تاریخچه مختصر پهلوانی
در کرمان

منصور ایران پور

در سال 743 هجری قمری یکی از حکام فارس به نام امیرشیخ ابواسحاق با سپاهی چند هزار نفره به قصد تصرف کرمان حرکت کرد. امیرشیخ هیچ گاه فکر نمی کرد که طرف مقابل او در این جنگ نابرابر، پهلوانانی هستند که پشت سر آن ها مردم کرمان با بهره گیری از قمه و دشنه و شمشیر های زنگ زده و قدرت بدنی بالا قرار دارند. مردمی فقیر اما با اراده ای آهنین که هر نفرشان توان مقابله با چند نفر را داشتند. سپاه چند هزار نفره فارس در حالی به کرمان رسید که امیرشیخ در همان ابتدا دستور داد که هزار نفر از سپاهیانش برای تصرف شهر زرند به آن جا بتازند. در این شرایط سلطان محمد مظفر یزدی حاکم کرمان فرمان داد تا سیصد رزمنده کرمانی تحت فرماندهی سه پهلوان نامی به نام های «پهلوان علی شاه بمی» و «پهلوان زنگی شاه خبیصی» و «پهلوان محمد کرمانی» برای مقابله با دشمن به سوی زرند حرکت کنند.
رزمندگان روز بعد به حدود شهر زرند رسیدند و جنگ سختی بین آن ها و سپاه فارس درگرفت که نتیجه آن انهدام هزار جنگجوی فارس بود. سپس سرهای کشته شدگان را بر گردن اسیران انداختند و به نزد امیرشیخ فرستادند. اقدامی که منجر به عقب نشینی کامل و سریع سپاه فارس از محدوده کرمان گردید. این اولین باری است که در تاریخ کرمان از حضور مستقیم پهلوانان در جنگ نام برده شده است.
چند روز پس از این پیروزی، سپاهی تحت فرماندهی حاکم کرمان برای انهدام دو طایفه مغول به نام های «اوغان» و «جرمان» به سمت رابر و جیرفت حرکت کرد. این دو طایفه محکوم بودند که در هنگام حمله سپاه فارس به کرمان با دشمن همکاری نموده اند. سپاه کرمان در این جنگ به علت ناآشنا بودن به منطقه و پیش دستی مغولان شکست خورد و سلطان هم به شدت مجروح گردید. در این شرایط پهلوان علی بمی به کمک سلطان شتافت و اسب خود را به او داد تا از مهلکه فرار کند. آنگاه به تنهایی در مقابل دشمن قرار گرفت و آنقدر جنگید تا کشته شد. این اقدام پهلوان علی به حدی برای کرمانیان مبارک بوده که ثمرات آن تا به امروز باقی مانده است. زیرا حاکم به شکرانه سلامتی خود و رشادت پهلوان علی بمی دستور ساخت مسجد جامع کرمان داد. مسجدی که نزدیک به هفتصد سال قدمت دارد.
پیروزی هایی که کرمانیان در طول تاریخ جنگ های این سرزمین به دست آورده اند به مدد پهلوانان و افراد شجاع و ازخودگذشته بوده است. هزاران سال است که در ساختار دفاعی کرمان یک قانون نانوشته وجود دارد که بر اساس آن باهوش ترین و شجاع ترین و سالم ترین افراد به هنگام بروز بحران و یا ایجاد خطر، تبدیل به فرماندهان و مدافعان عالی رتبه می گردند و مردم هم از آن ها تبعیت می کنند. همین ساختار پهلوانی باعث گردیده که گواشیر در طول تاریخ به جز چند مورد انگشت شمار هرگز به طور کامل سقوط ننماید. برخی زنان و مردان کرمانی با منش و اقتدار پهلوانی و دارا بودن صفاتی همچون شجاعت، پاکی، صداقت، صفا، گذشت و اعتقاد به خداوند موجبات کمال کرمان زمین و امنیت پایدار این سرزمین را فراهم نموده اند. از جمله مهم ترین این پهلوانان در عصر حاضر می توان به پهلوان اسدالله عطایی اشاره کرد. وی از جمله قهرمانان کشتی گیر و باستانی کار کرمان است و در دوران خود پهلوان بلامنازع کرمان بوده و خواهرش سکینه خاتون عطایی نیز از پهلوانان نامی کرمان و از زنان بزرگ این مرز و بوم به شمار می رود.
پهلوان راضیه خاتون عطایی
زنی با حیا و عفت وصف ناشدنی و مرام پهلوانی که به صفت راضیه خاتون مشهور گردیده بود. بانویی شجاع که در فن کشتی استاد زمانه خود بود و هیچ یک از برادران و برادرزادگانش که همگی در شمار کشتی گیران و پهلوانان کرمان بودند، هرگز موفق نشدند تا پایان عمر او را شکست دهند. روزی، چند پهلوان نامی از یزد برای برگزاری مسابقات پهلوانی به کرمان آمدند و در طی چند روز با پهلوانان کرمانی مسابقه گرفتند. برندگان نهایی این مسابقات پهلوان اسدالله عطایی و پهلوان محمد عبدل معروف به پهلوان یزدی کوچک بودند. قبل از برگزاری فینال پیشنهاد گردید که پهلوان محمد عبدل یک کشتی هم با یکی از پهلوانان گمنام کرمانی که در مسابقات شرکت نکرده بود، بگیرد و بعد از آن مسابقه نهایی برگزار شود. پهلوان یزدی از این پیشنهاد استقبال کرد؛ زیرا به پیروزی خود اطمینان کامل داشت. بنابراین روز بعد مسابقه دادند و کشتی جانانه ای گرفتند. در این مسابقه سر و صورت پهلوان گمنام کرمانی پوشیده بود. کشتی دقایقی طول کشید و در یک زورآزمایی سخت هر کدام دیگری را به ورطه شکست می کشاند تا اینکه پهلوان کرمانی در لحظه ای پهلوان محمد عبدل را از زمین بلند کرد و با قدرت کمرش را به خاک رساند. بدین ترتیب پهلوان کرمانی برنده میدان اعلام شد. سکینه خاتون بعد از پیروزی به میان چند زن که کمی عقب تر ایستاده بودند رفت. در این زمان همه فهمیدند که پهلوان کشتی گیر کرمانی خواهر پهلوان اسد، سکینه خاتون عطایی بوده است. این خبر گوش به گوش چرخید تا به پهلوانان میهمان رسید و هنگامی که متوجه شدند چه اتفاقی افتاده، از ادامه مسابقات انصراف داده و همان روز کرمان را ترک کردند. بدون این که مسابقه نهایی برگزار شود.
سکینه خاتون همه ساله ده روز محرم را در منزل پدرش مراسم روضه خوانی برگزار می کرد.
قرار دادن تیرک (عمود خیمه) بین زمین و چادر نیازمند چند مرد است. در یکی از سال ها مردان برای بالا بردن این تیرک در میانه حیاط خانه پهلوان عطایی جمع شده بودند و بر سر چگونگی بالا بردن آن حدود یک ساعت جنگ و جدل داشتند تا اینکه سکینه خاتون متوجه شد و چادرش را بر کمر زد و خود را به کناره تیرک رساند. سپس از همه خواست طناب های نگه دارنده تیرک را که در قسمت بالای آن قرار دارند، محکم نگاه دارند. آن گاه به تنهایی تیر را به همراه چادر از زمین بلند کرد و انتهای آن را در محل مخصوص روی زمین قرار داد. در این هنگام صدای صلوات حاضرین تمامی فضای خانه و کوچه را آکنده ساخت و خیمه امام حسین بر پا شد.