آسیاب آبی مهمترین اختراع زن که با عرفان و معنویت پیوند دارد
۱ تیر ۱۳۹۵، ۲:۴۳
آسیاب آبی مهمترین اختراع زن که با عرفان و معنویت پیوند دارد
آسیابهای هشتگانه آبی کوهبنان یکی از شاخصترین آثار تاریخی ایران است که نشان از خلاقیت مردمان کوهبنان و قدرت درک و فهم ایرانیان دارد که سلسله آسیابهای آبی هشتگانه در شمال شهر کوهبنان قرار دارند. هشت آسیاب که به صورت متوالی و پشت سر هم ساخته شده و هر کدام به نام صاحب آن نامیده میشوند که آب این آسیابها از قنات دهملک گرفته میشود و در کنار این آسیابها درختان تنومند چنار وجود دارد که فضایی مشجر و زیبا را به وجود آورده است، مکانی مناسب و حیرتانگیز با طنین زیبای آب که آرامش و آسایش مسافران است، قدمت این آثار را بیش از یک هزار سال میدانند.
کرمون- آسیاب آبی دستگاهی است که برای خرد کردن گندم و سایر غلات و تولید آرد وجود داشته و با استفاده از تکنیک سرعت و یا فشار آب کار می کرده است. در همه شهرهای ایران قدیم آسیاب آبی وجود داشته و چند مورد انگشت شمار هنوز هم کار میکنند. آسیاب کاخک – بجنورد-آسیاب یزد و آسیاب آبی اشکذر -و آسیاب های آبی بسیار قدیمی مانند آسیاب آبی زیبد در پروژههای شهر سازی نابود شدهاند. ساعت آبی و آسیاب آبی در ایران از قدمت تاریخی کهنی برخوردار است. بعضی اعتقاد دارند آسیاب بادی نخستین بار در ایران به کار گرفته شده است.
«آسیاب در مناطق خشک ایران روی قنات ساخته می شود. تنوره آسیاب در ژرفای زمین کنده می شود. حجم آن بستگی به میزان آب قنات دارد. مقدار آبی که از بالا به تنوره می ریزد و در آن جمع می گردد، سنگ آسیاب را به حرکت در می آورد. این گونه آسیاب ها آرد مصرفی منطقه را آماده می کرد.
ایجاد آسیاب در روی قنات این امکان را می داده که بخشی و یا تمامی مخارج نگهداری، تعمیر و لایروبی قنات به دست آید و صاحبان قنات مجبور به پرداخت نفقه نشوند. این یکی از چرایی ها و شاید عمده ترین دلیل ایجاد آسیاب در روی قنات ها بوده است. گاه برخی از صاحبان آسیاب در گذشته، فقط با درآمد آسیاب قنات جدیدی ایجاد کرده اند.
در گذشته بسیاری از مقنی ها به جای مزد خود حواله آرد از آسیاب دریافت می کرده اند. و زمانی که پول نیاز داشتند این حواله ها را می فروختند. آسیابان ها نزد مردم احترامی داشتند و گاه این شغل به فرزندان آن ها به ارث می رسید.
کندن آسیاب گاهی برای آبرسانی به زمین های پست تر و اجباری بوده است. بدین معنی که گاهی مظهر قناتی در دهی بوده است. شخص و یا اشخاصی قنات یا بخشی از قنات را خریداری می کرده اند و می خواسته اند آب را به زمینی که در پایین دست قرار داشته است برسانند، بهترین راه این بوده است که آسیابی ایجاد کنند. آب را به تنوره آسیاب بدهند و از تنوره تا محل جدید دالان های زیرزمینی بکنند. در حقیقت در اینجا تنوره آسیاب نقش مادر چاه را داشته است.
گاه ساختن آسیاب هم چون حق عبور بوده است. مردم دهی می خواسته اند قناتی ایجاد کنند و می بایست چاه های قنات را در زمین های دهی دیگر بکنند. این مردم به شرطی رضایت می داده اند که چاه ها در روی زمین های آنها کنده شود که آسیابی برای آنها ساخته شود. در حقیقت ایجاد آسیاب حق عبور بوده، البته در بیشتر موارد همان مسیر چاه ها خریداری می شده است.
گاه نیز ایجاد برخی از آسیاب ها تنها به علل انسانی و نیاز یک منطقه به آسیاب بوده است. آسیاب کار آرد کردن گندم با دست را که بیشتر کار زنان بوده است، ساده می کرده است. فکر ایجاد آسیاب باید بین زن و مرد با هم پیدا شده باشد. کار آبیاری با مرد و کوبیدن گندم با زن بوده است و این دو در آسیاب به هم گره می خورده است. آسیاب هم چنین بین خانه های روستا و زمین های کشاورزی قرار دارد و گره گاه روستا و باغ و زمین کشاورزی است. آسیاب و چرخ کوزه گری هر دو از ابتکارات و اختراعات زنان است و یا کار مشترک زن و مرد. به گمان، نخستین آسیابان ها و سفالگران تاریخ زنان بوده اند. مردان در کار آبیاری و گله داری و کشاورزی بوده اند و زنان چرخ و سفالگری و آسیاب و ارابه را ساختند تا زندگی راه بیفتد.
پژوهش های نخستین نشان می دهد که در برخی از روستاهای یزد پس از ایجاد آسیاب آبی، پارچه بافی، سفالگری زیلوبافی و کارهای دستی رونق بیشتری یافته است.
یکی دیگر از نتایج ایجاد آسیاب آبی دگرگونی است که در تقسیم کار از نظر جنس بین زن و مرد پدید می آید. کار کردن با آسیاب دستی کاری است زنانه و مختص به زن ها، و مردها در آن نقش چندانی نداشته اند. در برخی دهات کار کردن مردها با آسیاب دستی کاری ناپسند و دور از شأن مردان به چشم می آمده است. چون در دهی آسیاب آبی ساخته می شد، کار وارونه می گردید و دیگر زن ها نقش چندانی در آرد کردن گندم خانواده نداشتند و مردها عهده دار حمل کیسه های گندم به آسیاب و آرد به خانه بودند. نخست این کارها با زنان بود و سپس مردان آن را در برخی جاها بر دوش گرفتند تا نان و آب خانه در دستشان باشد.
بدین ترتیب با ساخته شدن آسیاب آبی نه تنها یک سنت شکسته می شد بلکه بخشی از نیروی کار زن ها آزاد می گردید که بیشتر در صنایع دستی به کار گرفته می شد.
بسیاری از آسیاب ها و به ویژه آن ها که در روی قنات ها قرار دارند از نظر تکنیکی و گودی تنوره و خرد کردن گندم در سطح بالایی قرار دارند. برخی از این آسیاب ها مثل آسیاب دو سنگه و آسیاب سنگ سیاه که تنوره آن ها در چهل تا پنجاه متری زمین قرار دارند، از شاهکارهای تکنیکی و هنری تمدن ایرانی هستند.
آسیاب ها شکل زورخانه ها و سفالگری ها را دارند و این ها همه شکل نیایشگاه های مهریان است. در گودی و به شکل چند پهلو ساخته شده اند. شاید نیایشگاه ها را برای دور ماندن از چشم دیگران به مانند آسیاب ها ساختند و زروخانه ها نیز که مکان تمرین های جنگی پنهانی پهلوانان بود به همین سبب بدین گونه ساخته شده باشد. شکل همه آن ها با نیایش و عرفان پیوند دارد.
روش کار آسیاب نیز بدین صورت است که آب ابتدا وارد یک حوضچه شده و در آن جا از آشغال و لجن پاک می گردد. از این حوضچه چون حمام و استخر استفاده می شده است و آب پس از عبور از تخته بند حوضچه وارد تنوره عمودی و با فشار زیاد به پرده چوبی وارد شده و آن را می چرخاند و سنگ زیرین همیشه ثابت باقی می ماند. گندم کم کم از دول وارد سوراخ وسط سنگ شده در بین دو سنگ زیرین و زبرین قرار می گیرد و خرد شده و به آرد تبدیل می شود و آب وارد شده به آسیاب از زیر سوراخ آن خارج شده و به کشتزار ها می رود.»
( محمود کویر؛ کویرها و بیابان های ایران)
استان کرمان نیز مانند همه شهرهای ایران از موهبت آسیاب های آبی برخوردار بوده است. بقایای بسیاری از این آسیاب ها هنوز هم در نقاط مختلف استان بر جای مانده اند که می توان از آسیاب های آبی شهداد و کوهبنان نام برد.
مطالب مرتبط
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
کشمکش بین ارگانهای دولتی و تولیدکنندگان کمبود شیرخشک را تشدید کرد
مداخلهٔ بینتیجهٔ دولت در بازار شیرخشک
وزیر نیرو و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با معاون رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند
موضعگیری دوگانه دربارهٔ حقابهٔ هیرمند
فعالان جهانی هشدار میدهند
میراث «غزه» زیر بمباران
پیگیری برای ثبت یک میراث ناملموس ادامه دارد
فصل انارچینی
بیماران «آتروفی عضلانی نخاعی» معطل پاسکاری وزارت بهداشت برای تدوین پروتکلهای توزیع دارو هستند
توزیع قطرهچکانی داروهای بیماران SMA
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید
- علائم دندان آسیاب درآوردن کودکان چیست؟ 5 علائم + راه تسکین
- اجاق گازهای ﺧﺎﻧﮕﯽ بدون ترموکوپل توقیف و جمعآوری میشود
- معرفی تورهای خارجی ارزان
- آلبوم جدید مُجال ظرفیت جدی و جدیدی از موسیقی را فریاد میزند!
- آیا مشاوره حقوقی تلفنی کاربردی است؟
- برونشیت کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
- برگزیدگان اجلاس توسعه نرمافزار ایران (۲۰۲۴) معرفی شدند بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید