در سال‌های اخیر و در پی رکود شدید گردشگری در کشور یکی از بخش‌هایی که در حوادث پی‌در پی سال 98 متضرر شد، دفاتر خدمات مسافرتی آنها بود. تعطیلی این دفاتر و تن دادن به تعدیل نیرو و از دست دادن نیروهای انتسانی متخصص تنها بخشی از ضرر و زیانی است که این دفاتر در سال‌های اخیر تجربه کردند. حالا در پی تصویب قوانین جدید در زمینه مالیات بر ارزش افزوده چالشی نو برای این بخش ایجاد شده است. هر چند در میان تمام مسائل و مشکلات موجود، اختلافات درون صنفی هم مزید بر علت شده است. حواشی مربوط به سلب عضویت بالغ بر هشتصد دفتر عضو این انجمن در آستانه برگزاری انتخابات هیئت مدیره، یکی از مواردی است که با انتقادات بسیاری از فعالان صنفی این انجمن روبرو شده است. دیروز در نشستی که با حضور برخی فعالان این صنف برگزار شد، در کنار طرح مشکلات کلی بخش گردشگری، موضوع مالیات بر ارزش افزوده و همچنین مسائل مربوط به فعالیت انجمن صنفی مطرح شد.

نوسانات نرخ ارز در سال 98 و سیل سراسری در آغاز این سال و حوادث تلخ نیمه دوم سال بسیاری از دفاتر مسافرتی و بخش‌های دیگر فعال در حوزه گردشگری را مجبور به تعطیلی یا تعدیل نیرو و کاهش فعالیت‌ها کرد. کرونا هم مزید بر علت شد تا این دفاتر رکودی دو ساله را تجربه کنند. دولت در دو سال گذشته نه تنها حمایتی از فعالان گردشگری نداشت که با اعطای تسهیلات به آنها، باری به مشکلاتشان اضافه کرد. گذشته از تمام این مسائل حالا صنف دفاتر خدمات مسافرتی از پسِ دو سال رکود، با چالش‌های عجیبی روبه‌رو شده است. هر چند این مسائل درون صنفی محسوب می‌شوند، اما فعالیت‌های صنفی در بخش آسیب دیده گردشگری و در شرایط فعلی اهمیت بسیار دارند. چرا که خروج گردشگری از رکود همت و همراهی تمامی بخش‌ها را می‌طلبد و ایجاد شکاف‌های صنفی و اختلافات داخلی در این بخش می‌تواند در کلیت گردشگری اثرگذار باشد. مسائل و چالش‌های مربوط به انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی تا جایی بالا گرفته که وزارت کار به آن ورود کرده و در خصوص سلب عضویت اعضا بدون اطلاع آنها، واکنش نشان داده است. حرمت‌الله رفیعی رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران اعلام کرده است تعلیق اعضای این انجمن براساس اساسنامه و به دلیل نپرداختن حق عضویت بوده و قانونی است. اما فعالان صنفی می‌گویند در اساسنامه آمده است پیش از تعلیق عضویت انجمن ملزم به اخطار دادن به دفاتر بوده و این اجازه را نداشته که بدون اطلاع عضویت آنها را باطل اعلام کند. پاسخ مدیران فعلی انجمن به این انتقاد این بود که نامه اخطار در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های مجازی انجمن منتشر شده است. علی حسین رعیتی‌فرد معاون وزیر کار اما به رغم تمام این اظهارات انجمن را موظف به بازگرداندن عضویت این 850 دفتر کرده است.
64 سال از شروع فعالیت انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی می‌گذرد. اما با بروز مشکلاتی که ریشه برخی از آنها در آخرین انتخابات این انجمن در سال 96 و طرح این موضوع که در این انتخابات تقلب صورت گرفته است، دیده می‌شود. با اتفاقات اخیر و مشکلاتی که در فعالیت این انجمن ایجاد شده، برخی فعالان صنفی معتقدند انجمن به وظایف خود عمل نکرده و در بعضی موارد حمایت‌های لازم را از فعالان این صنف به عمل نیاورده است. در میان تمام این نقدها اخیرا موضوع مالیات بر ارزش افزوده هم به تمام مشکلات و چالش‌های دفاتر خدمات مسافرتی اضافه شده است.
محسن دستمالچی، نایب رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران دیروز در نشست فعالان این صنف در خصوص مشکلات موجود در این حوزه گفت: « پیشانی اصلی و موتور محرکه بخش گردشگری دفاتر خدمات مسافرتی هستند. این دفاتر از سال 98 دچار مشکلاتی شدند و بعد از آن مشکلات مربوط به کرونا باعث تعطیلی بسیاری از آنها شد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در این حوزه از دست دادن نیروی متخصص بود. این صنف هنوز موفق به جبران خساراتی که در این زمینه دیده است نشده و نتوانسته نیروهای متخصص را باز گرداند. علاوه بر این مشکلات ترک فعل‌ها و کوتاهی‌هایی در حوزه فعالیت دفاتر صورت گرفت و حمایت کافی از آنها صورت نگرفت. بسیاری از فعالان صنفی خواهان بخشش مالیاتی برای دفاتر بودند که محقق نشد. در خصوص مالیات با مشکلات دیگری هم روبه‌رو هستیم. در کنار تمام این مسائل در روزهای اخیر شاهد اعمال قانون دائمی شدن مالیات بر ارزش افزوده هستیم که مسائل و چالش‌های بسیاری را برای دفاتر به همراه خواهد داشت»
علی منوری کارشناس ارشد مالیاتی در این نشست با نگاهی تخصصی به موضوع مالیات در این حوزه پرداخت و با تاکید بر اینکه عدالت مالیاتی در دفاتر خدمات مسافرتی رعایت نمی‌شود و آژانسها متناسب با گردش مالی مالیات نمی‌پردازند، می‌گوید: «به موجب قانون، از یک موضوع درآمدی نباید مالیات مضاعف اخذ شود. این اصول زیربنایی مالیات‌های مستقیم است. به رغم وجود این قانون در حوزه مالیات بر ارزش افزوده، مالیات مضاعف پرداخت می‌کنیم. حتی در مواردی برای اقلام معاف و غیر مشمول هم مالیات می‌پردازیم. یعنی کتاب قانون ما را معاف کرده اما مامور قانون این مالیات را مطالبه کرده و دریافت می‌کند.» او برای تشریح بیشتر موضوع می‌گوید: «ماده یک پیش نویس قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌گوید: خدمات درون مرزهای ایران مشمول مالیات بر ارزش افزوده است. به عبارتی خدمات هتل و رستوران و حمل و نقل خارجی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود. اما در ایران از سال 88 این مالیات از دفاتر خدمات مسافرتی اخذ می‌شود» منوری با تاکید بر این موضوع که در دفاتر خدمات مسافرتی در حوزه پرداخت مالیات با نقض قانون و نقص رسیدگی روبه رو هستیم و کسی هم صدای ما را نمی‌شنود، معتقد است: «نبود قانون یک مشکل است و نحوه اجرای قانون مشکلی دیگر» علایی یکی دیگر از فعالان صنفی حاضر در این نشست با ذکر جزییات در مورد اخذ مالیات از دفاتر خدمات مسافرتی، می‌گوید میزان مالیاتی که اخذ می‌شود بیشتر از میزانی است که مصوب شده، علایی در تشریح این سخن می‌گوید: « اداره مالیات یک بار از طریق چارتر کننده یا ایرلاین 9 درصد ارزش افزوده را دریافت می‌کند، هتل‌های 4 و 5 ستاره هم 9 درصد مالیات از دفاتر دریافت می‌کنند، اداره مالیات می‌گوید یک پرواز و یک هتل برای تور در مجموع یک پکیج با عنوان تور محسوب شده و باید 9 درصد از مبلغ دریافتی را به عنوان مالیات بپردازید. در مجموع 27 درصد مالیات برای یک تور از طرف یک آژانس پرداخت می‌شود. در کنار این موارد 25 درصد هم مالیات بر عملکرد پرداخت می‌کنیم. به عبارتی برای یک تور در فضای رقابتی که زیر فروشی می‌کنند نمی‌توانیم بیشتر از 9 درصد قیمت تور را افزایش دهیم. چون دفاتر شناور با کاهش بیشتر قیمت و پرداخت کمتر مالیات قیمتها را پایین تر از آژانسها ارائه می‌کنند.» منوری در ادامه می‌گوید: «درصد قابل توجه و عمده‌ای از مشکلات مالیاتی صنف دفاتر خدمات مسافرتی ظرف 14 تا 15 ماه حل می‌شود. اما انجمن پیگیر حل این مشکلات نیست و در نتیجه تغییری انجام نمی‌شود. در حالی که وقتی شرایط پرداخت مالیات تغییر کرده حتما باید شرایط رسیدگی به مسائل مربوط به آن هم تغییر کند» او بر این باور است که «قانون به شکلی اجرا می‌شود که امکان اجرایی و عملیاتی شدن وصول مطالبات بر ارزش افزوده وجود ندارد و لاجرم آژانس مجبور است از جیب پرداخت کند. روی کاغذ همه چیز درست است اما در عمل طوری تفسیر شده که نمی‌تواند نه به نفع آژانس باشد و نه به نفع مصرف کننده. ما نیاز داریم با مسئولان مالیاتی جلسات تکنیکی داشته باشیم و انجمن صنفی باید حمایتهای لازم را از فعالان این صنف داشته باشد»
در این نشست محمد حسن کرمانی رئیس سابق انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی در بیان چالش‌های موجود در بخش گردشگری، به یکی از مهم‌ترین خلا های موجود در بخش گردشگری اشاره کرده و می‌گوید: «در زمینه آمارهای گردشگری و حساب‌های اقماری همچنان با مشکل روبه‌رو هستیم. وضعیت حساب‌های اقماری در گردشگری مشخص نیست و در نتیجه آمار درستی در دست نداریم که شفاف‌سازی صورت گیرد. در بسیاری موارد این شفافیت اتفاق نمی‌افتد، مسئولان بخش گردشگری همیشه از این امر گریزان بودند. این را می‌توان در آمارهایی که ارائه می‌کنند هم مشاهده کرد. آمارهایی که با آمدن هر مدیر افزایش پیدا می‌کند و پایه و اساس درستی ندارد. ضمن اینکه برای رسیدن به این آمارها و ورود گردشگر هم اراده‌ای وجود ندارد. در زمانی که مسئولیت داشتم یکی از مدیران یک آماری ارائه داد که وقتی به غیر واقعی بودن آن اعتراض کردیم در توجیه این کار گفت اگر آمار بالا نباشد به ما بودجه نمی‌دهند»
بهاره حبیب زاده مدیر یکی از شرکت‌های خدمات مسافرتی در خصوص مسائل مبتلا به گردشگری می‌گوید: «حلقه مفقوده توسعه در ایران، گردشگری است و حلقه مفقوده در حوزه گردشگری آموزش و پژوهش است» حبیب‌زاده معتقد است: «شیوه‌های نوین گردشگری در دنیا ارائه می‌شود اما در کشور ما اینقدر درگیر مسائل درون صنفی هستیم که از پژوهش و آموزش جا مانده‌ایم و برای ارتقای بخش گردشگری تلاشی صورت نمی‌گیرد. به دلیل اختلافاتی که به ویژه در مجامع صنفی وجود دارد اینقدر سنگ اندازی می‌شود که فعالان گردشگری از وظیفه اصلی که تلاش برای رونق و ارتقای سطح گردشگری است غافل شده‌اند. کشورهای همسایه ما برای 50 سال آینده گردشگری خود برنامه مدون دارند، اما ما حتی نمی‌دانیم سال آینده چه خواهیم کرد» در این نشست مشکلات و مسائل مربوط به گردشگری سلامت هم از زبان مریم محمدپور فعال حوزه گردشگری سلامت مطرح شد. او با انتقاد از عملکرد وزارتخانه‌های بهداشت و گردشگری، گفت: «با وجود آنکه ایران در حوزه گردشگری سلامت ظرفیت‌های بسیار دارد، چندان مورد توجه گردشگران در این بخش نیست و مهم‌ترین عامل این امر، نبود گفتمان مناسب بین وزارت بهداشت و وزارت گردشگری است» او معتقد است: «لازم است هر چه سریعتر توافقات لازم در حوزه گردشگری سلامت صورت گیرد و از ظرفیت موجود در شرکت‌های بیمه بین‌المللی برای جذب گردشگران سلامت به کشور استفاده شود»
ناگفته‌ها و چالش‌ها در بخش گردشگری کشور بسیار است. این بخش دو سال سخت را پشت سر گذاشته و حالا با چالش‌های جدید روبه‌رو است که بی‌توجهی به هر کدام، می‌تواند هزینه بسیاری برای کشور در پی داشته باشد.