اصفهان در دوره سلجوقی
۲۸ دی ۱۳۹۵، ۱۱:۵۰
اصفهان در دوره سلجوقی
یکی از شهرهای آباد ایران در دوره سلجوقی، شهر اصفهان بود که در دوره ملکشاه‌وشماری از سلاطین سلجوقی، تختگاه امارت آنان بود. به همین دلیل، این شهرسرمایه‌های معنوی و مادی زیادی را به خود جذب کرد. طبعا اصفهان با داشتن‌زاینده رود و نیز موقعیت جغرافیایی با ارزش خود، سزاوار رشدی چشمگیر بود. بعد از دوره سلجوقی از اعتبار اصفهان کاسته شد و تا زمان صفویان، هیچگاه شکوه خود را باز نیافت.
ناصر خسرو از اصفهان آن روزگار وصفی زیبا آورده، با اشاره به آبادی آن شهر می‌نویسد:
و شهر دیواری حصین بلند دارد و دروازه‌ها و جنگ‌گاه‌ها ساخته و بر همه بارو و کنگره ساخته و در شهر جوی‌های آب روان و بناهای نیکو و مرتفع و در میان‌شهر مسجد آدینه بزرگ نیکو و با روی شهر را گفتند سه فرسنگ و نیم است و اندرون شهر همه آبادان که هیچ از وی خراب ندیدم و بازارهای بسیار و بازاری دیدم از آن صرافان که اندر او دویست مرد صراف بود و هر بازاری را در بندی و دروازه‌ای و همه محلت ها و کوچه‌ها را همچنین دربندها و دروازه‌های محکم و کاروانسراهای پاکیزه بود.
آن چه درباره اصفهان عصر سلجوقی می‌توان گفت، اشاره به یادگارهای تاریخی با ارزشی است که از این دوره در گوشه و کنار شهر برجای مانده است.
یکی از مهم‌ترین آثار سلجوقیان در اصفهان، مسجد جامع این شهر است که بخشی از مسجد موجود، از آن دوران می‌باشد. در ضلع جنوبی مسجد جامع، گنبدخواجه نظام‌الملک قرار دارد که به اعتراف اهل فن، از بهترین نمونه‌های سبک معماری ایران در دوران سلجوقی است. تاج‌الملک رقیب نظام‌الملک نیز در بخش‌شمالی مسجد گنبدی ساخته که به نام وی شهرت دارد. کتیبه‌ای که تاکنون به خط‌کوفی بر روی این گنبد مانده، تاریخ 481 هجری را دارد. مسجد جامع اصفهان در سال 515 هجری آتش گرفت. سلجوقیان آتش سوزی را به اسماعیلیه نسبت دادند. در این آتش سوزی، بخش مهمی از مسجد، از جمله کتابخانه آن در آتش سوخت. فهرست این کتاب‌ها، در سه مجلد قطور نوشته شده‌بوده است. کتیبه‌ای در سر در شرقی مسجد جامع، به صراحت اشاره می‌کند که مسجد پس از آتش سوزی سال 515 تجدید بنا شده است. گفتنی است که بخش‌های زیادی از این مسجد در دوره صفوی ساخته شده است.
خواجه نظام‌الملک مدرسه‌ای، با عنوان نظامیه در اصفهان ساخته که تا قرن‌هشتم‌بوده است. این مسجد در محله در دشت اصفهان در نزدیکی مسجد جامع‌قرار داشته است. درآمد موقوفات این مدرسه سالانه ده هزار دینار ـ سکه طلا ـبوده‌است.
در اصفهان و شهرهای اطراف آن مساجد زیادی از دوره سلجوقی باقی مانده که به طور معمول، مناره‌های بزرگی نیز برای آن ها ساخته می‌شده است. یکی از کهن‌ترین این مناره‌ها، مناره مسجد جامع ساوه با تاریخ 453 است. مناره مسجد پامنار زواره تاریخ 461 را نشان می‌دهد.
کناره‌های جنوبی و شمالی زاینده رود، یکی از آبادترین مناطق در دوره سلجوقی بوده که امروزه چندین روستا به جای آن سرزمین آباد برجای مانده است. مساجد زیبایی در این منطقه از گزند حوادث جان بدر برده که از بهترین آثارمعماری دوره سجلوقی است. مسجد روستای بِرْسیان یکی از این آثار است که بر روی مناره 25 متری آن تاریخ 491 هجری دیده می‌شود. در کنار گچ‌بری‌های زیبای‌محراب همین مسجد تاریخ 498 هجری آمده است.
همچنین در روستای گار که در جنوب زاینده رود واقع شده، بقایای مسجدومناره‌ای برجای مانده که تاریخ 515 روی مناره آمده است. مسجد دیگری که به نام‌مسجد گبری شهرت دارد، در روستای دشتی واقع شده است.
برخی دیگر از مساجد دوره سلجوقی اصفهان که تاکنون برجای مانده، عبارت‌است از: مسجد جامع گز، مسجد جامع سین، مسجد علی(ع) که مناره آن از دوره‌سلجوقی است، مناره چهل دختران در کناره محله جوباره اصفهان ـ نزدیکی مسجدجامع ـ ، مناره پنجاه متری مسجد جامع زیار که هیچ اثری از مسجد برجای‌نمانده‌است، مناره سی متری راران. گفتنی است که مسجد جامع اردستان نیزکه‌یکی از زیباترین مساجد تاریخی ایران است، در دوران سلجوقی ساخته شده‌است. بدین ترتیب، با برجای ماندن این مقدار آثار ارزشمند در طی نهصد سال، روشن می‌شود که اصفهان یکی از آبادترین شهرهای ایران در دوره سلجوقی بوده‌است.
در جای دیگر گذشت که دو خاندان مهم خجندی و صاعدی ریاست شهر را عهده‌دار بودند. خاندان نخست رئیس شافعیان شهر و خاندان دوم، رئیس حنفیان بودند. نفوذ مردمی خجندیان بیش‌تر بود. عوفی در باره خاندان آنها نوشته است:«خاندان خجندیان در صفاهان، ملاذ ارباب فضل و معتصم ارباب دانش و مستجمع کاملان جهان است و هر فردی از افراد آن جمع، درّ فرید جمال و شه بیت قصیده افضال‌اند. صدای صیت ایشان به اقاصی آفاق رسیده و شِکَرآب جود ایشان جان را تسکین داده.»
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیش‌تر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغ‌وحش‌داران
2
«بمو» را تکه‌تکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیط‌‌بان‌ها با رد زنی چرخ‌های موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید