دکتر نگارستانی کارشناس فنی دامپزشکی کرمان در گفت و گو با پیام ما عنوان کرد:
افزایش خطر ابتلا به تب مالت با مصرف لبنیات غیر پاستوریزه

این روزها شیر فله ای یا همان شیر محلی طرفداران زیادی دارد. به حدی که در هر محله حداقل یک مغازه تنها به فروش این نوع شیر می پردازد و مشتریان زیادی هم دارد. معمولا مشتریان این نوع شیر به دلیل آنکه هیچ فرآیندی روی شیرخام محلی انجام نشده آن را یک محصول کاملا طبیعی می دانند و آن را بر شیرهای صنعتی ترجیح می دهند. حال جای سوال است که شیر پاستوریزه بهتر است یا شیر فله ای؟ این سوالی است که بسیاری از افراد با آن روبرو هستند. برای پاسخ دادن به این پرسش و همچنین بیماری هایی که انسان با مصرف شیر غیر پاستوریزه به آن ها مبتلا می شود با دکتر جواد نگارستانی رئیس روابط عمومی و کارشناس فنی اداره کل دامپزشکی استان کرمان گفت و گو کرده ایم که از نظرتان می گذرد:

فکر می کنید به چه دلیلی مصرف شیر فله ای افزایش پیدا کرده است؟
مطرح شدن برخی شایعات کذب ، اعتماد مردم را به شیر های پاستوریزه کاهش داد و به طور کلی باعث شد گرایش مردم به سمت محصولات خام یا غیر پاستوریزه افزایش پیدا کند. در واقع دامپزشکی با استفاده شیر فله ای مخالف است و این مراکز مجوز را از تشکل صنفی مربوط به خود می گیرند که زیر نظر اداره صنعت و معدن می باشد.
چرا اداره دامپزشکی با مصرف شیر فله ای مخالف است؟
به طور کلی از 1709 عامل عفونی شناخته شده در انسان، حدود 50 درصد این عوامل عفونی بین انسان و دام مشترک هستند و از 114 عامل بیماری زای نوپدید مثل مرس ( کرونا) بین انسان و دام حدود 73 درصد مشترک می باشد.
در بحث استفاده افراد از شیر فله نگرانی ما به دلیل تب مالت است. استفاده از شیر و لبنیات غیر پاستوریزه احتمال ابتلا افراد را به تب مالت افزایش می دهد و بی شک هزینه های درمانی سنگینی را می طلبد که بایستی در سطح استان برنامه خوبی برای کنترل این بیماری داشته باشیم. تب مالت در دام ها معمولا بدون علامت است و یا علائمی دارد که فقط بصورت تخصصی قابل تشخیص می باشند. در انسان این بیماری به بیماری هزار چهره معروف است و به قول یکی از دوستان پزشک، بیماری تب مالت، روباه پزشکی نام دارد. بسته به محل ایجاد ضایعه و حدت میکروب علائم بسیار متغیری دارد. شدیدترین علامت این بیماری در انسان بروسلا ملی تنسیس است که عامل ایجاد کننده اش گوسفند و بز است که این بیماری را بوجود می اورد. علائم انسانی تب مالت شامل مواردی مثل تب مواج، تعریق، ضعف، سردرد، درد مفاصل، بزرگ شدن تحال و اگر باکتری در کیسه های مفصلی جایگزین شود ایجاد آرتریت و یا اگر در پرده مننژ جایگزین شود می تواند علائم جسمی و روانی شدید ایجاد کند.
راه های انتقال بیماری تب مالت کدام اند؟
از آنجاییکه این باکتری در بدن دام ها به غده های لنفاوی رحمی و پستانی دام گرایش دارد در شیر و ترشحات رحمی دام به وفور پیدا می شود و می تواند از راه این ترشحات به راحتی به انسان منتقل شود.و افرادی که با دام بطور مستقیم در تماس هستند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. البته از لحاظ بهداشت عمومی برای عامه جامعه این بیماری از طریق مصرف شیر غیر پاستوریزه، پنیر و خامه حاصل از شیر خام دام آلوده منتقل می شود.
علائم بیماری تب مالت کدام ند؟
علائم این بیماری در انسان گنگ و مبهم است و افرادی که با تعرق شبانه، ضعف و بی حالی و کم خونی مواجه می شوند و سابقه تماس با دام و مصرف لبنیات غیر پاستوریزه را دارند باید حتما آزمایش تب مالت را انجام دهند.
چرا از گسترش این بیماری در دام ها جلوگیری نمی شود؟ اگر جلوی این بیماری در دام را بگیریم کنترل آن راحت تر نیست؟
از آنجاییکه میکروب تب مالت به داخل سلول میزبان نفوذ می کند، ریشه کن کردن آن از بدن میزبان کار مشکلی است و در مورد دام ها درمان صورت نمی گیرد و صرفا تنها شیوه کنترل آن انجام واکسیناسیون فراگیر و همگانی و تست کشتار دام های آلوده است. بیماری تب مالت در انسان یک بیماری بسیار تحلیل برنده و با دروه درمان طولانی و در اکثر موارد بازگشت پس از درمان نیز شایع است.
پس شما می گویید مردم به جای شیر محلی، شیر پاستوریزه مصرف کنند؟
بله..
چرا شما به مصرف شیر پاستوریزه تاکید دارید؟
دلیل اینکه ما به مصرف شیر پاستوریزه تاکید داریم این است که در کارخانه نظارت های لازم از طرف دامپزشکی صورت می گیرد و قابل رسیدگی است. در کارخانه موارد مختلفی اعم از میزان بار میکروبی، افزودنی های مجاز، افزودن آب به شیر و همچنین پایش باقی مانده های آنتی بیوتیکی مورد بررسی قرار می گیرد و شیر در صورتی که تاییدیه لازم را داشته باشد وارد چرخه تولید کارخانه می شود اما در مرکز عرضه شیر فله چنین کنترلی صورت نمی گیرد و به مصرف مردم می رسد. شیر فله از نظر کیفیت مناسب نیست ضمنا بعضی مواقع شیرهایی را که اجازه ورودشان به کارخانه داده نمی شود در این مراکز به فروش می رسند. شاید احساس کنیم که مصرف شیر فله به صرفه است اما در مراکز شیر فله اگر آب به شیر اضافه کنند ما متوجه نمی شویم و قابل تشخیص نیست. همچنین در کارخانه دستگاه های پاستوریزاسیون در کمتر از 1 دقیقه دمای شیر را به 70 درجه سانتی گراد می رسانند که در این دما عوامل بیماری زا از بین می رود. نحوه ی کار این دستگاه به صورتی است که دمای کل شیر را همزمان به 70 درجه سانتی گراد می رساند. اما این در حالی است که در خانه با جوشاندن شیر بسیاری از مواد مغذی آن مانند 20 تا 25 درصد میزان کلسیم و بخش عمده ای از ویتامین گروه B و تمام ویتامین های گروه C از بین می روند.
هدف از پاستوریزاسیون این است که ما عمل از بین بردن عوامل بیماری زا را انجام دهیم بدون اینکه از بار غدایی شیر کاسته شود. اما وقتی شیر را در خانه می جوشانیم مزه پختگی پیدا می کند و بخش عمده ای از مواد مغذی به دلیل ته گرفتن شیر درون قابلمه بیرون ریخته می شوند. جوشاندن شیر باعث به هم ریختگی ساختمان پروتئنی آن می شود و نمیتوان بعضی فراورده ها را مانند پنیر تهیه کرد.
موارد اجتناب از مصرف شیر فله ای کدام‌اند؟
مواردی که باید رعایت شود اجتناب از مصرف مواد لبنی که از منبع غیر مشخص تامین شده باشد و حرارت ندیده باشد مثل بستنی سنتی و دستگاهی که منبع تامین شیر آن نامشخص باشد، پنیر های محلی که به دلیل اینکه شیر جوشیده نمی شود بیشترین احتمال انتقال بیماری تب مالت را دارا هستند. اما باز هم اگر با همه این تفاسیر افرادی تمایل به مصرف شیر به صورت فله ای دارند شیر را از محل هایی تهیه کنند که که اطمینان از تازه بودن شیر داشته باشند و حتما این مراکز باید به دلیل سریع الفساد بودن مجهز به دستگاه های شیر سرد کن باشد. همچنین از شستشوی دقیق مخازن شیر اطمینان داشته باشیم و بلافاصله بعد از تهیه شیر را بجوشانیم.
در پایان اگر صحبت خاصی مانده است بفرمایید.
اگر می خواهید شیر خام و یا پاستوریزه را به کودکان زیر 2 سال بدهید باید شیر را به مدت 20 دقیقه بجوشانید. دلیل این امر هم مقاومت بسیار بالای سموم بعضی میکروب ها مثل میکروب اﺳﺘﺎﻓﯿﻠﻮﮐﻮﮐﻮس که اگر در شیر وجود داشته باشد خود میکروب در پاستوریزاسیون از بین می رود اما سم یا توکسین آن به پاستوریزاسیون مقاوم بوده و در شیر باقی می ماند. به دلیل اینکه دستگاه گوارش کودکان زیر 2 سال به توکسین حساس است بایستی شیر را به مدت 20 دقیقه بجوشانیم.