همدستی سرما و آلودگی هوا

با شروع فصل سرما، آلودگی هوا و وارونگی دما ایجاد می‌شود

 

همه ساله با شروع فصل سرما و روشن شدن وسایل گرمازا، آلودگی هوا را در شهرها احساس می‌کنیم.این موضوع به این معنی نیست که ما در فصول گرم سال آلودگی نداریم، بلکه سرمای هوا باعث می‌شود که ما آلودگی را بیشتر احساس کنیم.

گزارش های سال های اخیر نشان می دهد، آلودگی هوای زمستانی که معمولا از دی آغاز می‌شد، در سال های گذشته به اواسط آذر کشیده شده و به این شکل، وارونگی دما تعداد روزهای ناسالم را در کل سال بالاتر برده است.

بطور طبیعی آلودگی هوا هنگامی که هوا ساکن است و آلاینده‌ها در یک جا محدود شده‌اند، وخیم‌تر می‌شود. برخی شرایط خاص جوی می‌توانند منجر به آلودگی حاد هوا شوند. شرایطی که آن را وارونگی گرمایی می‌نامیم، مسوول به وجود آمدن این حالت است. در بخش پایین جو، درجه حرارت همراه با افزایش ارتفاع، کاهش می‌یابد. گرچه نور مستقیم خورشید در ارتفاعات شدیدتر است، با این حال قله کوه‌ها سرد است. در حالت وارونگی گرمایی، یک جبهه هوای نسبتاً گرم، در بالای سطح زمین وجود دارد. یعنی اگر از سطح زمین بالا برویم، درجه حرارت تا مدتی کاهش می‌یابد و سپس در لایه گرمتر وارونگی الگوی عادی، افزایش پیدا می‌کند و در لایه‌های بالاتر، مجدداً از میزان آن کاسته می‌شود. وارونگی هوا ممکن است به چند شکل پدید آید. هوای گرمی که برفراز منطقه‌ای در ارتفاع بالا حرکت می‌کند، از فراز هوای سرد نزدیک سطح زمین ممکن است منجر به وارونگی گرمایی شود.

اکثر آلاینده‌های هوا همچون دود اگزوز خودروها، گاز و دود صنایع و غیره، هنگامی که رها می‌شوند، گرمتر از هوای اطراف خود هستند و چون هوای گرم به اندازه هوای سرد متراکم نیست، گازهای آلوده گرم بالا می‌روند و در لایه‌های سرد بالاتر پخش می‌شوند. وقتی وارونگی گرمایی رخ می‌دهد، یک لایه هوای گرم روی یک لایه هوای سرد قرار می‌گیرد. گازهای آلوده گرم فقط تا زمانی که به لایه هوای گرم برسند، بالا می‌روند. در آن نقطه، آلاینده‌های مزبور غلظت کمتری از هوای بالا ندارند، از این رو صعود آنها متوقف می‌شود. در یک محیط بسته نزدیک سطح زمین حبس می‌شوند و غلظت آنها در هوای نزدیک سطح زمین مرتباً افزایش می‌یابد. گاهی مرز میان هوای سرد و گرم آنقدر مشخص است که می‌توان آن را به صورت یک سطح صفحه‌ای شکل بالای منطقه آلوده دید.

چندی پیش مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست در بیست‌وهشتمین جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا که با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت کشور، وزارت صنعت، وزارت نفت و وزارت بهداشت برگزار شد می‌گوید و اضافه می کند: «در کارگروه ملی آلودگی هوا به دنبال این هستیم که مردم به طور شفاف بدانند چه مصوباتی در حوزه کاهش آلودگی هوا وجود دارد، چه اقداماتی برای اجرای این مصوبات انجام شده و کدام نهادها و دستگاه‌ها به وظایف خود عمل نکرده‌اند. برای همین هم وب‌سایت کارگروه ملی آلودگی هوا راه‌اندازی شده است تا گزارش روند اجرای مصوبات آلودگی هوا در اختیار مردم قرار گیرد. »

بعد از اینکه تجریشی از اخلال برخی سازمانها در اجرای مصوبات کاهش آلودگی هوا گلایه می‌کند، از وزارت صنعت نام برده و می‌گوید:« در جریان قانون هوای پاک سعی کردیم وزارت صنعت را موظف کنیم بعد از گذشت یک سال از عمر خودروها به طور رندوم آنها را بررسی کند اما این وزارتخانه به دلیل مسائل مالی و اجرایی زیر بار این موضوع نرفت و بنابراین قرار شده سازمان محیط زیست از سال آینده ردیف بودجه‌ای را برای این موضوع تقاضا کند تا بتوانیم بعد از ورود خودرو به چرخه مصرف آنها را کنترل کنیم. حتما در نتیجه این پایش‌ها به یافته‌های جدیدی می‌رسیم که می‌توانیم فشارها را به خودروساز افزایش دهیم. » به اعتقاد تجریشی اینکه بعضی از دستگاه‌ها همچون وزارت صنعت در این میان کم کاری می کنند به دلیل عدم نظارت و عدم اعمال قانون است، او در خصوص شانه خالی کردن برخی دستگاه‌ها در اجرای مصوبات کاهش آلودگی هوا می گوید:« ساختار اجرایی دولت بر این است که در کارهای سخت معمولا کسی حاضر نیست به تنهایی زیر بار سختی‌ها برود و رایج است که بار مالی به عنوان اولین بهانه از سوی دستگاه‌ها مطرح شود در حالی که اینها مسائلی است که از عدم نظارت و عدم اعمال قانون ناشی می‌شود.

چه باید کنیم؟

‏با آمدن روزهای سرد و آلوده حال برای حفظ سلامتی چه باید کرد؟

۱) هنگام بروز پدیده آلودگی هوا، فضای داخل خانه هم به‌اندازه هوای بیرون خانه دچار آلودگی می‌شود که برای جلوگیری از این کار بهتر است هر روز میزان حرارت وسیله گرما‌زا را در کمترین حد خود قرار دهیم تا هوای خانه عوض شود.

۲) استفاده از ماسک در هنگام آلودگی هوا توصیه می‌شود، اما این ماسک باید از جنس فیبر باشد، نه ماسک پارچه‌ای و نه ماسک دندان پزشکی، و بعد از هر بار مصرف باید تعویض شود.

۳) در آلـودگی هوا، کودکان بیشتر از افراد دیگر آسیب می‌بینند.پس باید امکانات لازم را برای حفظ سلامتی آنها مهیا کنیم.

۴) تغذیه مناسب برای کاهش مضرات آلودگی هوا مهم است.

به همین منظور مصرف شیر و ماست کم‌چرب، میوه‌ها و سبزیجات تازه برای دفع مسمومیت از بدن، به ویژه مسمومیت ناشی از سرب توصیه می‌شود.

هنگام بروز پدیده آلودگی هوا، از خوردن فست فودها (غذاهای آماده) ومواد غذایی حاوی مواد نگه دارنده مثل چیپس و انواع کنسرو خودداری کنید.

۵) ذرات ریز ناشی از آلودگی هوا روی سطح پوست می‌نشینند. بنابراین هنگام شستشوی دست و صورت از آب خالی استفاده نکنید، زیرا ترکیب این ذرات با آب، ماده اسیدی ضعیفی را ایجاد می‌کند که به مرور باعث پیری زودرس پوست می‌شود.