لزوم ارائه مجوز صید برای گونه‌های مهاجم 

معاون سازمان محیط زیست: یکی از روش‌های حفاظت از رودخانه‌ها و تالاب‌ها که گونه‌های مهاجم به آن وارد می‌شوند، ارائه مجوز صید ورزشی است

حمید ظهرابی -معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست-، به تازگی در ارتباط با لزوم توجه به شیوه محافظت مشارکتی در سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: سازمان حفاظت محیط زیست به‌دنبال آن است تا ضمن حفاظت از محیط زیست توأمان امکان بهره‌برداری و کسب منفعت برای جوامع محلی را نیز فراهم کند. به گفته وی تنها زمانی حفاظت از محیط زیست می‌تواند پایدار باشد که مشارکت مردم را به‌همراه داشته باشد و در کنار آن نیز بتواند منفعتی را برای جامعه محلی به‌همراه داشته باشد. معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا، با اشاره به این مطلب که یکی از روش‌های حفاظت در محیط‌‌هایی همچون رودخانه‌ها که گونه‌های مهاجم و رقیب نوع بومی به دلایل مختلف به آن وارد شده ارائه مجوز صید ورزشی است، گفته است: در پیاده‌سازی چنین سازوکارهایی علاوه بر این‌که افراد علاقه‌مند می‌توانند اوقات فراغت خود را به شکلی سالم بگذرانند، سازمان حفاظت محیط زیست هم به هدف خود یعنی حذف گونه مهاجم نایل می‌شود. ظهرابی در پیش گرفتن چنین روش‌های هوشمندانه‌ای را به‌عنوان یکی از ابزار حفظ گونه‌های بومی دانسته و تصریح می‌کند: زمانی‌که ما در اتخاذ تدابیری به‌منظور حفاظت محیط زیست امکان بهره‌برداری پایدار را برای جامعه محلی فراهم می‌کنیم به‌طور مستقیم به حفاظت پایدار منطقه نیز کمک خواهد شد.

مشارکت جوامع بومی و محلی

شهریورماه 96 بود که حمید ظهرابی به همراه مشاورین ارشد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نخستین نشست معاونین محیط طبیعی ادارات کل محیط زیست استان ها که با هدف تبیین سیاست ها و برنامه های سازمان در حوزه محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی کشور در محل تالار سرو پارک پردیسان برگزار شده بود به تشریح برنامه های این معاونت در دوره جدید پرداخت و با اشاره به بندهای مرتبط برنامه ششم توسعه، اعلام کرد اگر بخواهیم در حفظ تنوع زیستی موفق باشیم باید مردم را در مدیریت و حفاظت این ذخایر مشارکت دهیم. به گزارش ایلنا ظهرابی در آن زمان گفته بود: روند رو به نزول جمعیت گونه ها و کیفیت زیستگاه ها در مناطق تحت مدیریت سازمان نشان دهنده روش نادرست حفاظت از این مناطق است. به گفته وی سال‌هاست در خصوص ضرورت مشارکت جوامع بومی و محلی در حفظ محیط زیست حرف زدیم و شعار دادیم اما به واقع برای این موضوع گامی اساسی و عملی برنداشته ایم. سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر ضرورت الگوبرداری از شیوه مدیریت و حفاظت مناطق کشورهای موفق، تصریح می‌کند: تداخل منافع و خواسته های جوامع بومی و محلی با مناطق حفاظت شده از جمله دلایل افزایش تخریب محیط زیست است. ظهرابی از معاونان طبیعی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان ها خواست تا لیستی از درخواست های خود برای بازنگری و اصلاح در مناطق تحت مدیریت جهت تصمیم گیری در خصوص افزایش یا کاهش مناطق تحت حفاظت ارائه دهند. در ادامه نشست یادشده، معاونین محیط طبیعی ادارات کل محیط زیست استانها چالش ها، معضلات و نقطه نظرات و دیدگاههای خود را برای بهبود وضعیت محیط طبیعی استانها بیان کردند.

لزوم مشارکت در کنترل گونه‌های مهاجم

یک عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ضمن اشاره به مشکلات زیست محیطی گونه‌های مهاجم گیاهی و جانوری و آسیب‌رسانی آن‌ها به اقتصاد و کشاورزی کشور گفت: کنترل گونه‌های مهاجم فقط برعهده سازمان حفاظت محیط زیست نیست. به گزارش ایسنا، احمدرضا محرابیان با بیان اینکه گونه‌های مهاجم آبزی شاخصی در کشور ما از جمله سنبل آبی در شمال کشور وجود دارد، می‌افزاید: پیش از سنبل آبی، گونه مهاجم آزولا در کشور وجود داشت که مشکلات متعددی را ایجاد کرده بود. وی با اشاره به اینکه گونه مهاجم آزولا در سال ۱۳۶۵ از فیلیپین برای تثبیت ازت اتمسفری و حاصلخیزی مزارع برنج به کشور وارد شد، می‌گوید: در مورد گونه‌های مهاجم باید این نکته را در نظر بگیریم که انتقال هر گونه‌ای در اکوسیستم ملاحظاتی دارد. به طور مثال گونه‌ آزولا در زیستگاه‌های شرق آسیا گونه‌ای معمول و متداول محسوب می‌شود که رقیبان طبیعی آن اجازه تکثیر و رشد بیش از حد را به این گونه نمی‌دهد ولی در کشور ما به دلیل مساعد بودن شرایط محیطی و نداشتن رقیب طبیعی به سرعت تکثیر یافت و سبب حذف گونه‌های بومی، مرگ و میر آبزیان و مشکلات متعدد کشاورزی و اقتصادی شد. این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: سنبل آبی در سال‌های اخیر به عنوان یک گونه زینتی آبزی به کشور وارد شد و به تالاب‌های شمال کشور ازجمله تالاب عینک رشت و انزلی نفوذ کرد. این گونه در تمام مناطق دنیا به عنوان یک گونه‌ مهاجم شناخته می‌شود و اکنون در کشور ما نسبت به گونه آزولا چالش‌های بیشتری را به وجود آورده است. محرابیان با بیان اینکه در حال حاضر در کشور با سنبل آبی به روش فیزیکی یعنی برداشت این گونه از تالاب‌ها مبارزه می‌شود، بیان می‌کند: مبارزه با گونه‌های مهاجم کار آسانی نیست. این گونه‌ها سبب می‌شوند که عرصه به گونه‌های بومی منطقه تنگ شود و این گونه‌ها به‌تدریج حذف شوند همچنین گونه‌های غیربومی آبزی مواد و ترکیبات غذایی آب را جذب و در سطح آب لایه قطوری را ایجاد می‌کنند که مانع رسیدن اکسیژن و نور به اعماق آب می‌شود. در نتیجه به آبزیان دیگر آسیب می‌رسانند و اکوسیستم منطقه از حالت طبیعی خارج می‌شود. بسیاری از گونه‌های جانوری مانند پرندگان مهاجر نیز با گونه‌های گیاهی منطقه خود سازگاری پیدا کرده‌اند که در صورت گسترش گونه‌های غیربومی دچار آسیب می‌شوند. این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه هرگونه دستکاری طبیعت، دستکاری فرآیندهای اکولوژیک آن است، تصریح می‌کند: در حال حاضر در کشورهای جهان برای مبارزه با گونه‌های مهاجم از روش نامساعد کردن زیستگاه برای رشد آن‌ها از لحاظ اکولوژیک استفاده می‌کنند البته این روش ملاحظاتی دارد چراکه با نامساعد شدن زیستگاه ممکن است گونه‌های بومی نیز در پی آن حذف شوند. از راهکارهای دیگر برای حذف گونه‌های غیر بومی می‌توان به ایجاد مانع‌های فیزیکی و زیستی اشاره کرد. این کار سبب می‌شود که گونه‌های مهاجم نتوانند به قسمت‌های دیگر اکوسیستم وارد شوند چراکه کوچکترین دخالتی در اکوسیستم مستلزم در نظر گرفتن ملاحظات اکولوژیک است.