رتبه دوم ایران درمصرف دارو

مصرف دارو به عنوان آخرین و حساس ترین مرحله در چرخه ی سلامت و بهداشت محسوب می شود
و به نوعی از مهمترین ارکان در درمان بیماریها است.دراین بین، مصرف خود سرانه دارو پدیده ی آشنایی است که با وجود هشدار های فراوان هنوز یکی از معضلات نظام سلامت کشور محسوب می شود.
پژوهش ها نشان می دهند کشور ایران به لحاظ مصرف دارو جزو بیست کشور برتر دنیا است. و در آسیا بعد از چین رتبه دوم را دارد.۲۰ درصد کل داروهای مصرفی در ایران به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف می شود.سالانه بیش از ۱۰ هزار مورد عارضه ناشی از مصرف نادرست دارو گزارش میشود. هر ایرانی به طور متوسط در طی یک سال ۳۳۹ بار دارو می خورد. که این رقم چهار برابر آمار جهانی است.سرانه مصرف داروهای تزریقی در ایران حدود ۱۱/۴درصد است،که تقریبا چهار برابر این میزان در جوامع توسعه یافته است. سرانه کلی مصرف دارو در ایران سه برابر استاندارد جهانی است. در مجموع حدود ۴۰ درصد از مردم ایران به صورت خودسرانه دارو مصرف می کنند. چیزی در حدود دو نفر از هر پنج نفر ایرانی.میانگین اقلام دارویی در جهان ۲/۱قلم دارو در هر نسخه است. واین میزان در ایران۳ تا ۴ قلم است.
در این میان مصرف خود سرانه داروهای اعصاب خطر مضاعفی را برای فرد در پی دارد و می تواند
باعث وابستگی و حتی اعتیاد فرد شود.سو مصرف این داروها شاید در کوتاه مدت اثرات مورد دلخواه فرد را به بار آورد،اما به طور حتم در بلند مدت باعث اختلال عملکرد جسمی و به دنبال آن عملکرد روانی فرد می شود.در ادامه مطلب به بررسی داروهای اعصابی می پردازیم که به گواه آمار و پژوهش های مختلف از شیوع مصرف بالایی در کشورمان برخوردار هستند.
بنزو دیازپین ها:
بنزودیازپین ها گروهی از داروهای تجویز شده توسط پزشک هستند که به طور عمده برای کاهش اضطراب استفاده می شود و گاها برای خاصیت خواب آوری ان مورد مصرف قرار می گیرد.
با توجه به زمان ظاهر شدن اثرات دارو و همچنین حذف دارو از بدن این دسته دارویی را میتوان به 3 دسته کوتاه اثر، متوسط اثر و طولانی اثر تقسیمبندی کرد. از داروهای کوتاه اثر میتوان اگزازپام، میدازولام و تریازولام را نام برد. داروهای متوسط اثر نیز شامل آلپرازولام، کلونازپام، نیترازپام و تمازپام هستند و در دسته داروهای طولانی اثر داروهایی نظیر دیازپام، کلردیازپوکساید و فلورازپام قرار میگیرند. البته ناگفته نماند که داروهای دیگری نیز از خانواده بنزودیازپینها در این گروهها قرار میگیرند و در اینجا تنها داروهای رایج را نام بردیم.
نکته قابل توجه در مورد این داروها این است که اگر به صورت خود سرانه و بدون نظارت پزشک صورت گیرد خطرات جدی از جمله وابستگی روانی و جسمی یا به بیانی روشن تر اعتیاد را به دنبال دارد به طوری که در حدود 4 نفر از هر 10 نفر که این ترکیبات را هر روز به مدت بیش از 8 هفته استفاده میکنند، دچار اعتیاد میشوند که نشانههای سادهای برای تشخیص آن وجود دارد، از جمله:
فرد متوجه می شود بعد از مدتی باید دوز بیشتری استفاده کند تا همان اثر قبلی را دریافت کند.
احساس نیاز به داروی مورد نظر در طول روز
تجربه نشانه های ترک دارو در صورت متوقف کردن مصرف که شامل بیخوابی، آشفتگی، اضطراب، سرگیجه، احساس طعم فلزی غیر عادی در دهان، احساس شوک الکتریکی در بازوها و پاها، تاری دید و حساسیت به نور میشود
ترک اعتیاد به بنزودیازپینها خیلی ساده نیست. هنگام ترک دقیقا با یک فرد معتاد طرف هستیم یعنی همان علائم بیخوابی، استرس، اضطراب و حتی تشنج ایجاد میشود. استفاده از این داروها به خصوص میان خانمها بسیار رواج دارد و چون نیمه عمر کوتاهی دارند به شدت شخص را مستعد اعتیاد میکنند، طوری که فرد یک قرص را میخورد و چند ساعتی حالش خوب میشود و بعد به تدریج دوباره علائم اضطراب و دلشورهاش بازمیگردد و مجبور می شود دوباره قرص بخورد و به این ترتیب است که معتاد می شود.
2.زولپیدم
زولپیدم داروی خوابآور غیر بنزودیازپینی است که در درمان کوتاهمدت بی خوابی استفاده می شود این دارو عمری در حدود 4 تا 6 ساعت در بدن دارد و حدود ۱۵ دقیقه پس از مصرف، اثر آن شروع میشود. این دارو با نامهای استیلناکت، زولپیرست، زولیناکس و دریمکس در دسترس می باشد.
این دارو هم همانند بنزو دیازپین ها که در بخش قبل به آن پرداختیم در صورت مصرف خودسرانه و بدون مشورت پزشک منجر به وابستگی جسمی و روانی می شود.پژوهش های انجان شده در ایالات متحده نشان میدهد زولپیدم پس از چند هفته مصرف از تاثیرش کاسته می شود و فرد نیاز پیدا می کند که دوز مصرف آن را افزایش دهد،به این ترتیب شانس سو مصرف آن افزایش پیدا می کند.
دکتر ارسیا تقوا دانشیار روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی آجا نتایج یکی از مطالعات خود را در مورد زولپیدم اینگونه بیان می کند:
در طول یک مطالعه موردی در سال 1391 با 3 بیمار تحصیل کرده (دو نفر شاغل در گروه پزشکی )مواجه شدم که به گمان ایمن و بی خطر بودن زولپیدم شروع به مصرف آن کرده بودند.به طور متوسط یک سال بعد دوز داروی ایشان به 450 میلی گرم رسیده بود.(یک نفر 450 میلی گرم،یک نفر 600 میلی گرم و یک نفر 1200 میلی گرم در روز)رسیده بود.هر سه بیمار به دنبال ترک های ناموفق این دارو و دو نفر به دلیل حمله ی تشنح بستری گردیدند.و هر سه نفر 1 ماه پس از ترخیص از ولع مصرف دوباره این دارو با دوز کم خبر می دادند.
3.ریتالین:
متیل فنیدیت با نام تجاری ریتالین توسط یکی از کمپانی های دارو سازی در سال 1954 به بازار دارویی دنیا عرضه شد،امروزه مصرف اصلی این دارو در دمان کودکان که دچار اختلال بیش فعالی و نقص توجه می باشد اما به دلیل اثراتی همچون احساس ازدیاد انرژی،کاهش خواب آلودگی و خستگی در عین حال افزایش توجه و تمرکز در فرد با استقبال زیادی به خصوص در قشر جوان و دانشجو روبه رو شده است.در همین رابطه در آخرین آمار منتشر شده معاون وقت نظارت و برنامه ریزی سازمان غذا و دارو در این رابطه این گونه بیان می کند: مصرف داروی متیل فنیدات که عمدتاً با نام تجارتی ریتالین در کشور معروف است، در سالهای اخیر متاسفانه رو به ازدیاد است و میزان مصرف 150 میلیون عددی آن در سال جاری بیش از پنج برابر سه سال قبل و 10 برابر سال 1385 شده است. این موضوع به علاوه سایر گزارشهای سطح بازار بیانگر سوء مصرف شدید این دارو است.
فرد بعد از مدتی که قرض را به طور موقتی و برای موقعیت های خاصی استفاده می کند به مرور به این ماده اعتیاد پیدا می کند، زرد شدن رنگ پوست، مشکلات کبدی، نارسایی کلیه، اضطراب، بی قراری، پرخاشگری، رفتار عصبی از عوارض روحی و جسمی شایع در این افراد است.
داروی ریتالین از سوی پزشک برای کودکان بیش فعال تجویز می شود اما استفاده از آن توسط افراد بالغ به منظور افزایش یادگیری و بیدار ماندن بیشتر عوارضی را در پی دارد که شناخته شده ترین آنها به شرح زیر می باشند:
– عصبی شدن و بی خوابی
– حالت تهوع و استفراغ
– احساس سرگیجه و سردرد
– تغییرات ضربان قلب و فشار خون که معمولا به صورت افزایش است
– خارش و جوش های پوست
– دردهای شکمی، کاهش وزن و مشکلات معده
– مصرف دائمی و اعتیاد (وابستگی)
به نظر نگارنده مهمترین مشکل در راستای پیشگیری از سومصرف دارو در استان ما قبل از هرچیز بیکاری و نبود تفریحات سالم است که جوان ناخواسته به بهانه بالا رفتن دقت در مطالعه و در موارد زیادی نبود آموزشهای کافی به زوجین و موارد بیشمار دیگر آلوده سومصرف دارو شده و از همه چیز بدتر اگر در گذشته مصرف کننده ، بخاطر مصرف نیاز به مکان مناسب و مقدمات و مواخراتی داشت شوربختانه سو مصرف دارو نیاز به هیچ چیز جز آیندهای رو به تباهی ندارد.