توافق سخت

حست بهشتی پور

انباشتی از ۱۲ سال توطئه و پرونده‌سازی هسته‌ای علیه ایران، از بیش از 50 گزارش ۲ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا ۱۲ قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران و 6 قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت فصل هفتم منشور ملل متحد، با برجام دود شدند و به هوا رفتند. رسیدن به چنین دستاوردی ساده نیست، اما بر باد دادن آن بسیار ساده است. به گمان من آن چه رهبری در مورد تامین منافع ایران از طریق برجام فرمودند، نشان‌دهنده این است که امروز ضرورتی برای ترک برجام وجود ندارد. در طول سال‌های ۲۰۰۳ تا 2015، برگ به برگ و خط به خط گزارش‌های محمد البرادعی و یوکیو آمانو مدیران کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، علیه ایران بود. ۱۲ قطعنامه شورای حکام، متونی حقوقی بودند که به سادگی زمینه صدور قطعنامه‌های ناحق و ناروای شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران را تامین می‌کردند. به یاد بیاوریم که 6 قطعنامه فصل ۷ شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران را تهدیدی برای صلح و امنیت جهان معرفی می‌کردند. چند هفته‌ای به هفتمین سالگرد انتشار گزارش نوامبر ۲۰۱۱ یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمانده، گزارشی که در ۱۲ سرفصل و 66 بند، ادعاهایی مربوط به «ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران» مطرح شده است، این بزرگ‌ترین اتهام‌زنی به ایران در طول تاریخ عضویت ایران در ان‌.پی‌.تی (NPT) بود که عملا ایران را متهم می‌کرد برای ساخت بمب هسته‌ای تلاش کرده است. بر اساس این گزارش مدیرکل بود که پرونده‌ای با عنوان پی.ام.دی (PMD) یا ابعاد احتمالی نظامی، علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گشوده شد. این مجموعه اقدامات را من پرونده‌سازی هسته‌ای نامیده‌ام، اقداماتی که از سال ۱۳۸۲ آغاز شد و تا سال 1394 که برجام مورد توافق طرفین قرار گرفت، ادامه پیدا کرد. بعد از برجام بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرونده موسوم به پی.ام.دی (PMD) را بست و صراحتاً اعلام کرد که پیگیری این موضوع منتفی می‌شود. هم‌زمان شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱، تمامی 6 قطعنامه قبلی تحت فصل ۷ منشور را پایان داد. در مجموع برجام موفق شد تمامی پرونده‌سازی حقوقی ۱۲ ساله علیه جمهوری اسلامی ایران را از هم فروبپاشد، 50 گزارش مدیرکل آژانس، پرونده پی.ام.دی(PMD)، ۱۲ قطعنامه شورای حکام و 6 قطعنامه شورای امنیت، با توافق برجام، عملا منتفی شدند. از آن زمان تاکنون، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۲ گزارش تازه منتشر کرده است که تک‌‌تک آنها، بر خلاف گزارش‌های بین سال‌های ۱۳۸۲ تا 1394، مثبت و مطابق منافع ایران است. شاید یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام، تضمین حقوقی حق غنی‌سازی اورانیوم برای جمهوری اسلامی ایران بود. نباید فراموش کرد که تمامی ۱۲ قطعنامه شورای حکام آژانس و 6 قطعنامه شورای امنیت، از ایران می‌خواستند که «بدون لحظه‌ای درنگ کلیه فعالیت‌های غنی‌سازی را متوقف کند.» امروز چنین مطالبه‌ای از ایران دیگر وجود ندارد، هر‌چند بر اساس برجام، برخی محدودیت‌ها برای سقف درصد غنی‌سازی و میزان تولید اورانیوم غنی‌شده ایران برای مدت زمانی مشخص تعیین شده است، اما دیگر کسی نسبت به حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم اعتراضی ندارد و عملا به رسمیت شناخته شده است. صرف اقدام یک رییس‌جمهور امریکا، برای خروج از یک توافق خوب بین‌المللی، بهانه کافی برای خروج جمهوری اسلامی ایران از آن توافق یا بر هم زدن آن نیست. دونالد ترامپ، یک به یک تعهدات بین‌المللی امریکا را نقض می‌کند، از توافق آب و هوایی پاریس خارج می‌شود، تهدید به ترک سازمان تجارت جهانی می‌کند، پیمان تجارت آزاد امریکای شمالی را به هم می‌ریزد، از یونسکو و شورای حقوق بشر سازمان ملل خداحافظی می‌کند. نمی‌توان دنباله‌روی کوته‌بینی ترامپ بود و با هر حرکت او یک سازمان و توافق بین‌المللی را ترک کرد. وقتی امریکا به عنوان بزرگ‌ترین آلاینده محیط زیست کره زمین، پیمان آب و هوایی پاریس را ترک می‌کند، دیگر کشورهای جهان نباید اراده قدرتمند خود برای نجات کره زمین از آلودگی و تغییرات آب و هوایی را کنار بگذارند. اگر ما پشت پای امریکا، از برجام بیرون برویم، عملا به نقشه فریبکارانه رییس‌جمهور امریکا خدمت نکرده‌ایم؟ برجام فقط دستاوردهای اقتصادی و کنار گذاشتن تحریم‌ها نبوده و نیست. روشن است در دوره‌ای که تمامی جهانیان یک‌صدا از حفظ برجام حمایت می‌کنند و آن را از پاره شدن حفظ کرده‌اند، ضرورتی وجود ندارد که ما زیر این توافق کبریتی روشن کنیم. تلاش ما برای حفظ برجام، شاهد معتبری بر این است که ایالات متحده کشوری یاغی، آتش‌افروز، ماجراجو و توسعه‌طلب است و صلح و امنیت بین‌المللی را تهدید می‌کند. برای ترک برجام همیشه وقت هست، تصمیم برای خروج، پاره کردن یا آتش زدن برجام، امروز در اختیار ایران است و هر زمان اراده کند، با اشاره‌ای می‌تواند آن را عملی کند، اما فقط اگر ضرورتی وجود داشته‌باشد. به گمان من انگیزه‌های ایران برای ماندن در برجام روشن است، هر‌چند که ممکن است ملاحظات دیگر و دلایل دیگری هم پشت بیانات رهبری وجود داشته‌باشد. به گمان من، برجام حقانیت ایران را ثابت کرد و نشان داد که تمام پرونده‌سازی‌ها علیه ایران بی‌مبنا و مملو از دروغ بود. با وجود برجام، دشمنان ایران دیگر نمی‌توانند مانند گذشته در زمینه هسته‌ای بهانه‌جویی کنند و اتهام‌هایی را علیه ایران مطرح کنند و اگر زمانی ایران احساس کند که چنین منافعی دیگر برایش تامین نمی‌شود یا ارزش کافی ندارد، در چشم به هم زدنی می‌تواند با یک اراده تعهدات برجام را ترک کند. شاید برخی از ناخرسندی‌ها از برجام، قابل درک باشد. به هر تقدیر معضلات اقتصادی، اثرات تحریم‌ها و نقصان‌های مالی، برای مردم عادی بسیار ملموس و بلافاصله و تعیین‌کننده است. در نتیجه بر خلاف مسائلی مانند امنیت ملی، حقوق هسته‌ای و حقانیت بین‌المللی، که آثاری بلندمدت دارند، مساله اقتصادی و مالی، حساسیت بیشتری در افکار عمومی دارد. یکی از اشتباه‌های بزرگی که از سوی نخبگان ما رخ داد، این بود که وانمود شد برجام می‌تواند یکسره مشکلات مردم را حل کند. اما حقیقت اینجا بود که همه مشکلات ما مربوط به تحریم‌ها نبود، همه مشکلات متاثر از برنامه هسته‌ای یا برجام نبودند. هواداران برجام، به شکلی تبلیغ کردند که گویی برجام یکسره دوای همه دردهای کشور است. برجام را شاید بتوان یک شرط لازم برای رونق و گشایش در کشور دانست، اما قطعا شرط کافی و همه‌جانبه نبود. برجام، اگر در چارچوب توان و محدوده اثر خودش معرفی شده‌بود، امروز ساده‌تر می‌شد از ثمره‌های آن دفاع کرد، واقعیت این است که دستاوردهای برجام در زمینه هسته‌ای و امنیت ملی، بدون تردید بی‌سابقه و عظیم هستند. دستاوردهای حقوقی برجام در شکست چارچوب حقوقی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، بی‌شک مطلوب هستند. امروز در امریکا، فردی زمام‌دار است که از یک طرف ابعاد مهم امنیتی توافق هسته‌ای با ایران را درک نمی‌کند و از سوی دیگر با خوش‌خیالی تصور می‌کند که آنچه را سلفش نتوانسته از ایرانی‌ها بگیرد با همان ابزار قبلی می‌تواند به زور بگیرد. امروز باید افکار عمومی کشور در مورد ابعاد امنیتی برجام و ثمرات بلندمدت آن روشن شود. هنوز دیر نشده و باید برای مردم تشریح کرد که نباید برجام را یکسره در تحریم و دستاوردهای اقتصادی دید، باید توضیح داد که حل مشکلات کشور در گرو برجام نیست و راه‌های زیاد دیگری برای حل مشکلات کشور وجود دارد که با یا بدون برجام در دسترس ما است. اتحاد در میان گروه‌ها، مردم، نخبگان و سیاستمداران، لازمه حل مشکلات کشور است، نه جناح‌بندی‌ها و اتهام‌زنی‌ها و تفرقه‌ها و شکاف‌ها. / خبرآنلاین