به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابانزایی مطرح شد
احیای تالابها، راه کاهش بیابانزایی
علی ارواحی: اگر قصد کاهش بیابانزایی در کشور را داریم، لازم است به تالابهایمان توجه دوچندان داشته باشیم سیروس زارع: زمانیکه تالابها و دریاچههایمان در یزد و کرمان خشک شدند، پیشروی بیابان تا استان فارس هم رسید
۲۶ خرداد ۱۴۰۳، ۲۲:۱۵
«هرچه مطالعه کنیم، بیابانزایی پنجبرابر سریعتر از مطالعات حرکت میکند» این جمله را ماه قبل، یک استاد دانشگاه گفت. او به وضعیت وخیم سرعت بیابانزایی در خراسان اشاره کرده بود، اما نکتۀ اصلی صحبتهایش سرعت تشکیل بیابان بود. اینکه بیابان با قدرت میتازد و بیآبی و خشکی امان بریده. آمارها در سالهای اخیر این وضعیت را وخیم گزارش میکنند و یکیاز دلایل این امر هم خشکی تالابها و اختصاصنیافتن حقابۀ آنهاست. هرچند بهگفتۀ «علی ارواحی» پژوهشگر حوزۀ تالابها، «تاکنون تحقیق کمی در این زمینه انجام نگرفته»؛ اما شواهد میگویند که با خشکی هر تالاب، تا کیلومترها دورتر از آن تحتتأثیر این وضعیت قرار میگیرد و با نابودی هر تکه از تالاب، تکههای بسیاری از کشور بیابان میشوند.
نقاط بسیاری از کشور میتواند تحتتأثیر بیابانزایی قرار گیرد. پهنههای خشک و بیآب مرکز تا نقاط جنوبی و شرقی. براساس اطلس مناطق بیابانی، بیش از ۸۸ درصد از کشور میتواند تحتتأثیر بیابانزایی قرار گیرد. استانهای بسیاری درگیر این فرسایش هستند. یکی از مواردی که در طول سالیان متمادی توانسته خاک را حفظ کند و پوششگیاهی را نگه دارد، تالابها بودهاند و در دهههای اخیر نابودی تالابها هم زخم جدی و جدیدی بر پیکرۀ ایران بوده. خشکی تالابها در مناطق مختلف باعث ازبینرفتن پوششگیاهی، تشکیل گردوغبار گسترده و درنهایت بیرمق و بیابانیشدن مناطق بسیار بوده است.
فرسایش خاک، محصول نابودی تالابها
تالابها و دریاچهها مجموعهای از کارکردها را دارند که بعضی از این کارکردها بهطور مشخص میتواند تأثیر قابلتوجهی روی بیابانزایی داشته باشد. اما آنطورکه «علی ارواحی»، کارشناس حوزه تالابها به «پیامما» میگوید: «متأسفانه اطلاعات کمی مشخصی نداریم که دقیقاً بدانیم این تأثیرات چه میزان است و بیشتر اطلاعات کیفی است.»
«با خشکی تالابها، تغذیۀ آبخوان و سفرۀ آب زیرزمینی انجام نمیگیرد و بهمرورزمان شاهد افت سطح آب زیرزمینی هستیم. از جمله پیامدهای این اتفاق، فرونشست و فروچاله است؛ وقتی این پدیده اتفاق میافتد -که درحالحاضر در اغلب مناطق این بحران را داریم- اثر مستقیم روی بیابانیشدن دشتها دارد. سرعت و نرخ فرونشست را شاید بتوان کم کرد، اما آنچه اتفاقافتاده، قابل بازگشت نیست.»
بهگفتۀ او، یکسری از کارکردهای تالابها شامل تغذیۀ سفرههای آب زیرزمینی، ذخیرۀ سیلابها، میزبانی تنوعزیستی گیاهی و جانوری و همچنین کاهش اثرات تغییر اقلیم و تعدیل آبوهوای منطقه است و این کارکردها مشخصاً میتوانند روی بیابانزایی اثر بگذارند. «با خشکی تالابها، تغذیۀ آبخوان و سفرۀ آب زیرزمینی انجام نمیگیرد و بهمرورزمان شاهد افت سطح آب زیرزمینی هستیم. از جمله پیامدهای این اتفاق، فرونشست و فروچاله است؛ وقتی این پدیده اتفاق میافتد -که درحالحاضر در اغلب مناطق این بحران را داریم- اثر مستقیم روی بیابانیشدن دشتها دارد. سرعت و نرخ فرونشست را شاید بتوان کم کرد، اما آنچه اتفاقافتاده، قابل بازگشت نیست.»
نکتۀ دیگر از نظر ارواحی این است که وقتی تالاب برای بازۀ زمانی طولانی خشک میشود، پوششگیاهی اطراف تالاب از بین میرود. این موضوع میتواند فرسایش خاک را تشدید کند؛ خصوصاً در مواردی که عرصۀ تالابها محل گذر خودروها شده و یا بهواسطۀ این خشکیدگی ،تصرف اراضی تالابی اتفاق میافتد. درنهایت، تالاب به انتشار گردوغبار بدل میشود؛ همۀ این موارد سرعت بیابانزایی را تشدید میکند. «وسعت تالابهای ایران حدود سه میلیون و چهارصد هزار هکتار است و بیشاز نیمی از این وسعت، تالابهایی هستند که پتانسیل تبدیلشدن به کانون گردوغبار را دارند و بهواسطۀ آن نیمی از این تالابها تأثیر چشمگیری در بحث بیابانزایی دارند و این موضوع این پیام را میدهد که اگر قصد کاهش بیابانزایی در کشور را داریم، لازم است به تالابهایمان توجه دوچندان داشته باشیم.»
او در ادامه با تأکید بر اینکه ایران براساس اطلاعات سازمان حفاظت محیطزیست، ۲۵۰ تالاب در کشور دارد، گفت: «مشخصاً میتوان گفت بیشاز ۷۰ درصد تالابها مشکلات ناشی از کمآبی و نرسیدن حقابه را دارند. تالاب بختگان، پریشان، گاوخونی، هامون و … بهشدت با خشکیدگی مستمر روبهرو بودند و این موضوع از جمله دلایلی است که نرخ بیابانزایی را افزایش دهد.»
دستکاری حوضۀ آبریز، بیابان را افزایش داده
«وقتی یک حوضۀ آبریز را دستکاری می کنیم تا بخشکد، بههمانمیزان سهم بیابان را افزایش دادهایم» این وضعیتی است که بهگفتۀ «سیروس زارع» فعال حوزۀ تالابهای ایران، برای کشور به وجود آمده. با ازدسترفتن تالابها و خشکیشان در سالهای اخیر، راه برای بیابانیشدن کشور هموارتر شده است. «حقابۀ محیطزیستی اکثر تالابها سالهاست که پرداخت نشده و معنای این اتفاق، خشکی تالاب و ازبینرفتن حیات اطراف تالاب است. ما باید بدانیم خشکشدن هر میزان از تالاب، بهمعنای خشکی و بیابانشدن چندینبرابری محدودۀ اطراف است.»
زارع که مسئول تشکل مردمنهاد «گروه محلى احیاکنندگان تالاب بینالمللی کمجان» است، میگوید: با خشکی تالاب بختگان که ۸۰ هزار هکتار وسعتش بود، دو تا سه برابر وسعت تالاب را گردوغبار گرفت. «دربارۀ خشکی تمام تالابها این اتفاق تکرار شده است. ما وقتی طشک را که حدود ۵۰ هزار هکتار است از دست دادیم، بیشاز ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی منطقه نابود شدند.» او به شرق و غرب و جنوب کشور هم اشاره میکند؛ به خشکی هامون و دریاچۀ ارومیه که هرکدامشان با خشکی، سهم بیابانیشدن منطقه را افزایش دادند. «زمانیکه تالابها و دریاچههایمان در یزد و کرمان خشک شدند، پیشروی بیابان تا استان فارس هم رسید. این اتفاقی است که برای کشور افتاده و ما هم در داخل با مشکل مدیریتی روبهروییم و هم در خارج مشکل دیپلماسی با کشورهای اطراف را داریم و نمیتوانیم حقابۀ تالابهایمان را زنده کنیم.»
او میگوید بخشی از ماجرای خشکی را به تغییر اقلیم مربوط میدانند و این درحالیاستکه، تغییر اقلیم هم بهخاطر رفتار اشتباه انسان با طبیعت بوده؛ «ما در کمربند خشک هستیم و بااینوجود برای حفظ و حراست از منابع آبی رفتار درستی نداشتهایم و منابع آبی چندصدساله را نابود کردهایم و این کار بیابانیشدن کشور را تسریع کرده است و حالا میگوییم تغییر اقلیم مقصر این وضعیت است.»
زارع به تالابهای جنوبی کشور اشاره میکند. به شادگان و هورالعظیم که خشکیدهاند و غبار ناشی از آن، چندین استان را درگیر کرده است. زمین بیرمق شده و بیآبی کمر خاک و آب را خشک کرده است. اتفاقی که حالا هر روز بهشدت آن افزوده میشود. ما درحالحاضر، تالابهایمان را از دست دادهایم و زمینهای خشک و بیابانی نتیجۀ این اتفاق شده؛ آنچه در آینده ممکن است سهمگینتر و سختتر باشد.
برچسب ها:
احیای تالاب، تالاب بختگان، خشکی هامون، فرونشست، گردوغبار، محیطزیست
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
مهاجران اقلیمی و چالشهای دولت آینده
کشف جدید دانشمندان از عاملی که میتواند روند ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن سطح آب دریاها را کاهش دهد
ویروسهای نجاتبخش؟!
دیپلماسی محیط زیستی کلید مقابله با تغییراقلیم
گفتوگو با «علی شمس»، پژوهشگری که در زندهگیری یوز در قرق «یوزکنام پل ابریشم» حضور داشت
یوز جوان باید پس از بلوغ رهاسازی شود
کمیتهٔ محیط زیست ستاد مسعود پزشکیان به پرسشهای «پیام ما» پاسخ داد
پاسخهای محیط زیستی «پزشکیان»
انتظارات از دولت چهاردهم برای تامین آب سیستان و بلوچستان
جمعی از اساتید دانشگاه، کنشگران و روزنامهنگاران در حوزه محیطزیست در نامهای به صدا و سیما خواستار شدند
مناظره یا میزگرد محیطزیستی در برنامه نامزدها گنجانده شود
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید