روزگاری که گذشت
عبدالحسین صنعتی زاده
بخش صد و بیست پنج
وقتی که [نویسنده] این بازیکنان و مخلوق خیالی را می سازد هوشیارانه متوجه این نکته اساسی باشد که عده آنان زیاد نشوند و قسمی نگردد که خیال مطالعه کننده زیاد متوجه اشخاص مختلف گردد و حافظه اش خسته و ناچار شود از خواندن کتاب منصرف گردد. اگر نویسنده ای متقدر و توانا باشد بدون آن که متوسل به به کار بردن لغات و کلمات غیرمصطلح شود و یا برای فضل فروشی بعضی جملات عامیانه را به کار ببرد، بدون هر پیرایه ای مقصود و هدف را ساده و همه کس فهم به روی کاغذ بیاورد آهنگ و تن جملات بسته به انتخاب سابقه خودش می باشد. صحبت ها از ادبیات امروزی و رسم تازه و جدیدی است که امروزه در دنیای متمدن معمول و متداول است چه از این ادبیات جدید کارهای مهمی ساخته می شود.
نویسنده امروزی آن چه را که دست بشر به دامانش نمی رسد و مانند میوه ای در بالای شاخه های درختی آویخته است کاری می کند که بالقوه تخیل و حساب دقیق آن را در دسترس خیال انسان قرار می دهد و یا قوانین مفیدی را که هنوز در عالم وضع نشده خلق کرده و مانند بذری که در کشت زاری می پاشند پاشانده و بعد از چندی همان گفته ها به سر زبان ها افتاده و عاقبت جامه عمل می پوشد. اگر بگویم بیش تر این اختراعات و کشفیاتی که در امروزه مورد استفاده قرار گرفته در اول در دماغ های نویسندگان به وجود آمده و آنان به صورت های مختلف آن ها را در داستان ها و نوشته های خود به نوع بشر عرضه داشته اند اغراق نگفته ام.
مطالعه یک کتاب صد صفحه کوچکی می تواند به اندازه صرف وقت و مخارج گزافی که شخص در سیر و سیاحت عالم متحمل شده ارزش داشته باشد، و خواننده ای در رختخواب خود در حال استراحت بدون آن که صدمه و ناراحتی های سفرهای طولانی را متحمل شده باشد همان کیفیت را احساس نماید.
نویسنده امروزی چنان در نوشتن داستان و کتاب خود باید مهارت به خرج دهد که همه خسته شدگان از زندگانی و آن هایی که از یاس و ناامیدی کارشان به جایی می کشد که خودکشی می نمایند چون به مطالعه آن کتاب مشغول می شوند همه شداید و ناملایمات را فراموش نمایند.
آن قدرها دیری نمی گذرد که تو ما را ادبیات کهنه و فرسوده که از سر تا ته صحبتی به جز، می، ساقی، ساغر، مستی، از خود بی خبری، و تشبیه های اساس و غیرموزون چیزی در بر ندارد تغییر می یابد و به جای آن ها آثاری برای تقویت روح و آرامش و تسکین خاطر و جنگ با اوهام و خرافات و راه نمایی برای به دست آوردن زندگی مرفه و اینکه با چه تمهید و تدبیری آدمیان خود را گرفتار غم و اندوه نسازند، معمول و متداول خواهد گشت. کار و فعالیت نویسندگانی که از این به بعد ظهور می نمایند و ادبیاتی که از خود باقی می گذارند خیلی مشکل و بسته به شانس و اقبال آیندگان است تا آنان چه خدماتی را انجام داده و به آخر برسانند و اکنون باز به پاسخ سئوالاتی که شده بود می پردازم، این که آیا کتاب هایی که درباره فنون نویسندگی های مختلف تالیف شده می تواند مورد استفاده و راهنمایی قرار گیرد نمی توانم بگویم مطالعه آن کتاب ها برای نویسنده شدن کافی است. زیرا اگر فی الواقع مطالبی که در این کتابها برای نویسنده شدن نوشته اند کافی بود خود مولفین این کتاب‌ها بایستی از خود آثار جاویدانی باقی گذارده باشند.