ماجرای ادامه‌دار کاروانسرای تاریخی «گَدوک»

این مکان تاریخی بجای محل بازدید گردشگران میزبان بولدوزر، گریدر، تانکر و دیگر ماشین آلات راهداری است

گویا با نزاع متولد شده؛ کاروانسرای تاریخی «گَدوک» یا شاه عباسی فیروزکوه که همچنان بر سر آن بین دو استان اختلاف ها به پایان نرسیده، به جای «کاروان» یا علاقه مندان به حوزه میراث فرهنگی، میزبان بولدوزر، گریدر، تانکر و دیگر ماشین آلات راهداری است. روایت های رایج بین اهالی منطقه هم از سابقه تاریخی نزاع ها در این مکان حکایت دارد؛ در برخی از نقل قول های غیرمستند اما معمول در افکارعمومی بعضی مردم منطقه، قدمت این بنای تاریخی را چند هزار سال کِش می دهند و می گویند «اسکندر در گردنه گدوک به دنبال داریوش بود»، تعدادی هم پای نادرشاه را به وسط می کشند که در آنجا به دست پسرش ترور شد و افرادی هم معتقدند که محمدعلی شاه در کنار این کاروانسرا از مشروطه خواهان شکست خورد.

اما آنچه هویدا است اینکه منازعه بر سر مالکیت و کاربری کاروانسرای گدوک همچنان باقیست و این بنای تاریخی هنوز به عنوان محل نگهداری ماشین آلات راهداری استفاده می‌شود.ریزش سقف تعدادی از اتاق های کاروانسرا، سیاهی دیوارهای ناشی از دود بولدوزرها و تخریب برخی ستون ها در جریان تردد گریدرها و دیگر ماشین آلات از جمله مظاهر موجود در این مکان است و اگر بگوییم هر بلای دیگری که فکرش را بکنید بر سر این بنای تاریخی که ثبت ملی نیز است طی سال های گذشته آمده، بیهوده نگفته ایم.

با توجه به موقعیت حساس گدوک در بالاترین نقطه حدفاصل فلات مرکزی ایران و ناحیه مازندران که نقطه ای برفگیر و بسیار سرد نیز است، وجود کاروانسرایی مستحکم و وسیع که بتواند کاروانیان و مسافران را پناه دهد، حیاتی و مهم به نظر می رسیده است.

کاروانسرایی در 17 کیلومتری منتهی الیه شمال شرقی فیروزکوه در استان تهران که همچنان در گیر و دار از نظر کاربری و نیز نحوه استفاده از آن، جلو تخریب آن گرفته نشده و صدای مسئولان هم درآمده است.

فیروزکوه یکی از 16 شهرستان استان تهران است که در فاصله 120 کیلومتری شمال شرقی پایتخت قراردارد. آبان ماه امسال معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در محل این کاروانسرای تاریخی که اینک کاربری پارکینگ و تعویض روغنی خودروهای سنگین دارد حاضر شد و از نقاط مختلف آن بازدید کرد.

علی اصغر مونسان پس از بازدید از این بنای تاریخی ثبت ملی بصراحت اعلام کرد: وضعیت این کاروانسرا به هیچ عنوان قابل توجیه نیست و بسرعت باید (ماشین آلات راهداری) تخلیه و آسیب های وارده به محل مرمت شود.

وی در جمع خبرنگاران پیگیری و هماهنگی نکردن مسئولان میراث فرهنگی و راهداری را در وضعیت کنونی این مکان تاریخی موثر دانست و اظهارداشت: کاروانسرای گدوک پس از مرمت، محل مهمی در حوزه گردشگری خواهد بود.

باوجود این اظهارات و تلاش های مختلف برای تحویل این مکان به مسئولان میراث فرهنگی تا لحظه مخابره این گزارش، همچنان اقدامی برای صیانت بهتر از کاروانسرا انجام نشده است.

البته به تازگی نماینده مردم فیروزکوه و دماوند در مجلس اعلام کرده که در جلسه چند روز گذشته با وزیر راه و شهرسازی قرار شده است که کاروانسرای گدوک تخلیه و به سازمان میراث فرهنگی واگذار شود. استقرار ماشین آلات راهداری در کاروانسرای گدوک در حالی است که مستندات تقسیمات کشوری در سال 1366 منطقه گدوک در مرز دو استان تهران و مازندران را متعلق به تهران اعلام و در سال 1388 نیز وزارت کشور مجدد این امر را به استانداری های تهران و مازندران ابلاغ کرده است. 

رئیس راهداری فیروزکوه در این زمینه توضیح داد: راهدارخانه سرچمن در 140 متری غرب کاروانسرای گدوک، متعلق به فیروزکوه و مسئول بازگشایی حد فاصل شهر فیروزکوه تا منطقه گدوک است.

حسین آقایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: اگر راهداری سوادکوه ماشین آلات خود را از کاروانسرا تخلیه کند برای بازگشایی مسیر گدوک – سوادکوه به مشکل جدی مواجه می شود لذا احداث دو راهدارخانه در منطقه گدوک، برای راهداری فیروزکوه ( در محدوده استان تهران) و نیز سوادکوه (در محدوده استان مازندران) از نیازهای جدی تلقی می شود تا کار بازگشایی راهها و خدمات رسانی در جاده ها نیز باوجود حجم بالای ترددها در این منطقه با مشکل مواجه نشود.