جرم بین 3 تا 10 سال حبس می‌تواند داشته باشد و قوه قضاییه و نیروی‌انتظامی می‌توانند به‌این مسئله وارد شوند. «اقدامی که رخ داده هم برخلاف ارزش‌های دینی و اخلاقی است و هم مغایر با معیارهای ملی و خلاف قانون. کسی در مقابل دیگری قرار ندارد و این اتفاقات فقط فضای جامعه را متشنج خواهد کرد.»

حق‌شناس هم در واکنش به برخورد قضایی شورا با این اتفاق گفت که معمولا در گام اول شکایت نمی‌کنند و سعی می‌شود تا با گفت‌وگو و آگاهی‌رسانی موضوع حل شود اما اگر بر اشتباهی اصرار شود قانون‌شکنی محسوب شده و با آن برخورد قانونی می‌شود «این تخریب فقط به اموال شهر برنمی‌گردد. به نظر من نام شهید محسن فخری‌زاده و نام استاد شجریان هم مورد تعرض قرار گرفته است.»

با این وجود عیسی فرهادی، فرماندار تهران هم به‌این موضوع واکنش داشته و اعلام کرده که شورا هیچ مصوبه‌ای برای این‌که خیابانی به اسم شجریان باشد، برایشان ارسال نکرده است و تا مصوبه‌ای نیاید و آن را تایید و اعلام نکنند، اقدام در این زمینه قانونی نیست. «شهرداری خلاف قانون تابلو را نصب کرده و نام‌گذاری هیچ خیابانی به نام شجریان قانونی نیست. اگر تابلویی نصب شده باشد و کسی آن را تغییر دهد، باز هم اقدامی خلاف قانون انجام شده است. خلاف اول را شهرداری انجام داده است و خلاف دوم را کسی که آن را کنده است، مرتکب شده است.»

نقطه اشتراک‌مان کاست‌های استاد شجریان بود

«از کجا آغاز شد؟ نمی‌دانم. این را می‌دانم از وقتی چشم باز کردم گوش من با صدای استاد شجریان آشنا بود. خاطرات کودکیم با صدای استاد توامان است. پدرم طرفدار پروپاقرص استاد بود. در یادگیری اجتماعی غیرمستقیم فرزندان هم موسیقی استاد را شناختیم و دل بستیم.» شهره پیرانی، همسر شهید داریوش رضایی‌نژاد پس از درگذشت محمدرضا شجریان، درمتنی در صفحه‌اینستاگرامش این‌طور نوشت و بعد هم عکسی از همسر شهیدش گذاشت و زیرش نوشت: «عکس را خودم از داریوش گرفته‌ام. آبان ماه 1385. در کنار عکس استاد که سال‌ها زینت‌بخش خانه‌مان بود. به پاس خاطرات خوشی که آوازها و تصانیف استاد شجریان با هم ساخته بودیم.» واکنش‌ها به‌این صحبت‌های همسر شهید رضایی‌نژاد زیاد بود و بسیاری بر این همسر شهید تاخته بودند اما او در بخش دیگر متنش نوشته بود: «همسرم که پیشنهاد ازدواج داد از اولین سوالاتش این بود موسیقی چه گوش می‌دهم؟ گفتم شجریان. کدام آلبوم استاد؟ آن موقع همچنان تحت تاثیر پدر و علایقش حتی در آلبوم‌های استاد بودم گفتم همایون مثنوی. ازدواج که کردیم فهمیدیم پررنگ‌ترین نقطه اشتراک‌مان کاست‌های استاد شجریان است.» پذیرش این نوشته از همسر شهید برای بسیاری سخت بود و این اتفاق نه تنها در تهران که در سایر شهرها هم تکرار شد. نمونه‌اش مشهد بود که در این شهر هم نام‌گذاری خیابانی با نام شجریان با مخالفت فرمانداری روبه‌رو شد و این در حالی بود که شورای این شهر موافق این نام‌گذاری بود. شهناز رمارم، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد سی‌ام مهر ماه در گفت‌وگویی با «پیام‌ما» گفت که تنها 24 ساعت بعد از تشییع پیکر محمدرضا شجریان، طرح نام‌گذاری خیابان شجریان به صحن آمد و آن‌ها در فاصله 24 ساعت بعد از تشییع پیکر تصمیم گرفتند که خیابانی به نام خیابان محمدرضا شجریان نام‌گذاری کنند.  پس از آن هم لایحه با 13 رای موافق به تصویب رسید: «شهرداری مشهد مکلف است با توجه به منظومه فرهنگی و ادبی شکل گرفته به لحاظ نام‌گذاری در بلوار فردوسی، بلوار فردوسی، بلوار خیام و خیابان اخوان ثالث، حدفاصل بلوار شهید صادقی تا خیابان خیام (خیابان ارشاد فعلی) را به نام «محمدرضا شجریان» نام‌گذاری کند.» او معتقد است که همین سرعت باعث شده بود که شورا فرصتی پیدا نکند که نظرات موافقان و مخالفان خارج از صحن را بررسی کند.

وضعیت در شیراز هم به سختی پیش رفت و در اراک هم با وجود آن‌که شورای این شهر رای به تغییر نام خیابان سیدجمال الدین اسدآبادی معروف، به ۱۲ متری ملک به نام محمدرضا شجریان داده بود، روز گذشته فرمانداری با آن مخالفت کرد. در این میان شاید توقع بسیاری این است که بیش از این بر فضای دوقطبی ایجاد شده دامن زده نشود و هرچه زودتر موانع قانونی و عرفی بر سر این نام‌گذاری مرتفع شود و با بحث‌های عقلانی فرمانداری تهران و شهرهای مختلف هم بر نام‌گذاری خیابانی به نام استاد شجریان همراهی کنند.