شناسایی شِیل‌های نفتی در کرمان
کرمان نفتی می‌شود

رضا عبادی زاده

در اولین سفر محمود احمدی نژاد، رئیس دولت نهم به کرمان احداث چهار واحد پتروشیمی در استان کرمان مصوب شد. هرچند این مصوبه تا پایان دولت دهم اصلا به مرحله اجرا هم نرسید اما اوایل سال جاری بود که استاندار کرمان چهار پروژه پتروشیمی کرمان را بررسی و آنها را در قالب اجرای این پروژه اصلی و احداث یک واحد پتروشیمی جمع بندی کرد و قرار شد هرچه سریع تر پتروشیمی کرمان کلنگ زنی شود. احداث پتروشیمی در کرمان باعث شد برخی رسانه ها بنویسند «کرمان نفتی شد» . اما حالا انگار جدای از صنایع مرتبط با نفت، کرمان منابع نفتی هم دارد.
شناسایی شیل‌های نفتی در کرمان
اواسط تیرماه سال جاری بود که یک منبع آگاه به خبرگزاری ایرنا گفته بود اکتشافات اولیه در نزدیکی کرمان و جنوب سمنان، از وجود منابع احتمالی شیل های نفتی در این مناطق حکایت دارد. این منبع آگاه اظهار داشت: سه تا چهار افق شیل های نفتی در نزدیکی کرمان و جنوب سمنان یافت شده اند که دارای نشانه های مواد ارگانیک هستند. وی خاطرنشان کرد: پیش از این، وجود منابع شیلی در منطقه زاگرس و لرستان و در نزدیکی الگودرز، تایید شده بود.
این خبر اگرچه در میان دیگر خبرها گم شد، اما از اهمیت بالایی برخوردار بود. ایران بدلیل وجود منابع عظیم ذخایر متعارف نفت و گاز در منطقه زاگرس و خلیج فارس، توجه چندانی به کشف منابع نفتی شیل نمی کرد و حالا با تاخیری طولانی به سراغ شناسایی منابع شیلی برود. البته آنطور که این منبع به ایرنا گفته بود بدلیل اینکه هزینه تولید هر بشکه نفت خام از منابع متعارف خلیج فارس حدود 5 تا 10 دلار برآورد می شود، اما تولید هر بشکه نفت شیل، بین 40 تا 80 دلار هزینه دارد، بنابراین ایران برنامه جدی برای تولید نفت شیل ندارد و صرفا در پی اکتشاف و شناسایی این منابع در مناطق مختلف کشور است. البته نباید این نکته را از یاد برد که در سال های اخیر، آمریکا با سرمایه گذاری هنگفت در حوزه فناوری های شیل های نفتی و گازی، توانسته هزینه تولید را تاحد قابل توجهی کاهش دهد. در حال حاضر آمریکا به لطف منابع شیلی خود توانسته بار دیگر خود را به عنوان یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ انرژی در جهان معرفی و جایگاه خود را تثبیت کند. البته تداوم صنعت شیل های نفتی، نیاز به قیمت های بالای 60 دلار برای هر بشکه نفت خام دارد به طوری که کاهش قیمت نفت خام در یک سال اخیر، سرعت رشد منابع شیلی در آمریکا و سایر مناطق را کاهش داده است.
در صورت دسترسی به فناوری برداشت نفت شیل، کرمان توسعه پیدا می کند
اگر کرمان تا پیش از این فقط به جهت ذخایر معدنی و کشاورزی شناخته شده بود و قرار بود با احداث پتروشیمی به صنایع مرتبط با نفت هم ورود کند، حالا با پیدا شدن منابع نفتی شیل در این استان، عملا جزو استان های نفت خیز کشور قرار می گیرد. اگرچه تاکنون مسئولان استان کرمان نسبت به این موضوع اظهار نظری نکرده بودند. اما حالا آنطور که مهر نوشته، ابوالقاسم سیف الهی در این باره گفته: کرمان استانی ثروتمند است و وجود چنین ذخایری نشان از این موضوع دارد. معاون عمرانی استاندار افزود: درگذشته نیز بررسی‌هایی در استان کرمان انجام‌شده بود اما باید در جریان جزئیات اکتشافات جدید قرار گرفت. وی تصریح کرد: مسئولان استان کرمان حمایت کامل خود را از انجام مطالعات و بررسی‌های بیشتر در این خصوص اعلام می‌کنند اما اصولا طرح‌های نفتی به‌صورت متمرکز و در سطح ملی انجام می‌شود. معاون استاندار کرمان گفت: مطالعه و اکتشاف در حوزه‌های نفتی بر اساس اولویت بندیهای وزارتخانه و بنا به‌صرفه اقتصادی انجام می‌شود و در کنار پیروی از استراتژی‌های ملی، ما در استان از اکتشاف و مطالعه و حفاری در این خصوص حمایت می‌کنیم. وی ادامه داد: پیش از این مطالعاتی در منطقه‌ای در نزدیکی راور، کوهبنان و بهاباد یزد انجام‌شده بود که نتایج نشان می‌داد این منابع از نوع شیل است و با توجه به اینکه هزینه استخراج این منابع بالا برآورد شده بود مقرون به صرفه نبود اما با توجه به وجود فنّاوری‌های برداشت جدیدی که در دنیا به کار گرفته می‌شود به نظر می‌رسد در آینده و در صورت دسترسی به این فنّاوری‌ها بتوانیم در راستای توسعه استان کرمان در این زمینه گام برداریم.
وجود منابع نفت شیل در کرمان غنیمت است
نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی هم در این باره معتقد است: وجود این منابع سوختی در استان کرمان فرصتی مغتنم برای استان کرمان محسوب می‌شود و هرچند به‌واسطه وجود منابع در دسترس و با هزینه استخراج کم استفاده از ذخایر شیل در ارجحیت قرار ندارد اما وجود این منابع مغتنم است. محمدرضا پورابراهیمی افزود: در خصوص وضعیت این ذخایر طی روزهای آینده درخواست برگزاری نشست با مسئولان دستگاه‌های مرتبط با اکتشاف را خواهم داد و جزئیات این ذخایر را بررسی می‌کنیم. وی گفت: در ایران منابع نفتی شیل به دلیل وجود گسترده منابع در دسترس تاکنون موردتوجه جدی قرار نگرفته است اما باید برای دسترسی به این منابع در آینده از هم‌اکنون برنامه‌ریزی لازم انجام شود. نماینده مردم کرمان با اشاره به برداشت این ذخایر با استفاده از فنّاوری نوین و هزینه اندک در برخی کشورها گفت: ما نیز باید از هم‌اکنون به فکر روزهایی که منابع نفتی کاهش می‌یابد باشیم و از ذخایر نفت شیل به‌موقع استفاده کنیم.
کرمان آماده جهش اقتصادی
در حالی که تاکنون مسئولان استان کرمان نسبت به این موضوع اظهارنظری نداشتند، حالا معاون استاندار و یکی از نمایندگان این موضوع را به نوعی تایید کردند. اگرچه استخراج نفت شیل بسیار پرهزینه تر از نفت معمولی ست، اما فراموش نکنیم که امروزه بحث گاز شیل و نفت متراکم یا همان نفت شیل از موضوعاتی است که شکل بازی را در عرصه انرژی دنیا تغییر داده و این ادعا وجود دارد که آمریکا به‌خاطر در اختیار داشتن فناوری استخراج تجاری این نوع نفت و گاز و بهره‌مندی از منابع عظیم نفت وگاز شیل در نقاط مختلف خاک خود، چشم‌انداز اقتصادی مثبتی را برای خود رقم زده است. همچنین تجربه موفق ایالات متحده در این حوزه، دیگر کشورها را نیز به بهره‌برداری از ذخایر نامتعارف ترغیب کرده است. آنطور که پایگاه نفتنا نوشته به گفتۀ صاحب نظران، اگر شرایط برای تولید شیل گاز مهیا باشد ، تا سال 2030 ، تولیدات این گاز می تواند یک سوم عرضه انرژی جهان را تامین کند و از« نفت خام» که مقام اول انرژی دنیا را در اختیار دارد ، پیشی بگیرد . با شناسایی و ارزیابی این منابع از طرفی قدرت رقابت ایران در بازار انرژی جهانی به طور چشم گیری افزایش پیدا کرده و ایران جایگاه خود را به عنوان قدرت گازی تحکیم می بخشد و از طرف دیگر امکانات استفاده از این منابع و توسعۀ اقتصادهای محلی و ملی فراهم می شود. اگرچه ایران تازه به عرصۀ شیل گاز و شیل نفت وارد شده است اما باید توجه داشت که نقش ایران در بازار انرژی جهانی بسیار تعیین کننده تر از کشورهایی است که طلایه دار انقلاب شیل هستند. نیمی از جمعیت کرۀ زمین (شامل هند و چین) در شرق ایران زندگی می کنند و افریقا و اروپا نیز در غرب ایران قرار دارند. از همین رو ایران بسیار بهتر و بیشتر از کشورهای دیگر این قابلیت را دارد که از گسترش صنعت شیل بهره برداری کند. مصرف انرژی جهان به ذخایر متعارف نفت و گاز ایران وابسته است و افزایش ذخایر نامتعارف برگ برندۀ دیگری برای ایران است که در صورت استفادۀ مناسب از آن منجر به افزایش قدرت ژئوپولیتیک ایران در جهان خواهد شد و استان کرمان در این میان می تواند جزو بازیگران اصلی باشد و از یک جهش اقتصادی بزرگ پذیرایی کند.