«توجه توامان به روح شهر کنار کالبد آن»، کلیدواژه‌های علیرضا زاکانی، شهردار تهران برای توجه به حوزه اجتماعی شهر تهران بود. او در اولین روزهای حضورش در شهر تهران به آمار معتادان شهر استناد می‌کرد و از سیاست‌های قرارگاهی برای «سامان دادن» به آسیب‌های اجتماعی می‌گفت که مناطق جنوبی شهر تهران را در برگرفته است. کلیدواژه‌هایی چون «جمع‌آوری معتادان متجاهر» و «ضرب‌الاجل شش ماهه رفع آسیب‌های اجتماعی شهر تهران» از عبارات پرتکرار در مصاحبه‌های زاکانی بودند که به نظر می‌رسد او با استمداد از آن‌ها توانسته سکان پاکسازی محلات آسیب‌خیز تهران از مسائل اجتماعی را به عهده بگیرد. با اقداماتی که هرچند کارشناسان حوزه اجتماعی موافق اجرای آن‌ها در سطح شهر نبودند اما به نظر می‌رسد که دست کم در یک منطقه با رویکرد جمع‌آوری معتادان متجاهر آغاز شده است.

هرندی، اولین منطقه‌ای بود که مقرر شد، «عملیات مشترک برای رفع آسیب‌های اجتماعی» در آن آغاز شود. این خبر را 30 آبان، سردار حسن‌زاده، فرمانده سپاه محمد رسول‌الله به رسانه‌ها داد. او اعلام کرد که 5 آذر اولین عملیات مشترک در همه عرصه‌ها در محله هرندی آغاز می‌شود: «متاسفانه در تهران چند محله آسیب دیده داریم. اخیراً بسیج با تجربیات خود یک قرارگاه برای ۶ محله آسیب دیده تهران ایجاد کرده و قرار است با ظرفیت‌های خود به ویژه گروه‌های جهادی از ۵ آذر ماه اولین عملیات مشترک در همه عرصه‌ها در محله هرندی آغاز شود.» آنطور که امین توکلی‌زاده، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران نیز پیشتر در توضیح جزییات حضور قرارگاه اجتماعی روزنامه پیام‌ما گفته بود، سپاه و قرارگاه خاتم‌الانبیا، با حضور در پنج نقطه آسیب‌خیز که هرندی یکی از آن‌هاست قرار است «کفالت اجتماعی» را در محلات به عهده بگیرند. کفالت اجتماعی از نظر توکلی‌زاده، هر نوع حمایت اجتماعی عنوان شد: «وقف، صدقه، ایثار و… این‌ موضوعات در وجود همه ما ایرانی‌ها است. اگر بتوانیم این‌ها را هدایت کنیم یعنی این صدقه برای رفع آسیب‌های اجتماعی همان محله استفاده شود، معنای کفالت است.»
هرندی، محله‌ای در منطقه 12 شهر تهران است که مدیران ادوار شهرداری تهران نیز درباره پاکسازی آن از مسائل اجتماعی وعده داده بودند. در دوره جدید مدیریت شهری نیز این منطقه محل آمد و شد اعضای شورای شهر تهران بود، ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه یکی از افرادی بود که از این منطقه بازدید داشت. او در صحن شورا گفته بود که 500 ملک رها شده شهرداری در این منطقه به مامن معتادان تبدیل شده است. او در گزارشی که به صحن ارائه می‌کرد تاکید داشت که اهالی بدون هیچ واکنشی از کنار آسیب‌های اجتماعی عبور می‌کنند: «هر هزینه‌کردی در این محله؛ هیچ فایده‌ای ندارد؛ چون امنیتی نیست که در سایه این امنیت بتوان رنگ و بوی محله را تغییر داد. سرقت، مختص یک شب نیست، هر روز و هر ساعت، هر چیزی که قیمتی داشته باشد، به سرقت می‌رود. از دریچه فاضلاب تا سیم تلفن و کابل برق.» به گفته امانی حل تمام معضلات هرندی به عهده شهرداری تهران نیست اما همزمان این نهاد نیز نباید از وظایف خود شانه خالی کند. او گفته بود: «زمانی در محله گودهایی وجود داشت که محل تجمع و کلونی معتادان بود، شهرداری تهران این گود را تبدیل به بوستانی محصور کرد. اهالی می‌گویند؛ حالا معتادان از آن گود خارج شده و بیشتر در کوچه‌ها و کنار خیابان پخش شده و حضور دارند. اگر محله از بن‌بست خارج و با عقب‌نشینی چند خانه، خیابان اصلی محله عریض شود، اوضاع بهبود پیدا می‌کند.»
بازدید رئیس دولت از هرندی
آوازه آسیب‌های اجتماعی هرندی به ریاست جمهوری نیز رسید و ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم نیز روز جمعه 12 آذر ماه از منطقه هرندی بازدید کرد. آنطور که خبرگزاری دولت نوشته است، رئیسی در این بازدید استفاده از ظرفیت بسیج برای بازسازی و اصلاح وضعیت محله را ضروری دانسته بود. همچنین در این بازدید شماری از ساکنان هم دغدغه‌های خود پیرامون جمع‌آوری معتادان متجاهر و برخورد با توزیع کنندگان مواد را مطرح کردند. دیداری که به نظر می‌رسید در راستای رسمیت بخشیدن به همان سیاست‌های قرارگاهی بود که از مدتی قبل در هرندی آغاز شده بود.
جمع‌آوری آغاز شده است
آنطور که توکلی‌زاده، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به روزنامه پیام ما می‌گوید جمع‌آوری معتادان اولین اقدامی است که در محلات آسیب‌خیزی چون هرندی در حوزه سیاست‌های قرارگاهی آغاز شده: «ناجا مدتی است که جمع‌آوری را آغاز کرده است.» او در تشریح آخرین اقدامات قرارگاه اجتماعی شهر تهران می‌گوید: «شورای اجتماعی کشور با حضور آیت‌الله رئیسی شکل گرفته است به تناسب آن شورای اجتماعی استان تهران نیز حضور استاندار شکل گرفت، در جلسه استانداری تقسیم کار تهران معلوم شد. رئیس قرارگاه اجتماعی شهر تهران، شهردار تهران اعلام شد و آقای زاکانی هم جلسات را شروع کردند.» او درباره بازدید رئیس‌جمهوری از منطقه هرندی نیز می‌گوید: «آیت‌الله رئیسی هم در حوزه سیاست‌گذاری وارد شدند و شورای اجتماعی کشور را تشکیل دادند، تقسیم کار ملی را در آوردند و تقسیم کار استان تهران را هم مشخص کردند، خودشان هم برای بازدید میدانی و اینکه چه اتفاقی افتاده است، به محله شوش و هرندی رفتند.» او درباره حضور نهادهای نظامی در محلات آسیب دیده نیز می‌گوید: «همه مجموعه‌هایی که می‌توانند در حوزه آسیب‌های اجتماعی کمک کنند را فراخوان کردیم و اکنون کمک می‌کنند، اکنون ناجا جمع‌آوری را شروع کرده است و هرجا ظرفیت‌ خالی داریم از آن استفاده می‌کنیم و به فکر ایجاد ظرفیت‌های جدید نیز هستیم.»
افزایش سهم پذیرش دستگاه‌ها
جمع‌آوری معتادان متجاهر، رویکرد جلسه دیروز شهرداری تهران با حضور نمایندگانی از استانداری، فرمانداری، نیروی انتظامی، بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر و … بود. زاکانی در این جلسه گفته بود که گام اول شهرداری در راستای رسیدگی به معضلات اجتماعی شهر تهران، جمع‌آوری معتادان متجاهر است: «قریب به ۱۰ هزار نفر ظرفیت نیاز داریم که در تقسیم‌بندی‌های انجام شده سهم پذیرش سایر دستگاه‌ها نیز مشخص است که باید افزایش یابد و نکته قابل توجه این است ساماندهی معتادان با زخم باز و زنان معتاد اهمیت دارد و در این زمینه باید ظرفیت مراکز پذیرش زنان معتاد را افزایش دهیم. او گام بعدی را هویت‌یابی، سم‌زدایی و ارتباط با خانواده و مهارت‌آموزی معتادان متجاهر خوانده بود و گفته بود که گام‌های بعدی از بین بردن کانون تجمع‌ معتادان است: «جلسه ما ناظر بر این موضوع است که معتادان متجاهر با چه زمان‌بندی ساماندهی شوند تا دیگر در شهر نباشند و نکته دیگر از بین بردن کانون تجمع آن‌هاست تا دیگر برخی محله‌ها جذابیتی برای رجوع مجدد معتادان متجاهر نداشته باشد که باید چارچوب مشخصی در این زمینه ایجاد کنیم و تمهیدات لازم را داشته باشیم.» او در گزارشی که در سایت روابط‌عمومی شهرداری تهران منتشر شده است، اعلام کرده است که مددسراها جایگاه افراد بی‌خانمان است و نه معتادان متجاهر: «ظرفیت مددسراها برای افراد بی‌خانمان است و حضور امروز معتادان در آنجا به این دلیل است که جایی برای نگهداری آنها وجود ندارد. همچنین با بیمارستان‌ها مذاکره می‌کنیم تا ظرفیت‌های لازم در زمینه پذیرش معتادان متجاهر ایجاد شود.»
باوجود آغاز جمع‌آوری‌ها در منطقه هرندی که به نظر می‌رسد به عنوان پایلوت قرارگاه‌های اجتماعی معین شده است، هنوز نتیجه حضور نهادها روشن نیست. حضور و رویکردی که کارشناسان حوزه اجتماعی پیشتر پیرامون آن هشدار داده بودند. سیامک زند‌رضوی، جامعه‌شناس پیش از این به «پیام‌ما» گفته بود: «جمع‌آوری و تشکیل اردوگاه مبارزه با مواد مخدر سال‌ها تجربه شده و مشخص شده که نه تنها موضوع اعتیاد حل نشده است بلکه ابعاد فاجعه‌باری پیدا کرده است.»
پیام روشنفکر، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه هم پیش از این در گفت‌وگو با «پیام‌ما» با انتقاد از رویکرد قرارگاهی به مسائل اجتماعی گفته بود: «در حوزه مسائل اجتماعی همواره تاکید می‌شود که رویکرد اجتماعی داشته باشیم. نه رویکرد پزشکی و انتظامی و جرم‌انگارانه و قضایی و نه حتی مهندسی؛ چون تمام این ادبیات در دوره‌های مختلف در فضای اجتماعی حاکم بوده و در دوره‌ای از واژه‌های کنترل و ساماندهی و‌… استفاده می‌شد.»