نسلی دوست‌دار محیط زیست تربیت کنید

استاد پیشکسوت محیط زیست: برای علاقمند کردن نسل جدید به طبیعت، باید از کودکی آن‌ها را با مبانی طبیعت آشنا کرد

 

برای تربیت نسلی دوستدار محیط زیست، نباید به کودکان بحران‌های زیست محیطی را تشریح و به آن‌ها گوشزد کرد، اینکار فقط ترس کودک را از محیط افزایش می‌دهد، بلکه برای ایجاد یک رابطه دوستانه بین کودک و محیط، باید آن‌ها را به دامان طبیعت برد و از این طریق محبتی بین آن‌ها ایجاد کرد.

پژوهشگران معتقدند بهترین شیوه نهادینه کردن عادت های مثبت، آموزش، آن هم آموزش این عادت ها از دوران کودکی است. حفاظت از محیط زیست هم عادتی است که باید از کودکی آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل شود. این باور کودک را موظف می کند تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی می کند به بهترین وجه ممکن پاسداری کند.

اسماعیل کهرم فعال محیط زیست در این رابطه به پیام ما می‌گوید:  برای علاقمند کردن کودک به طبیعت باید از کودکی او را با مبانی طبیعت آشنا کرد.کودکی که از همان ابتدا مدام در طبیعت باشد. گل بازی و آب بازی کرده باشد و با حیوانات آشنا شود هیچگاه در بزرگسالی به طبیعت جفا نمی‌کند.

بهار کیایی نیز از اعضای بنیاد کودک و طبیعت پیش از این به پیام ما گفته بود: «ذهن کودک در این دوره عینی است و مطرح کردن مسائلی همچون بحران آب، نابودی جنگل‌ها تنها کودک را دچار ترس وانزجار می‌کند. بهترین راه آشتی و علاقمندی کودک با طبیعت در این سن این است که تجربه‌های خوشایند و سرخوشانه در دامان طبیعت را برای او ایجاد کرد. مثلا با بردن کودک در جنگل و فضاهای باز در او خاطره خوبی از طبیعت ایجاد و عشق به طبیعت و سرزمین را درونش نهادینه کرد، اگر این فرد در سنین بالاتر دانش را با این عشق درآمیزد، احتمال اینکه در بزرگسالی دغدغه‌مند منابع طبیعی شود و نگران نابودی جنگل و آب و گیاه باشد بالا می‌رود.»

مدرسه طبیعت

یکی از مواردی که کارشناسان محیط زیست برای علاقمندی کودکان به محیط زیست اشاره می‌کنند، مدرسه طبیعت است. کهرم می‌گوید: این روشی است که کشورهای غربی مدت‌ها است آن را اجرا کرده‌اند و ما هم نیاز است به آن توجه بیشتر و ویژه‌تری کنیم.

عبدالحسین وهاب زاده ایده‌پرداز مدرسه طبیعت، معتقد است کودک در سن 5 تا 10 سالگی نیاز دارد تا ارتباط موثری با عوامل طبیعی همچون آب، گل، خاک، چوب و حیوان برقرار کند. این کودک باید سرما و گرما را در طبیعت درک کند، از درخت بالا رود و با حیوان بازی کند، این‌ها برای شکل‌گیری شخصیت کودک لازم است.

به اعتقاد وهاب‌زاده، باید به والدین این آموزش داده شود که بچها نیاز زادی به حضور در طبیعت را دارند. او می‌گوید باید در شهر زمین‌های افتاده‌ای باشد که همچون دیگر مکان‌ها آباد نباشد و بچها بتوانند در آن خود را غرق کرده و با طبیعت یکی شوند. باید درختی برای بالا رفتن و پنهان شدن. چاله‌ای برای خطر کردن بچها وجود داشته باشد. جایی که کودک نداند در آنجا چه خبر است و بتواند خود را در محیط گم کند. باید مزرعه‌ای باشد که کودک در آن چیزی بکارد چیزی برداشت کند، غذا درست کند و بدین طریق شیوه زندگی در طبیعت را تجربه کند. الان کودکان شهری تقریبا هیچ تصوری از طبیعت ندارند. بعضی از بچها حتی گمان می‌کنند تخم‌مرغ همچون دیگر کالاها در کارخانه‌ای ساخته می‌شود. از ارتباط سیب و درخت چیزی نمی‌دانند و به طور کل تصور خاصی از طبیعت ندارند.

نکاتی ساده و عملی برای آشنا کردن کودک با محیط زیست و حفاظت از آن

رفتارهای ساده بسیاری وجود دارند که علاوه بر ایجاد سرگرمی و نشاط باعث علاقه‌مندی کودکان به محیط زیست می‌شوند؛ مانند کاشت گیاهان در باغچه یا گلدان، کاشت درخت در فضای سبز عمومی و نامگذاری آن به نام فرزندتان، آبیاری گیاهان خانگی توسط کودکان، آموزش استفاده از وسایل برقی کم مصرف و از همه مهمتر، شرکت در امر بازیافت مواد؛ همه این موارد به کودک شما در ایجاد حس ارزشمندی و مشارکت در حفظ محیط زیست کمک می‌کند.

بازی با طبیعت؛

برای آنکه کودک را با طبیعت و وجود موجودات مختلف در طبیعت یا نعمت های طبیعی مثل باران آشنا کنیم، بازی ها و آزمایش های ساده‌یی را همراه او انجام بدهیم. مثلاً هنگام بارش باران ظرف های خالی مواد شوینده، بطری های خالی شیر و… را جلوی پنجره یا حیاط بگذاریم تا آب باران داخل شان جمع شود. سپس از فرزندمان بخواهیم با آب باران جمع شده در این ظرف ها، گلدان های منزل را آبیاری کند. این آزمایش به صورت ساده و عملی جمع شدن آب باران در دریاها و اقیانوس ها را به کودک نشان می دهد. علاوه بر این او را با فواید نزولات آسمانی آشنا می کند.

با آشغال ها بازی کنیم؛

آموزش جدا کردن زباله های خشک و تر و جمع آوری و دفع زباله ها نکته دیگری است که باید به خوبی به کودک آموخته شود. برای این کار چند کیسه زباله انتخاب کنیم و آن را در محل مناسبی بگذاریم. روی هر کیسه با برچسب، نوع زباله یی را که باید درون آن بریزیم مشخص کنیم. مثلاً مواد پلاستیکی، قوطی های فلزی، ظرف های شیشه یی و کاغذ (برای جلوگیری از آلودگی بهتر است فقط زباله های خشک را برای این کار جمع آوری کنیم). سپس از فرزندمان بخواهیم تا برای جمع آوری و تفکیک زباله ها ما را همراهی کند. به این ترتیب او را با مساله جمع آوری، تفکیک و دفع صحیح زباله آشنا کرده ایم.

مطالعه

با خرید کتاب های علمی درباره طبیعت، حیات وحش، حفاظت از محیط زیست، زباله ها و راه های بازیافت و دفع زباله و… او را به طور غیرمستقیم به سوی آشنایی با مفاهیم علمی و شیوه های حفاظت از محیط زیست سوق می‌دهیم. فراموش نکنیم برای مطالعه فرزندمان را اجبار نکنیم؛ همین که کتاب ها را در معرض دید او بگذاریم و همراه او برای خرید کتاب به کتابفروشی برویم، کافی است.

خاطرات کودکی می‌مانند

کهرم معتقد است هر آموزشی که در دوره کودکی در بچها شکل گیرد همچون نقشی بر روی سنگ می‌ماند به همین دلیل برای اینکه بچهایی دوستدار محیط زیست بار بیاوریم باید از همان کودکی برای این آموزش‌ها وقت و زمان بگذاریم.