ترس هایی که زندگی را
مختل می‌کند

شاید بسیاری از ما متوجه ی آدم هایی شده ایم که ناگهان در مسیر پیاده رو خشکشان زده است و حالت هایی شبیه تنگی نفس ،لرزش عضلانی وحتی از حال رفتن وتهوع را تجربه میکنند، در بسیاری از این موارد، وجود حالات توصیف شده به دلیل این است که فرد دچار حمله های وحشتزدگی شده است. این تجربه را حتی امکان دارد خودمان هم پشت سر گذاشته باشیم.
زمان حمله های وحشتزدگی مشخص نیست
ویژگی اصلی اختلال وحشتزدگی بروز حمله های وحشتزدگی بازگشتی و راجعه و غیر منتظره است. که حداقل به مدت یک ماه،دلمشغولی مداوم درباره احتمال بروز مجدد،نگرانی در مورد پیامد ها ونتایج حمله های ناگهانی دیگر وجود داشته باشد.که تغیرات معنا دار رفتار را در پی دارد.به طور معمول زمان حمله های وحشتزدگی مشخص نیست وحتی ممکن است بر خلاف تصور بلافاصله قبل یا در حین یک موقعیتی که فرد دچاراضطراب شده و ترسیده است نباشد ومعمولا در حد چند دقیقه و به ندرت بیشتراست.ویژگی اصلی این حمله غیر قابل پیش بینی بودن آن است. امکان دارد فرد درهنگام رانندگی ویا ورود به مکانی شلوغ ناگهان دچار این حمله ها شود و دچار این تصور شود که شرایط دلیل ایجاد این حمله ها است. وبه محض ایجاد شدن شرایط مشابه ویا وارد شدن به موقعیتی که قبلا در آن دچار حمله شده بود ترسیده وحمله وحشتزدگی را تجربه کند. این تصور همیشه در افراد مبتلا وجود دارد که شرایط ،دلیل حمله وحشتزدگی آنها است.سن بروز این اختلال وحشتزدگی معمولا از پایان نوجوانی تا دهه ی چهارم زندگی ادامه دارد ودر بیشتر مواقع به همراه علائم افسردگی دیده میشود. وشیوع آن در زنان دو برابر مردان است.
علائم وحشتزدگی وفوبی
بعضی از علائم وحشتزدگی شامل موارد زیر است: تپش قلب وتسریع ضربان،تعرق،لرزش عضلانی،احساس تنگی نفس یا خفگی و احساس بندآمدن نفس،درد یا ناراحتی در قفسه سینه،حالت تهوع وسرگیجه، احساس سرما یا گرگرفتگی شدیدو حتی احساس مُردن.
«فوبی ها» دسته ای از اختلالات وحشتزدگی و رعبی هستند که شیوع بیشتری دارند. فوبی ترس دائمی از بعضی از موقعیت ها واشیا است که هیچ خطر واقعی برای شخص نداشته و ترس بی تناسب با آسیب زا بودن آن ها و اغراق آمیز است.فوبی از واژه یونانی «فوبوس» نام خدای ترس یونان گرفته شده است که با نقاب و زره به تن برای ترساندن دشمنان ظاهر می شد.
هرفردی ممکن است تعدادی ترس بی مورد داشته باشد اما مشخصه فوبی، ترس شدید است.مبتلایان معمولا خودشان اذعان میکنند که میدانند هیچ دلیلی برای ترسیدن از این موقعیت وجود ندارد، اما قادر نیستند که بر وحشت خود غالب شوند و اگر به جای فرار کردن از این موقعیت ترس آور سعی کنند که به آن نزدیک شوند دچار حمله های وحشتزدگی میشوند.
انواع فوبی
فوبی میتواند طیف وسیعی از ترس ها را شامل شود از ترس از مکان های بسته تا ترس از شلوغی، ترس از بلندی،و…اما به طور معمول 3طبقه ی اصلی برای فوبی تعریف شده است که شامل موارد زیر است:1.ترس از مکان های سرباز، که متداول ترین آنها ترس از مکان های نا آشنا است. در ترس ازمکان های سرباز زنان بیشتر دچار این اختلال هستند. 2.ترس اجتماعی، ترس ازتماس و ارتباط با افراد به ویژه وقتی که امکان ارزیابی وجود دارد و به طور کلی هر ترسی است که در ارتباط اجتماعی شکل بگیرد.کسانی که ترس اجتماعی دارند، شغل های منزوی را انتخاب میکنند و در جاهای خلوت و دور ازدسترس زندگی میکنند و دائما این ترس را دارند که مورد قضاوت دیگران قرار بگیرند یا مردم آنها را کودن وناتوان تلقی کنند. 3.ترس ساده، که شامل همه ی ترس های غیرمنتظره است وقتی که شدت غیر طبیعی به خود بگیرند، مثل ترس ازتاریکی، بلندی، حیوانات، میکروب ها، بیماری و….
یکی ازموارد مشهور فوبی داستان «هانس کوچک» است. این کودک به دلیل ترس ازاسب حاضر نبود از خانه خارج شود.فوبی او ازاسب ها مورد تحلیل روانکاوانه ی «فروید» قرار گرفته است وتفسیر های مختلفی از آن ارائه شده است. مواردی هم وجود دارد که فرد دچار چند هراس توامان شود یا حتی ممکن است وسواس فکری یا رفتارهای وسواسی گونه هم به موارد قبلی اضافه شود و به طور کامل زندگی اجتماعی فرد را مختل کند و زمینه‌ساز بیماری های دیگر نیز باشد.
ترس غیر طبیعی
اکثرمردم از چیزهای مثل مار، حشرات و حتی جاهای مرتفع میترسند ولی وقتی این ترس ها از حالتی طبیعی خود خارج شده وزندگی فرد را تحت تاثیرقرار دهند، نگران کننده میشوند. مثلا زنی به دلیل اینکه از فضای باز وازدحام میترسد شغل و موقعیت اجتماعی خود را از دست دهد وبه انزوا دچار شود این ترس غیرطبیعی بوده و بحث انگیز و بیمارگون است.در مورد فوبی ها نظریه های روانکاوی ورفتار گرایی دست به تحلیل های متفاوتی زده اند. نظریه «روانکاوی» وبه خصوص فروید ، هراس را ناشی از جا به جایی اضطراب امیال وانگیزه های ممنوع ناخودآگاه به موضوعاتی که نماد این امیال وانگیزه ها هستند میداند.اما «رفتار گرایان» معتقد اند که بسیاری از هراس ها در پی تجربه های تلخ وآسیب زایی که در زندگی گذشته فرد قابل ردیابی است اتفاق می افتند.
ترس مرضی ترسی است که کل زندگی فرد را تحت شعاع قرار دهد وبه صورت یک وسواس خاص درآید ومانع هرنوع فعالیت طبیعی فرد شود حتی شامل ترس های ساده ای مثل سرخ شدن صورت ویا سرایت بیماری که فرد را ازارتباط با دیگران دور میکند، هم میشود. همواره این افراد نگرانند که مبادا هنگام حرف زدن دچار لرزش صدا ویا سرخ شدن چهره شان ویا عرق ریزی ولرزش دست شوند. این ترس ها غیر واقعی است زیرا معمولا کسی که ازسرخ شدن چهره هراس داشته باشد، سرخ نمیشود ویاوقتی فرد ازلرزش صدایش هراس دارد، روان حرف میزند.
اضطراب و حمله های وحشتزدگی
گاهی در مورد حمله های وحشتزدگی گفته میشود فرد به واسطه ی علائم جسمانی ای که دریافت میکند دچار حمله وحشتزدگی میشود وبا دریافت این نشانه ها احساس میکند که به زودی دچار حمله میشود.مثلا فردی که به هر دلیلی دچار افزایش ضربان قلب شده است این گونه تعبیر میکند که حمله نزدیک است وهمین اضطراب وترس، بقیه علائم حمله را به دنبال خواهد داشت.در صورت پذیرفتن این فرضیه با آگاهی دادن به مبتلایان میتوان به آنها کمک کرد مثلا خاطر نشان کرد که افزایش ضربان قلب یک واکنش بی خطر است و علامتی از یک فاجعه قریب الوقوع نیست وحمله را در پی ندارددر نتیجه پیامد های وحشتزدگی را کاهش داد. در این مورد باید به فرد آموزش داده شود که به محض دریافت یک علامت نگران کننده، ذهن خود را منحرف کنند مثلا با دیگری صحبت کنند ویا موقعیت خود را تغییر دهند. به طور کلی درمان های رفتار گرایانه ترس توجه ی ویژه ای به کاهش اضطراب فرد دارند، زیرا جز جدایی نا پذیرهمه ی هراس ها و وحشت های مرض گونه «اضطراب» است که با کاهش آن میتوان به کنترل هراس پرداخت و بر آن چیره شد.
منابع: (روانشناسی مرضی پریرخ دادستان جلد 1) (دکتر حسین آزاد آسیب های روانی 1) (DSMIII) (DSM IV )(زمینه روانشناسی-هیلگارد) (روانشناسی عمومی دکتر حمزه گنجی).