نگارگری مشهور «محمود فرشچیان» ۴۸ سال پس از خلق اثر به ثبت رسید
ثبت ملی «عصر عاشورا»
۲۶ تیر ۱۴۰۳، ۲۱:۳۸
|پیام ما|«عصر عاشورا» از آثار نگارگری «محمود فرشچیان» که با تکنیک «اکریلیک» در سال ۱۳۵۵ در ابعاد ۷۳ در ۹۸ سانتیمتر خلق و در سال ۱۳۶۹ به موزۀ «آستان قدس رضوی» اهداء شد، حالا و در روزهای عزاداری تاسوعا و عاشورا به ثبت ملی رسیده است. «عصر عاشورا» بازگشت مرکب بیسوار امام حسین (ع) بهسوی خیمهها در عصر عاشورا را روایت میکند و استاد فرشچیان این شاهکار هنری را باکیفیتترین اثر خود میداند.
نقاشی «عصر عاشورا» «محمود فرشچیان» یکی از مهمترین و معروفترین نقاشیهای دوران مدرن در ایران در زمینۀ شمایلنگاری مذهبی است. این نقاشیمینیاتور در دهۀ ۵۰ شمسی خلق میشود، اما دقیقاً دو دهه بعد زمینههای عمومیت یافتن و شهرت آن فراهم میشود.
این، توضیحاتی است که «جبار رحمانی» استادیار انسانشناسی پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، در قالب مقالۀ «نقاشی عصر عاشورا؛ زنانگی و تحول فرهنگی در ادراک مذهبی در ایران معاصر» مطرح میکند و مینویسد: «محوریت یافتن یک زن در شمایلنگاری شیعی، یک امر بدیع و مدرن است که در تجربههای مدرن ذهن و زبان نقاشی استاد فرشچیان و همچنین جامعۀ ایران در دهههای اخیر میتوان سراغ آن را گرفت. به همین سبب، این نقاشی و تاریخ فرهنگی آن در دهههای اخیر بهخوبی گویای تاریخ فرهنگی شیعیان و محوریت یافتن الگوهای جدید بهویژه الگوهای زنانه در روایتهای دینی است.»
نقاشی عصر عاشورا در سال ۱۳۵۵ توسط استاد محمود فرشچیان خلق و در سال ۱۳۶۹ به آستان قدس رضوی اهدا شده است و همین دو روز پیش بود که «سید جواد موسوی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان رضوی، از ثبت ملی اثر فاخر عصر عاشورای استاد محـمود فرـشـچیان در فهـرست میراث فرهنگی منقول کشور خبر داد و گفت: «در شورای ملی ثـبت میراث فرهنگی منقول کشور که در مشـهد مقدس به میزبانی مشترک آستان قدس رضوی و ادارۀ کل میراث فرهنگی خراسان رضوی برگزار شد، اثر نگارگری معروف عصر عاشورا شاهکار استاد محمود فرشچیان، بهعنوان یک اثر هنری که با روش نگارگری ایرانی خلق شده، در فهرست میراث فرهنگی منقول ایران به ثبت رسید.»
این نقاشی با ترسیم صحنهای حزنانگیز از عصر عاشورا در صحرای کربلا و پس از شـهادت سالار شـهیدان، به گـوشهای از مظلومیتهای اهل بیت امام حسین (ع) اشاره دارد.
روایت استاد فرشچیان از خلق تابلو
«محمود فرشچیان» پیش از این دربارۀ خلق تابلو «عصر عاشورا» به «صداوسیما» گفته بود: «پدرم نمایندۀ شرکت فرش در اصفهان بود. استـادی بود که برای ایشان نقش فرش میکشـید. یک بار پدرم مرا پیش او برد. استاد، نقـش یک آهو را به من داد و گفت از روی آن نقـاشی کن. تا صبح فردا حدود دویـست طرح در اندازهها و جهتهای مـختلف کشیدم. برای استاد باورکردنی نـبود. هنرجویان امروز بعد از اندک زمانی خـدا را هم بنده نیستند. من آنقدر رنگ برای اسـتادم سابیدم که کف دستهایم پینه بـست. سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا بـود، مادرم گفت: برو روضه گوش کن تا چنـد کلام حرف حساب بشنوی. گفتم: من حـالا کاری دارم بعد خواهم رفت. رفتم اتاق، امـا خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلو عصر عاشورا را شروع کردم. قلم را که برداشتم همین تابلو شد که الان هست؛ بدون هیچ تغییری.
استاد محمود فرشچیان: اگر میخواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به وجود میآمد؛ بدون هیچ تغییری. یک چیزی دارد این تابلو که خود من هم گریه میکنم و آن مرکز تصویر است که نیست و آن خود امام حسین (ع) است
الان که بعد از سی سال به این تابلو نگاه میکنم، میبینم اگر میخواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به وجود میآمد؛ بدون هیچ تغییری. یک چیزی دارد این تابلو که خود من هم گریه میکنم و آن مرکز تصویر است که نیست و آن خود امام حسین (ع) اسـت. شـاید جـذابیت این تابلو بهعلت غیبت شخصیت اصلی یعنی امام حسین در آن است که باعث میشود که انسان با دیدن این تابلو بهدنبال شخصیت اصلی که این واقعه را شکل داده است بگردد. اشکی که بر چـشـم اسـب حلـقه زده و آن سرافکـندگی او بـرای آوردن خبر ناگوار و کبوترانی که خود را به خون شهید آغشته کردهانـد، بهنوعی پیامآور فاجعه هستند. درعینحال وجود حضرت زینب (س) و آن چند نفر در وسط تابلو میتوانند از عواملی باشند که باعث ایجاد جذابیت هرچه بیشتر در این تابلو میشوند. بهلحاظ تکنیکی اگر این تابلو بیشتر از این شلوغ بود، احتمالاً این غربت در تابلو این چنین نمایان نمیشد.»
عصر عاشورا؛ زنانگی و تحول فرهنگی
«جبار رحمانی» استادیار انسانشناسی پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، در مقالۀ «نقاشی عصر عاشورا؛ زنانگی، و تحول فرهنگی در ادراک مذهبی در ایران معاصر» دربارۀ «عصر عاشورا» نوشته است: «این نقاشی ظاهر پیچیدهای ندارد، اما تراکم نمادین بالایی در آن است که در بستر تـاریخ فرهـنگی مذهـب شیـعی و عامۀ شیعیان قابل فـهم اسـت. به نظر میرسد میتوان این نقاشی را از چند وجه مورد بررسی قرار داد؛ از یکسو بهعنوان بخشی از سنت مینیاتور ایرانی و شیعی قابل بررسی و تحلیل است و از سوی دیگر بهعنوان متنی که میتوان از خلال آن به تاریخ فرهنگی ایران معاصر و تحولات اخیر آن پی برد. این تابلو دارای چند مؤلفۀ کلیدی برای برساخت معنا در مواجهه با مخاطب دارد: اشاره به واقعهای مقدس و مهم، زمان و مکانی معین و در نهایت پیامی کلیدی همراه با نظام استعاری و نمادین خاص آن. از نام تابلو بر میآید که عصر عاشورا نقطه عطف واقعۀ عاشوراسـت. عصـر عاشورا دال بر رخدادی است در فضایی زمانی و مکانی خاصی اتفاق افتاده. عصـر عاشورا در واقع نقطۀ عطف واقعۀ کربلاسـت و طبق عقاید شیعی نتیجه و برآیند تمام وقایع گذشته در تاریخ قدسی بوده است و ریـشه و منشاء تمامی وقایع بعد از خودش نـیز به حساب میآید.»
آنطور که او روایت میکند، «عصر عاشورا» بـیانگر یـک نقـطۀ عـطف کلـیدی است: لحظهای است که سیدالشهداء را سر میبرند و بعد عزا و سوگواری توسط زنان اهل بیت آغاز میشود. در ظاهر ظلم و کفر پیروز میگردد، ولی در باطن همان لحظهای است که اسلام اصـیل پـایدار مـیمـاند. در این تصویر ساختارهای پارادوکسیکـال با هم متجلی شدهاند: غیبت امام شهیـد، با حضور زنان اهل بیت او و اسب ذوالجناح معنادار شده است و همچنین مخاطب با دوگانهای از مرگ امام شهید و جاودانگـی مذهب و حقیقت مواجه میشود.
«جبار رحمانی» در ادامه به زنانگی اثر هم اشاره میکند و مینویسند: «آنچه که این تابلو را به روایتی خاص بدل کرده است، منطق جدیدی از روایت عاشورایی در فرهنگ ایرانی است: غیبت مرد و حضور زن. در این دوگانه همزمان از غیبت و حضور است که ناببودگی و خاصبودگی این اثر هنری شکل گرفته است. این دو در تعامل با هم گویی روایت را معنادار میکنند. هرچند روایت این مینیاتور نیز اعتبارش را از مرد و امام شهید میگیرد، اما روایت بدون حضور آن زنان نهتنها ناقص میشود، بلکه تداوماش را هم از دست میدهد. در سایر سنتهای میـنیاتـور و نـقاشـی عـاشـورایی مـانند پردهخوانیها و نقاشیهای دیگر مانند آنچه که در دیوارههای داخلی امامزاده زید در اصفهان متعلق به اواخر دورۀ قاجار است، زنان نهتنها در مرکز نیستند، بلکه محور روایت هم نیستند.»
**
فرشچیان علاوهبر تابلوی «عصر عاشورا»، دو نقاشی مینیاتور دیگر مرتبط با عاشورا دارد که یکی از آنها با نام «پرچمدار حق» بازگشت حضرت ابوالفضل (ع) را بدون مشک آب روایت کرده و دیگری با نام «هدیۀ عشق» صحنۀ به شهادت رسیدن حضرت علی اصغر(ع) را به تصویر کشیده است.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
مطالب مرتبط
۲۱ سازمان مردمنهاد در نامهای به «مسعود پزشکیان» خواستار شدند
احیای بال اجتماعی وزارت رفاه
نگارگری مشهور «محمود فرشچیان» ۴۸ سال پس از خلق اثر به ثبت رسید
ثبت ملی «عصر عاشورا»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران:
ابتلا به تب دنگی در مازندران گزارش نشده است
معاون هلال احمر خوزستان در پی وقوع زلزله در سه شهر استان خبر داد
اعزام تیمهای ارزیاب به «قلعه تل»
وقوع ۳ زمینلرزه در خوزستان
سفیر هند: همه ایران قابلیت ثبت جهانی دارد
نامه انجمن داروسازان ایران؛
داروخانهها برای خرید شیرخشک پول ندارند
نگاهی به قدیمیترین شبیه خوانی خوزستان
از «حله» تا «بیت چریم»
تردد خودروها از چالوس به کرج ممنوع شد
وجود ۴۴۰۰ هکتار بافت فرسوده در تهران
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید