مطابق برنامهٔ جامع صنعتی جدید ۲۰۳۰ کشور مالزی، این کشور از هرگونه سرمایه‌گذاری جدید در زنجیرهٔ ارزش صنعت نیمه‌هادی استقبال می‌کند و هدف‌گذاری این برنامه برای صنعت نیمه‌هادی حضور فعال‌تر در بخش پیشین خطی همانند طراحی مدار مجتمع، تولید ویفر، ماشین‌آلات و تجهیزات تولید نیمه‌هادی است. سرمایه‌گذاری‌های اخیر انجام‌شده همانند سرمایه‌گذاری شرکت «اینتل» به ارزش 7 میلیارد دلار، شرکت «اینفینئون» به ارزش 5.5 میلیارد دلار و همچنین شرکت «تگزاس اینسترومنتس» به ارزش 3.1 میلیارد دلار نشان‌دهندهٔ این واقعیت است که مالزی از موقعیت استراتژیکی برای نقش‌آفرینی هر چه بیشتر در زنجیرهٔ ارزش صنعت نیمه‌هادی برخوردار است. 

 

از کجا آغاز شد؟

ریشه‌های ایجاد صنعت نیمه‌هادی در مالزی به دههٔ ۱۹۷۰ میلادی بازمی‌گردد. در پی ایجاد اولین منطقهٔ آزاد تجاری در سال ۱۹۷۲، مالزی برنامهٔ استراتژیک خود را به‌منظور تنوع بخشیدن هر چه بیشتر به محصولات صادراتی، به‌ویژه‌ در صنعت الکترونیک، آغاز کرد. به‌همین منظور برنامهٔ جذب شرکت‌های چندملیتی با ارائهٔ مشوق‌های مالی گوناگون و با هدف تأسیس و راه‌اندازی کارخانه‌هایی برای مونتاژ در خاک این کشور توسط دولت مالزی دنبال ‌شد. در دههٔ ۱۹۷۰، رقابت شدید بین شرکت‌های بزرگ نیمه‌هادی، عمدتاً از آمریکا و ژاپن، به انتقال کارخانه‌های مونتاژ آنها به کشورهایی با هزینهٔ نیروی کار پایین‌تر منجر شد. به‌عنوان مثال، اینتل در ۱۹۷۲ اولین کارخانهٔ مونتاژ خارج از کشور خود را در «پنانگ» مالزی راه‌اندازی کرد. به‌طور مشابه، سایر شرکت‌های خارجی برجسته مانند «اچ پی»، «ای ام دی»، «هیتاچی» و «نشنال سمی‌کانداکتور» در بین سال‌های 1971 تا 1974 تلاش کردند تا فعالیت‌های خود را به سایر کشور‌ها منتقل کنند. در دههٔ ۱۹۸۰، این رقابت بین شرکت‌های چندملیتی، همراه با افزایش هزینه‌ها در سایر اقتصادهای شرق آسیا مانند کره‌جنوبی، تایوان، سنگاپور و هنگ‌کنگ، سرعت انتقال کارخانه‌های مونتاژ به مالزی را افزایش داد.

 

در این دوره، تمرکز دولت بر تقویت ارتباطات بین شرکت‌های خارجی و داخلی منعطف شد و در همین سال‌ها بود که از اولین برنامهٔ جامع صنعتی (1986-1995) رونمایی شد. برای پیشبرد این برنامه، تلاش‌های قابل‌توجهی برای ایجاد مناطق صادراتی جدید به‌منظور رشد صنعتی و صادراتی و همچنین ایجاد مشوق‌هایی برای تحریک هرگونه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جدید توسط دولت مالزی پیگیری و دنبال شد.

 

استقرار مرکز اینتل در مالزی

شرکت‌های چندملیتی به مشوق‌ها و در دسترس‌بودن نیروی کار مقرون به‌صرفه پاسخ مثبت دادند. این امر منجر به انتقال قابل‌توجه شرکت‌های نیمه‌هادی به مالزی شد. در طول این دوره، اینتل در سال ۱۹۷۲ کارخانهٔ مونتاژ دو هکتاری خود را در پنانگ مالزی افتتاح کرد که به‌عنوان اولین تأسیسات تولید خارج از کشور این شرکت، نقطهٔ عطف مهمی محسوب می‌شد. مطابق با اظهارات مقامات شرکت اینتل، این کارخانه تا سال ۱۹۷۵ دارای حدود یک‌هزار کارمند بود و به یک جزء حیاتی از شبکهٔ تولیدی این شرکت تبدیل‌شده بود. بااین‌حال، آتش‌سوزی در ماه می همان سال نیاز به ساخت تأسیسات جدیدی را ضروری کرد که در سال بعد تکمیل شد. 

 

سیاستگذاری جدید در میدان داغ رقابت 

رقابت بین شرکت‌های چندملیتی در دههٔ ۱۹۸۰، همراه با افزایش هزینه‌ها در سایر اقتصادهای شرق آسیا مانند کره جنوبی، تایوان، سنگاپور و هنگ‌کنگ، سرعت انتقال کارخانه‌های مونتاژ به مالزی را افزایش داد. در دههٔ ۱۹۹۰ بود که مالزی برای انجام فعالیت‌هایی با ارزش افزودهٔ بالاتر، با چالش‌هایی در ارتقای صنعت نیمه‌هادی خود مواجه شد. عمدهٔ این چالش‌ها به‌دلیل فشار رقابت با سایر کشورهای شرق آسیا بود. این فشار‌ها عواملی مختلفی داشتند ازجمله بهره‌مند شدن سایر کشور‌ها از نیروی کار با دستمزد کم و قابل رقابت با مالزی و همچنین اصلاحات اساسی و ساختاری در محور‌های سیاسی، اقتصادی و بازاری که در این کشور‌ها انجام گرفته بود. در نتیجه، برخی فرآیندهای تولیدی از مالزی دور شدند. برای حل چالش‌های به‌وجود آمده، دولت مالزی انواع مؤسسات تحقیقی و آموزشی را راه‌اندازی کرد و برنامه‌هایی مانند «برنامهٔ اقدام توسعهٔ فناوری صنعتی ۱۹۹۰» و «دومین برنامهٔ جامع صنعتی» (1996-2005) را تدوین، رونمایی و پیگیری کرد.

 

با وارد شدن به دههٔ ۲۰۰۰ میلادی، تهدیدهای رقابتی مداوم از سوی سایر کشورهای شرق آسیا در کنار هزینه‌های نیروی کار پایین‌تر در کشور‌هایی مانند چین، ویتنام و اندونزی، دولت مالزی را وادار کرد تا فعالیت‌های با ارزش افزودهٔ بالاتر را پیگیری کند. این هدف در «سومین برنامهٔ جامع صنعتی» (۲۰۰۶-۲۰۲۰) و «برنامهٔ تحول اقتصادی» که در سال ۲۰۱۰ به اجرا درآمد، تأکید و پیگیری شد. اگرچه برخی از شرکت‌های نیمه‌هادی شروع به تغییر عملیات خود و حرکت به سمت کار‌های تحقیق و توسعه‌ای کردند، ولی باز هم بیشتر شرکت‌ها همچنان در بخش مونتاژ به فعالیت خود ادامه دادند.

 

تا ماه دسامبر سال ۲۰۲۲، هفت کارخانهٔ در حال احداث و عملیاتی ساخت تراشه در مالزی شناسایی شده است. دو کارخانه متعلق به شرکت اینفینئون است و شرکت «اورسام» نیز دارای دو کارخانهٔ در حال فعالیت در شهر‌های پنانگ و کولیم مالزی است. علاوه‌بر این، شرکت «اونسِمی» ادارهٔ یک کارخانه در شهر «سرمبان» مالزی را بر عهده دارد و در شهر «ساراواک» شرکت «ایکس-فب» در حال بهره‌برداری از کارخانهٔ تولید تراشهٔ خود است. همچنین یک کارخانه با همکاری دو شرکت «ساراواک میکروالکترونیک دیزان سمی‌کانداکتور» و شرکت بلژیکی «ملکسیس تکنولوژی» درحال‌ توسعه است که هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.

 

برنامهٔ غول‌های فناوری برای مالزی

اینتل قصد دارد برنامه‌های توسعه‌ای خود را در شهر پنانگ مالزی دنبال کند. از برنامه‌های این غول تراشهٔ آمریکایی می‌توان به ساخت اولین تأسیسات خارجی برای بسته‌بندی پیشرفتهٔ سه‌بعدی تراشه‌ها نام برد. این تأسیسات گام مهمی در مسیر اینتل برای تبدیل‌شدن به شرکت پیشتاز در بخش بسته‌بندی تراشه‌‌ها است. اینتل با پیش‌بینی پتانسیل این سرمایه‌گذاری، مالزی را به‌عنوان بزرگ‌ترین پایگاه تولیدی خود برای بسته‌بندی تراشه‌ها معرفی می‌کند. این حرکت استراتژیک، اینتل را در موقعیتی قرار می‌دهد تا از صنعت رو به‌رشد نیمه‌هادی در جنوب شرق آسیایی بهره ببرد و یک پایگاه بسیار قوی در بازار بسته‌بندی پیشرفته ایجاد کند. پیش‌از این، توانمندی اینتل در فناوری بسته‌بندی سه‌بعدی تراشه‌ها در ایالت «اورگان» آمریکا متمرکز شده بود. از دیگر برنامه‌های اینتل در کشور مالزی، کارخانهٔ تست و مونتاژ تراشه‌ها است که در شهر کولیم مالزی در حال احداث است. موارد ذکر شده تنها بخشی از برنامهٔ هفت میلیارد دلاری اینتل برای گسترش بیش‌از پیش صنعت نیمه‌هادی در مالزی است.

همچنین شرکت آمریکایی تگزاس اینسترومنتس نیز برنامه‌هایی را برای گسترش تولیدات خود در مالزی دارد. برنامه‌ای که این شرکت اعلام کرده شامل احداث دو کارخانهٔ جدید مونتاژ و تست با سرمایه‌گذاری حدوداً 3.1 میلیارد دلار در «کوالالامپور» و «ملکا» است. انتظار می‌رود ساخت تأسیسات جدید در کنار کارخانهٔ مونتاژ و تست موجود این شرکت در کوالالامپور امسال آغاز شود و این کارخانهٔ تازه‌تأسیس بتواند از اوایل سال میلادی 2025 تولیدات خود را آغاز و حدود ۱۳۰۰ شغل ایجاد کند. همچنین سرمایه‌گذاری برای ساخت یک کارخانهٔ مونتاژ و تست جدید شش طبقه در کنار تأسیسات موجود در ملکا، پتاسیل ایجاد حدود ۵۰۰ شغل را خواهد داشت و انتظار می‌رود تولید در تأسیسات جدید نیز در سال ۲۰۲۵ آغاز شود.

 

صنعت نیمه‌هادی مالزی به کجا می‌رود؟

پس از گذشت ۵۲ سال از تأسیس اولین منطقهٔ آزاد تجاری در سال ۱۹۷۲ میلادی، صنعت نیمه‌هادی همچنان یک بخش پرجنب‌وجوش و با اهمیت استراتژیک در مالزی است به‌نحوی که هم‌اکنون این کشور به‌عنوان یک قدرت جهانی در صنعت نیمه‌هادی شناخته می‌شود.

در سالیان اخیر، صنعت نیمه‌هادی‌ها در جهان متأثر از عوامل مختلف مانند همه‌گیری کرونا با چالش‌هایی مواجه شده است. کشور مالزی نیز از این چالش‌ها مصون نبود. بحران‌های محیط زیستی، مدیریت نیروی کار فعال در صنعت، گسترش تأسیسات و ساخت کارخانه‌های ساخت تراشهٔ جدید از جمله چالش‌هایی بوده است که مالزی با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کند. مدیران صنعت نیمه‌هادی در مالزی رکود ایجاد شده در صنعت پس از همه‌گیری کرونا را فرصت مناسبی برای تمرکز مجدد برای حل این مسائل حیاتی می‌دانستند و با تدوین برنامهٔ جامع صنعتی جدید 2030، در تلاش هستند بر چالش‌ها و بحران‌ها غلبه کنند. به‌طور مثال یکی از بحران‌های اساسی صنعت نیمه‌هادی مالزی مشکل حقوق و دستمزد نیروی کار فعال این حوزه است به‌نحوی‌که این چالش سبب شده بسیاری از مهندسان و کارگران و کارمندان فعال در این صنعت به کشور سنگاپور مهاجرت کنند و علاوه‌بر آن دانش‌آموزان علاقه‌ٔ چندانی برای تحصیل در رشته‌های مرتبط با این صنعت نداشته باشند. در برنامهٔ جامع صنعتی جدید مالزی تلاش خواهد شد متوسط حقوق فعالان این صنعت در سال‌های پیش رو به دو برابر مقدار فعلی افزایش یابد.

 

باوجوداین چالش‌ها، گزارش‌های منتشر شده پیش‌بینی می‌کنند که صنعت نیمه‌هادی مالزی نرخ رشد مرکب سالانه 7 درصد را تجربه کند و در سال 2028 به ارزش بازاری معادل با 46 میلیارد دلار آمریکا دست یابد.

گذر زمان نشان خواهد داد که کشور مالزی در دستیابی به نرخ رشد پیش‌بینی‌شده چقدر می‌تواند موفق عمل کند؛ اینکه با غلبه بر چالش‌های موجود فراتر از پیش‌بینی‌ها عمل می‌کند و جایگاه بالاتری در دنیا تصاحب خواهد کرد و یا اینکه چالش‌های موجود باعث خواهند شد تا جایگاه فعلی را از دست دهد و در آینده به بازیگری حداقلی در عرصهٔ این صنعت مهم و ارزش‌آفرین تبدیل شود. 

 

منابع:
https://techovedas.com/how-malaysia-became-a-superpower-in-semiconductor-manufacturing/

https://www.uobgroup.com/asean-insights/articles/malaysia-semiconductor-market.page

https://theedgemalaysia.com/article/cover-story-where-are-malaysian-players-semiconductor-value-chain

https://www.eastasiaforum.org/2023/12/22/malaysias-semiconductor-industry-demands-a-more-strategic-outlook

*این مقاله در تحریریهٔ برنامهٔ ملی میکروالکترونیک معاونت علمی، فناوری، و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تهیه شده است.