وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان در حالی روز گذشته به رسانه‌های این کشور دستور داد که از پخش سریال‌هایی که زنان در آن ایفای نقش کرده‌اند، خودداری کنند که هنوز تصمیم فاجعه‌باری که مسئولان وزارت تحصیلات عالیه طالبان در خصوص منع تحصیل زنان در دانشگاه‌ها اتخاذ کردند، فروکش نکرده است. تصمیمی که در حالی با واکنش‌های جهانی مواجه شد که این وزارتخانه طالبان حدود ۳ ماه پیش نیز مانع از حضور دانش‌آموزان دختر بالاتر از صنف ششم در مدارس شده بود. در این اوضاع و احوال جامعه نگران هر روز بیش از گذشته به این باور می‌رسد که رفتار امروز طالبان با آن‌چه این گروه تروریستی بنیادگرا اسلامی در حدود ۲ دهه پیش در خاک افغانستان انجام می‌داد، تفاوتی ندارد و اقدامات به‌نسبت متفاوت آنان بدو ورود به خاک افغانستان در حدود یک سال پیش، نوعی رفتار ریاکارانه برای جلوگیری از مخالفت‌های جهانی بوده است. این در حالی است که بنابر ادعای سرپرست وزارت تحصیلات عالیه طالبان این گروه به دنبال منع دختران و زنان این کشور از تحصیلات و حضور در جامعه نیست.

وقتی اواخر شهریورماه امسال برخی در ایران با محوریت زنان به خیابان‌ها آمدند و در اعتراض به مرگ مهسا امینی، شعار «زن، زندگی، آزادی» سردادند، برخی زنان مسلمان در کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه و البته شماری از مردان مسلمان ساکن این کشورها، خواستار رعایت حق و حقوق زنان از سوی دولت‌هایشان شدند.
حاکمان این روزهای افغانستان در مواردی مطلقاً به خواسته‌های معقول مدنی بی‌توجه‌اند. هرچند این اعتراضات به دلیل انسداد سیاسی-مدنی که طالبان بار دیگر بر افغانستان و افغانستانی‌ها حاکم کرده، چندان بروز علنی و خیابانی نداشت و بیشتر در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی رقم خورد. اعتراضاتی که در فضای مجازی نیز عمدتاً از طریق شهروندانی در افغانستان دنبال شد که با حساب‌های کاربری ناشناس فعالیت می‌کنند. حال آن‌که بروز خیابانی کنش مدنی شهروندان افغانستانی در همراهی با ایرانیان که همزمان در راستای اعتراض به وضعیت زیر سلطه طالبان نیز دنبال می‌شد، نه فقط کم‌رنگ و کم‌شمار، بلکه درعین‌حال با محوریت اقلیتی از زنان افغانستانی پیگیری می‌شد که صورتشان را پشت برقع و روبنده‌های تیره و تار پوشانده بودند.
افغانستانی‌ها البته از ماه‌ها پیش اعتراضاتی را علیه آن‌چه اشغال کشورشان توسط طالبان می‌خواندند، کلید زده بودند. مطالبات آنان بیشتر بر مسائل اقتصادی متمرکز بود و شعار «نان، کار، آزادی» سرمی‌دادند. افغانستانی‌ها اما با وجود این، پس از حدود یک سال از آغاز جنبشی که با شعار «نان، کار، آزادی» و در اعتراض به آن‌چه اشغال دولت قانونی کشورشان توسط طالبان می‌خواندند، کلید زده بودند، این بار برای دفاع از حقوق زنان زبان به اعتراض گشوده‌اند.

دانشگاه الازهر مصر که این اقدام طالبان را در مخالفت با شریعت اسلامی تفسیر کرده، در بخشی از بیانیه خود با ابراز تاسف نسبت‌به «تعلیق تحصیل زنان در دانشگاه‌ها»، آورده است: این اقدام با شریعت اسلامی و شعار آن «از گهواره تا گور دانش بجوی» که مربوط به زنان و مردان است، مغایرت دارد

تصمیم تازه طالبان بار دیگر داغ افغانستانی‌ها را تازه کرد و ماهیت «زن‌ستیز» آنها را به رخ افغانستانی‌ها کشید و به یاد جهانیان آورد. زمانی که طالبان در پیامی رسمی و مکتوب از ممنوعیت حضور دختران در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی تا اطلاع ثانوی خبر داد. ابلاغیه‌‌ای که وزارت تحصیلات عالی طالبان به تمام دانشگاه‌های دولتی و خصوصی ارسال کرد و بر این اساس از تصمیم کابینه حکومت طالبان در خصوص تعلیق تحصیل دختران و ممانعت از ورود نیمی از جامعه افغانستان به دانشگاه‌ها پرده برداشت. ابلاغیه‌ای با امضای ندامحمد ندیم که سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان را بر عهده دارد و در آن تاکید شده که دانشگاه‌ها باید این حکم را در سریع‌ترین زمان عملی کنند. خبری که در ادامه از سوی ضیاء الله هاشمی، سخنگوی این وزارتخانه نیز تایید شد تا مطابق انتظار شاهد موجی گسترده از واکنش افکار عمومی و بسیاری از رهبران سیاسی و دولت‌های سراسر جهان باشیم.
در این میان شاید یکی از مهمترین واکنش‌ها، واکنش سازمان ملل متحد به این تصمیم حاکمان موقت افغانستان درباره منع آموزش دانشجویان دختر افغانستانی بود. آن‌جا که این نهاد، محرومیت زنان از آموزش را مصداق «نقض حقوق زنان افغانستان» دانست و اعلام کرد که این تصمیم بر آینده افغانستان تاثیری فاجعه‌بار خواهد داشت. سازمان ملل متحد که از مقامات طالبان خواسته زمینه آموزش را برای زنان و دختران افغان فراهم کنند، اعلام کرده «اقدامات طالبان برای حذف دختران و زنان از تحصیل و کار، خطر ازدواج اجباری، خشونت و سوء‌استفاده را افزایش می‌دهد.» این نهاد همچنین ممنوعیت تحصیلات عالی زنان را «ادامه سیاست‌های تبعیض‌آمیز و هدفمند طالبان علیه زنان» توصیف کرده و با ابراز همدردی و همراهی با خشم میلیون‌ها افغان نسبت‌به این اقدام طالبان، از این گروه خواست‌ تا به تمام اقداماتی که مانع از مشارکت کامل زنان و دختران در زندگی روزمره می‌شود، پایان دهند. سازمان ملل زیان اقتصادی ناشی از محدود کردن زنان و ممانعت از اشتغال و حضور زنان در جامعه را در حدود یک میلیارد دلار یا تا 5 درصد از تولید ناخالص افغانستان تخمین زده، همچنین تاکید کرده که آموزش حق اساسی هر انسانی است و ادامه تبعیض علیه بیش از نیمی از نفوس کشور مانع از دستیابی افغانستان به جامعه‌ای فراگیر خواهد شد که در آن همه بتوانند با کرامت زندگی کنند و از فرصت‌های برابر برخوردار شوند. همزمان کشورهای عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی و سازمان همکاری اسلامی طی بیانیه‌های جداگانه از تصمیم اخیر طالبان درباره منع تحصیل دانشجویان دختر در دانشگاه‌های افغانستان ابراز نگرانی کردند.
این در حالی است که پس از ممنوعیت تحصیلات عالی دختران توسط طالبان، شماری از استادان دانشگاه‌ها و معلمان مدارس در شماری از ولایت‌های افغانستان در اقدامی اعتراضی از سمت‌های خود استعفا دادند. هرچند واکنش طالبان نیز نشانی از پذیرش این اعتراض‌ها نیست. تا جایی که در این مدت برخی از همین استادان و معلمان معترض با انتشار تصاویری در شبکه‌های اجتماعی از این نوشته‌اند که طالبان آنان را کتک زده است. طالبان که حدود 3 ماه پیش نیز مدارس دخترانه بالاتر از صنف ششم را بسته و از تحصیلات این دختران دانش‌آموز افغانستانی نیز جلوگیری کرده تا بنابر برخی تخمین‌ها، حدود ۳ میلیون دختر دبیرستانی از تحصیل بازبمانند، حالا ظاهراً گامی دیگر در راستای بازگشت به ماهیت واقعیت خود برداشته و بیش از هر زمان به آن‌چه در دور نخست حکومت بر افغانستان در حدود 2 دهه پیش شاهد بودیم، نزدیک می‌شود. رفتاری که حتی کاخ سفید را نیز به‌عنوان یکی از مهمترین کشورها در قدرت‌گیری مجدد طالبان در افغانستان به واکنش واداشته است. تا جایی که وزارت امور خارجه ایالات متحده در بیانیه‌ای، «ممنوعیت حضور زنان در دانشگاه‌ها»، «بسته ماندن مدارس دختران» و «ادامه محدودیت‌ها بر زنان» را به شدت محکوم کرده است. بر این اساس در حالی که وزارت امور خارجه عربستان سعودی این تصمیم طالبان را «تاسف‌بار» دانسته و خواستار بازنگری طالبان شده، وزارت خارجه قطر نیز اقدام اخیر طالبان را «نگران‌کننده» خوانده و همچون لانا نصیبه، معاون وزیر امور خارجه و نماینده دائم امارات متحده عربی در سازمان ملل متحد، این اقدام را محکوم کرده است. همزمان دبیرکل سازمان همکاری اسلامی نیز تصمیم اخیر طالبان درباره منع تحصیل دانشجویان دختر در دانشگاه‌های افغانستان را نگران‌کننده توصیف کرده است. تصمیمی که حسین ابراهیم طه، در حالی خواستار بازنگری در آن شده که بعید است این دست موضع‌گیری‌ها تاثیری در تصمیم طالبان به همراه داشته باشد.
این در حالی بود که وزیر خارجه ترکیه نیز پس از نشست خبری مشترکی که با احمد آواد بن مبارک وزیر امور خارجه یمن درباره ممنوعیت تحصیل دانشجویان دختر در افغانستان داشت، این محدودیت و ممنوعیت را محکوم کرده و گفته «این ممنوعیت، نه اسلامی است و نه انسانی!» مولود چاووش‌اوغلو که معتقد است «این ممنوعیت توجیه اسلامی ندارد» و «برعکس، دین اسلام به علم و آموزش تشویق می‌کند»، از تداوم ارائه بورسیه تحصیلی به افغان‌ها خبر داده است.
اما در میان این واکنش‌های منطقه‌ای و جهانی، صدای اعتراض ایرانیان نیز شنیده می‌شود. اعتراضاتی عمدتاً غیررسمی از زبان شهروندان که در قالب توییت‌ها و پست‌های اینستاگرامی کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی دیده و می‌بینیم و البته آن‌چه به‌طور رسمی از طریق حساب کاربری رسمی سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی مطرح شد. ناصر کنعانی اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان همسایه افغانستان و علاقه‌مند به صلح و ثبات و توسعه در این کشور، از شنیدن خبر وجود موانع برای تحصیلات عالی دانشگاهی دختران و بانوان در افغانستان متأسف شده است.» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین با ابراز امیدواری در این خصوص که «مسئولان ذی‌ربط کشور افغانستان سریعاً با رفع موانع، زمینه از سرگیری تحصیلات دانش‌آموزان و دانشجویان دختر این کشور را در تمام مقاطع تحصیلی فراهم آورند»، این اقدام احتمالی را زمینه‌ساز آن خواند که زنان افغانستانی «بتوانند ضمن بهره‌مندی از حق تحصیل علم و دانش، نقش مؤثرتری در توسعه و شکوفائی افغانستان داشته باشند.» این در حالی بود که روز گذشته مولوی عبدالحمید نیز در خطبه‌های نمازجمعه زاهدان به این موضوع پرداخت و در بخشی از خطبه‌اش، «تحصیل زنان افغانستان» را «خواسته همه علمای جهان اسلام» توصیف کرد. او همچنین از «طالبان» خواست که زمینه تحصیلات عالیه را برای دختران افغانستانی فراهم کند و گفت: «چه بسا زنان از مردان پیش‌تر می‌روند. سرمایه افغانستان هم دانشمندان و علما هستند که دین و دنیا را می‌سازند.»
اما در حالی مولوی عبدالحمید در قامت یک روحانی بلندپایه اهل سنت به این مهم واکنش نشان داده و آن‌چه مطرح کرده را خواست «علمای جهان اسلام» خواند که پیش‌تر، دانشگاه الازهر مصر به‌عنوان مهمترین مدرسه دینی اسلامی جهان نیز در بیانیه‌ای تصمیم اخیر طالبان مبنی بر تعلیق تحصیل زنان در دانشگاه‌های افغانستان را محکوم کرده بود. دانشگاه الازهر مصر که این اقدام طالبان را در مخالفت با شریعت اسلامی تفسیر کرده، در بخشی از بیانیه خود با ابراز تاسف از «تعلیق تحصیل زنان در دانشگاه‌ها»، آورده است: «این اقدام با شریعت اسلامی و شعار آن «از گهواره تا گور دانش بجوی» که مربوط به زنان و مردان است، مغایرت دارد. این دعوت به تحصیل دانش موجب ظهور زنان نابغه‌ای در تاریخ علمی، سیاسی و فرهنگی اسلام شده و همچنان منشأ افتخار برای هر مسلمانی است.»
مجموع این واکنش‌ها البته با توضیحاتی نیز از سوی سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در افغانستان مواجه شده است. توضیحاتی که بیشتر به توجیه شباهت دارند. ندا محمد ندیم مدعی شده است: «عدم وجود خوابگاه‌‌های زنان، مسافرت دختران دانشجو از یک ولایت به ولایت دیگر بدون محرم، رعایت نشدن حجاب از سوی دانشجویان و ادامه یک‌جا بودن دانشجویان دختر و پسر از دلیل‌های بسته شدن دانشگاه به‌روی دختران بوده است.» این مقام حکومت موقت و غیررسمی افغانستان که همچنین مدعی است «قوانین وضع شده توسط اداره طالبان در زمینه تحصیلات عالی به درستی اجرا نشده»، عملاً هر اقدام دانشجویان دختر از جمله سکونت در خوابگاه‌ بدون خانواده را زیر سوال برده و گفته «دانشجویان دختر نباید در برخی رشته‌ها در دانشگاه‌ها تحصیل کنند.» او که مدعی است «تحصیل دختران در برخی از رشته‌ها مانند کشاورزی و مهندسی مخالف احکام اسلامی و شرافت افغانستان است»، در ادعایی دیگر گفته «هدف ما محروم کردن دختران از تحصیل نیست».