|پیام ما| نه خبری از ترافیک‌های چند ساعته خیابان شانزلیزه بود و نه کسی گردشگری در مادرید دیده بود. ساکنان ونیز در خانه‌هایشان مانده بودند و درها را به روی غریبه‌ها بسته بودند. در بسیاری از شهرهای استرالیا، حیوانات جنگل پایشان را به قلمرو انسان‌ها باز کردند. از آلودگی هوای توکیو کاسته شد. استفاده از حمل و نقل تک نفره مانند دوچرخه در بسیاری از شهرهای دنیا همانند تهران جدی گرفته شد. حالا بعد از گذشت یک سال بعد از شیوع کرونا، شهرها هم نسبت به کرونا واکنش نشان دادند. بسیاری خود را مطابق با معیارهای تازه پاندمی کردند و بسیاری دیگر در برابر کرونا قامتشان را خم کردند. سازندگان بسیاری از شهرها که گمان نمی‌کردند قرار است روزگاری پاندمی را هم به چشم خود ببینند، شهرها را نه مدرن ساخته بودند و نه پایدار. همین هم شد که بعضی شهرها تا به خودشان آمدند، متوجه تغییراتی ناگزیر شدند. تغییراتی که اگر رخ نمی‌داد، شهرها را به ورطه نابودی می‌کشاند.

یکی از مقالاتی که در زمینه شهرهای پایدار در برابر کرونا نوشته است، «کووید 19 در دنیای شهری» است که سیاست‌های دبیرکل سازمان ملل متحد برای تبدیل شهرها به شهرهای پایدار در برابر این پاندمی را تبیین کرده است. مطالعات و داده‌های این مقاله نشان می‌داد که همواره مناطق فقیرنشین که توده‌های جمعیت در آن‌ها متراکم‌ترند، دارای بیشترین میزان سرایت کرونا بودند. الگویی که مثلا در بخش‌هایی از مادرید مشاهده شده است.

آنتونیو گوترش تاکید کرده است که نباید از فرصت کرونا برای تغییر مدل‌های زندگی و الگوهای شهرنشینی غافل شویم: «برای ایجاد محیط‌های بهتر شهری باید به سمت مدل‌های جدیدی از تحرک شهری حرکت کنیم که خطر سرایت را کاهش می‌دهد و در عین حال شهرها را از مقاومت، پایداری و فراگیری بیشتری برخوردار می‌سازد.»

این مقاله مطابق با همان چیزی که این روزها بسیاری از کمپانی‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در پیش گرفتند، تلاش کرده تا الگوی کار در خانه را جا بیندازد تا از سفرهای غیرضروری جلوگیری شود. اما شهرها برای دستیابی به این الگو باید اولا زیرساخت‌های مناسب اینترنت را دارا باشند و شهرهای هوشمند داشته باشند.

اما اگر سفر ضروری و اجتناب‌ناپذیر بود، وجود زیرساخت‌هایی نظیر اتومبیل برقی، اشتراک خودرو و گزینه‌های حمل‌و نقلی جایگزینی نظیر دوچرخه معمولی یا دوچرخه الکتریکی برای پایداری در شهرها الزامی است. زیرساخت‌هایی که اگر در شهرها رعایت شوند می‌توانند شهرها را محیط‌زیستی کنند.

روتردام و تلاش برای ساخت ریه سبز 

یکی از شهرهایی که توانسته طبق الگوهای جهانی به شهر پایدار در برابر کووید 19 تبدیل شود، شهر روتردام است. روتردام کلانشهر هلند یکی از اولین شهرهای پایدار محیط‌زیستی هم بود. طبق مطلبی که در سایت خبری ایمنا آمده است: «تیم مجریان پایداری روتردام، پس از شیوع ویروس کرونا تصمیم گرفتند استراتژی‌های پایدار خود را زیر سایه پاندمی و سایر یافته‌های تحقیقاتی خود در چند سال گذشته، به روز کنند. در سال ۲۰۱۶، هفت ویژگی اصلی یعنی اندیشمندی، تدبیر، قدرت، انعطاف، فراوانی، جامعیت و یکپارچگی برای پایداری روتردام مورد توجه قرار گرفت که با ظهور ویروس کرونا، مورد اول یعنی اندیشمندی از اهمیت بیشتری برخوردار شد. در واقع مقام‌های روتردامی در تلاشند به چگونگی ایجاد شهرهای پایدار دست یابند و به همین دلیل، از تجربیاتی که تا کنون از پاندمی کرونا کسب کرده‌اند برای ایجاد یک مبنای ساختاری برای مقابله با آسیب‌پذیری در مواجهه با بحران‌هایی نظیر کرونا در آینده بهره گرفته‌اند.» اقدام‌های در روتردام قرار است تحت عنوان چند پروژه در این شهر صورت بگیرد که نخستین آن ساخت پیاده‌راه‌های سبز، موسوم به ریه‌های سبز و ساخت ایوان‌های شهری است.

 حمل و‌نقل پاک در پایداری موثر است 

از دیگر توصیه‌هایی که در مقالات سازمان ملل برای پایدار کردن شهرها در برابر کرونا آمده است، تحرک پایدار و وسایل نقلیه پایدار است: «مطابق با اصل «حق بر شهر» که در دستور کار جدید شهری ملل متحد برای ایمن، سالم، در دسترس، مقرون به صرفه، مقاوم در نظر گرفته شده است، دانشگاه‌ها نقش اساسی در برنامه ریزی آینده محیط‌های شهری پس از COVID-19 بازی می‌کنند، مرکز تأثیر آکادمیک سازمان ملل برای هدف پایدارسازی 11 شهر، در دانشگاه کارلوس سوم مادرید تحقیق و آموزش در زمینه برنامه‌ریزی شهری و تحرک را آغاز کرده است و یک رویکرد میان رشته‌ای بین رشته‌های‌فنی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی در پیش گرفته است.» دانشگاه برای رسیدن به یک الگوی یکسان تلاش کرده تا از الگوهای تحرک دانشجویان خود نظرسنجی کند: «استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی مشمول یارانه شدند نصب ایستگاه‌های پارک‌دوچرخه و اجاره دوچرخه الکتریکی یا حتی موتورهای الکتریکی و اشتراک خودرو در فواصل کوتاه از هم و نصب ایستگاه‌های شارژ برای وسایل نقلیه الکتریکی از دیگر اقدام‌های در دانشگاه‌ها بود» که الگوی آن می‌تواند در شهرها پیاده شود.

آب آشامیدن و فاضلاب اصلی مهم در استقامت شهری 

بی بی سی نیز در مقاله دیگری درباره پایداری شهرها در زمانه کرونا، نوشته که همه شهرها در برابر ویروس کرونا آسیب‌پذیری یکسانی ندارند. از نظر این مقاله زیرساخت بهداشتی در شهرها حرف اول را می‌زند. از طرفی ثروتمند بودن یا فقیر بودن شهرها نیز نقش مهمی در پایداری آن‌ها در برابر کووید 19 ایفا می‌کند. 

«شهرهای ثروتمند مانند کپنهاگ فضاهای سبز متعددی دارند و از امکانات دوچرخه‌سواری زیادی هم برخوردارند و مزیت‌های بهداشتی فراوان هم دارند.» در مقابل این شهرها اما سکونت‌گاه‌های غیر‌رسمی در کشورهای آفریقایی یا آسیایی قرار دارند که «نه به سیستم فاضلاب دسترسی دارند و نه به آب آشامیدنی.» چنانچه این روزها تجربه ثابت کرده است، ویروس به جمعیت علاقه زیادی دارد، هرچه تراکم جمعیت در شهرها بیشتر باشد احتمال ابتلا به کرونا بیش از پیش می‌شود. «ووهان، کانون شیوع کووید -۱۹در جهان طبق آمار حدود 11 میلیون نفر جمعیت داشت و پرجمعیت‌ترین شهر در مرکز ووهان به حساب می‌آمد.

آمارهای جهانی نشان می‌دهد که نیویورک که بیشترین تراکم جمعیت در آمریکا را داراست یکی از بدترین شهرها از نظر میزان شیوع کرونا و مرگ ناشی از آن در کشور بود.

تغییر در نحوه استفاده از فضاهای شهری در پی شیوع کرونا اما می‌تواند تاحدودی به ما نشان دهد که شهرهای مقاوم در برابر بیماری‌های همه گیر چگونه باید باشند.» اولین قدم احتمالا بستن خیابان‌ها و دادن فضای بیشتر به مردم برای پیاده روی و تردد است. همچنان که طبق این مقاله، «نزدیک به ۱۲۰ کیلومتر از خیابان‌های شهر اوکلند ایالت کالیفرنیای آمریکا بسته شده تا فضای کافی برای پیاده‌روی و دوچرخه سواری وجود داشته باشد.»

دوچرخه‌های تهرانی 

مهم‌ترین الگوهایی که در این مقالات روی آن‌ها تاکید شده است، پایداری در برابر محیط‌زیست و احداث زیر ساخت‌های بهداشتی نظیر فاضلاب و دسترسی به آب کافی است. اقداماتی که این روزها در شهری مانند تهران هم جدی گرفته شده است اما تا رسیدن صد در صدی به آن راه بسیار است. یکی از اقدامات شهرداری که شهروندان به آن اقبال نشان دادند، استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله‌نقلیه تک نفره که می‌توانست میزان شیوع کرونا را کاهش دهد؛ بود. 

یعقوب آزاده دل، مدیر واحد توسعه سیستم‌های حمل‌و‌نقل پاک سازمان حمل‌و‌نقل ترافیک شهرداری تهران، به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود که: «بر اساس آخرین آمارها احصا شده میزان استفاده از دوچرخه از سوی شهروندان با شیوع مجدد ویروس کرونا دو برابر شده است. در حال حاضر سهم استفاده از دوچرخه ۰/۸ درصد است که این رقم باید تا انتهای سال به ۰/۹ درصد برسد.»