پیشروی زبانه‌های آتش در «توسکستان» ادامه دارد

آتش ِ گلستان خاموش نشد

استاندار گلستان: آتش سوزی تا سه روز آینده ادامه دارد|مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان: نگرانی بابت رسیدن آتش به ذخیره‌گاه سرخدار نداریم| عضو پیشین شورای‌عالی جنگل: شیب زیاد جنگل و عدم دسترسی فرآیند اطفا را با کندی مواجه کرده است

پیام ما-لکه‌های سرخ در نیمه شرقی جنگل‌های توسکستان بدون چشم مسلح هم قابل دیدن است. لکه‌هایی که یک معنای مشخص دارد، آتش به جان جنگل‌های توسکستان افتاده است. گونه‌های نادر گیاهی در توسکستان یکی از بکرترین زیستگاه‌های گلستان رو به زوالند. نیروهای محلی بسیج شدند تا بتوانند دست کم یکی از شعله‌ها را خاموش کنند. منطقه صعب العبور است، ارتفاع کار را سخت کرده است. مسئولان می‌گویند دست کم دو تا سه روز دیگر شعله‌های آتش در جنگل‌های منطقه گردشگری توسکستان در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان گرگان مرکز گلستان خاموش نمی‌شود.

نابودی قبرستانی قدیمی و تهدید انقراض درختان سرخدار، اولین تبعات آتش سوزی

شامگاه ۱۱ آبان‌ماه، حریق در یکی از عرصه‌های جنگلی و مرتعی استان گلستان آغاز شد. ابوطالب قزلسفلو، مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان همان روز  در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرده بود که محل دقیق حریق منطقه پنبول چال جنگل توسکستان است: «این منطقه صعب العبور بوده و پیاده‌روی زیادی دارد، نیروهایی از برخی شهرستان‌های استان در منطقه حضور یافتند و نیروهای منابع‌طبیعی، محیط زیست، هلال احمر، هیئت کوهنوردی و نیروهای مردمی برای اطفای حریق در این منطقه هستند.» به گفته او وسعت حریق در جنگل‌های توسکستان حدود ۱۰ هکتار برآورد می‌شود. «عمده آتش این ناحیه اما به وسیله آبپاش اطفا می‌شود.» این را مدیرکل منابع طبیعی گلستان روز گذشته به ایرنا گفته بود: «دو روز گذشته بیش از ۱۵ نوبت آبگیری از سد” نومل” برای مهار آتش انجام شده است. علاوه بر استفاده از بالگرد، حدود ۲۰۰ نفر از نیروهای عملیاتی، امدادی و مردمی در منطقه مستقر بوده و در خاموش کردن آتش مشارکت دارند.» پیشروی آتش تا روز چهارشنبه ادامه داشت، ایرنا در گزارشی که همان روز منتشر شده بود نوشته بود که گسترش دامنه آتش جنگل توسکستان گرگان به محدوده گنج‌دره و چکل‌دوک رسیده و علاوه بر نابودی قبرستان قدیمی و گبری، درختان کمیاب و در خطر انقراض سرخدار این منطقه را در معرض تهدید نابودی قرار داده بود و در این مدت بخشی از مناطق جنگلی مازو آروم، پنبول‌چال، چکل‌دوک و گنج‌دره در آتش سوخت.

اطفای حریق همچنان ادامه دارد

مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان اما روز گذشته به فارس اعلام کرد که اطفای حریق در این جنگل یکبار اتفاق افتاده است اما آتش مجددا شعله ور شده است: «با توجه به اینکه منطقه آتش گرفته در دامنه و صخره قرار دارد، درختان سوخته به‌صورت زغال سرازیر می‌شوند و آتش جدیدی ایجاد می‌کنند، این اتفاق سبب ایجاد دو جبهه آتش شد که یک جبهه را مهار و در حال مهار جبهه دیگر هستیم. بالگرد هوانیروز از صبح دیروز حدود ۸ بار آبپاشی کرده و بالگرد هلال احمر هم جابجایی نیروها را انجام می‌دهد، آتش‌سوزی گسترده و پیوسته نداریم اما شرایط جوی برای اطفای حریق مهیا نبوده است.» قزلسفلو همچنین درباره آخرین میزان خسارات آتش‌سوزی در این جنگل‌ها گفته است: « ۲ ذخیره‌گاه سرخدار در منطقه وجود دارد که ذخیره‌گاه سیاه رودبار بیش از ۱۵ کیلومتر و ذخیره‌گاه زیارت حدود ۱۰ کیلومتر با منطقه آتش گرفته فاصله دارد. آتشی که مجددا فعال می‌شود، پیشروی آنچنانی نخواهد داشت و به صورت دایره است و نگرانی بابت رسیدن آتش به ذخیره‌گاه سرخدار نداریم اما ممکن است به صورت موردی درخت سرخدار در منطقه آتش گرفته وجود داشته باشد. اگر نیاز باشد درخواست امکانات بیشتری می‌دهیم اما در حال حاضر اگر شرایط اجازه بدهد با همین دو بالگرد و نیروهای مردمی عملیات اطفای حریق را ادامه می‌دهیم.»

چرا اطفای حریق به کندی انجام می‌شود؟

اطفای آتش‌سوزی همچنان ادامه دارد، صعب العبور بودن منطقه یکی از دلایلی است که در توجیه سرعت پایین اطفای حریق از زبان مسئولان عنوان می‌شود. شاهرخ جباری ارفعی؛ عضو پیشین شورای‌عالی جنگل در گفت‌وگو با روزنامه «پیام ما» اما علت دیگری را هم در توجیه سرعت پایین اطفای حریق عنوان می‌کند: «به علت تعداد اندک طرح‌های جنگلداری در این حوضه، جاده‌های جنگلی کمی در داخل حوضه وجود دارد و همین عامل دلیل دسترسی مشکل به محل حریق است. یکی از جاده‌های مهم ارتباطی استان‌های گلستان- سمنان به نام جاده قزلق از این حوزه می‌گذرد.» او معتقد است که همین نبود جاده آسفالتی باعث می‌شود که فرآیند اطفای حریق به کندی صورت بگیرد. به گفته عضو پیشین شورای عالی جنگل‌ها، آتش‌های استان گلستان عمدتا باید ظرف یک ربع خاموش شود:«آتش را باید ربع ساعت یا حداکثر نیم ساعت بعد از وقوع مهار کرد وگرنه با شیب زیاد جنگل و عدم دسترسی؛ اطفای آن روزها طول می‌کشد. آتش سوزی‌های جنگل‌های شمال عمدتا سطحی است و گاه به علت وجود درختان توخالی در جنگل به آتش سوزی تنه‌ای تبدیل می‌شود و در صورت رسیدن به درختان دست کاشت یا طبیعی سوزنی برگ ندرتا به آتش سوزی تاجی تبدیل می‌شود.» از طرف دیگر این کارشناس معتقد است که در این حوضه روستای جنگل نشین وجود دارد همین باعث عدم جمع شدن نیروی انسانی و مقابله با آتش سوزی می‌شود.

چرا توسکستان آتش گرفت؟

درباره علت آتش سوزی این جنگل‌ها ابهامات فراوانی وجود دارد. تسنیم نوشته است: کاهش بارش‌ها و رطوبت هوا، تداوم گرما و خشکی، وزش باد؛ عرصه‌های جنگلی گلستان را مانند انبار باروت کرده که سهل انگاری می‌تواند باعث ایجاد آتش شود. جباری اما می‌گوید چند عامل در ایجاد آتش سوزی در این منطقه دخیلند: «چون در داخل این حوضه روستای جنگل نشینان وجود ندارد؛ در صورت دخیل بودن عامل انسانی باید دامداران جنگل نشین؛ قاچاقچیان چوب و گردشگران و احیانا مسافران جاده آسفالته داخل حوضه را عامل آن دانست؛ ولی اگر آتش سوزی از ارتفاع پایین و حاشیه روستاهای جنوبی شروع شده و به داخل جنگل گسترش یافته باشد، موضوع فرق می‌کند.» او همچنین معتقد است که احتمال طبیعی بودن آتش‌سوزی خیلی کم است ولی عمدی بودن آن قابل بررسی است.

انواع گیاهان با ارزش در توسکستان

جنگل‌های توسکستان گلستان اما از چند وجهه برای منابع طبیعی ایران دارای اهمیت است. جباری می‌گوید این حوزه در مطالعات طرح جامع جنگلداری سال ۱۳۶۴ دفتر جنگلداری به نام حوزه شماره ۸۶ نامگذاری شده است: «در طرح ذخیره‌گاه زیست‌کره که با مشارکت کارشناسان آلمانی در دست اقدام بود؛ این حوزه در استان گلستان انتخاب شده بود و دلیل آن جنگل‌های زیبا و متنوع؛ کمتر دست خورده بودن و سایر ویژگی‌های آن بوده است.» او به وجود جنگل‌های راش در این منطقه اشاره می‌کند و البته درختانی نظیر بلوط، گونه نادر افرای خزری از دیگر گونه‌های موجود در جنگل‌های توسکستان‌اند که اهمیت این جنگل را چند برابر می‌کنند. ایرنا همچنین در گزارشی که از وضعیت آتش سوزی در جنگل‌های توسکستان منتشر کرده بود، درباره اهمیت این جنگل‌ها نوشته بود: «جنگل‌های هیرکانی با مساحت ۲ میلیون و ۱۲۵ هزار هکتار که برخی دانشمندان قدمت آن را ۴۰ میلیون سال برآورد کرده‌اند؛ نمادی از فسیل‌های زنده‌ای محسوب می‌شود که از این عرصه‌های جنگلی منحصر به فرد واقع در ساحل جنوبی خزر، سهم استان مازندران ۵۳ درصد، گیلان ۲۶ درصد و گلستان ۲۱ درصد است. این جنگل‌های با ارزش در شمال ایران از آستارا در گیلان تا گلیداغ در شرق گلستان به طول ۸۰۰ کیلومتر و با عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر گسترده است. جنگل‌های گلستان به طول ۲۶۰ کیلومتر از گلوگاه در شرق مازندران آغاز شده و تا روستای گلیداغ شهرستان مراوه‌تپه در منتهی الیه شرق استان گلستان ادامه دارد.»

هادی حق‌شناس، استاندار گلستان صبح جمعه به یکی از سایت‌های محلی گفته است که آتش سوزی دو یا سه روز دیگر اطفا می‌شود. آتشی که بعد از خاموش شدن تازه میزان خسارت‌هایش مشخص می‌شود. آتشی که در حال پیشروی به سمت ارتفاعات قرن‌آباد و دامنه غربی دهنه توسکستان در مناطق «ول کمر» است. آخرین مشاهدات خبرنگاران محلی در منطقه اما حاکی از فرار اسب‌های منطقه نیز هست. نیروهای محیط زیست با وجود تلاش برای هدایت این اسب‌ها به منطقه امن، موفق به جلوگیری از فرار آن‌ها نشدند.