زنان روستایی و عشایری که خواهان حضور و فعالیت در جامعه خود هستند، با چه چالش‌ها و موانعی روبه‌رو هستند؟ چه امکانات و تسهیلاتی در اختیار آنان قرار گرفته است؟ چه نیازها و خواسته‌هایی دارند و مطالعات صورت گرفته در زمینه اشتغال و فعالیت آن‌ها بر چه مواردی تاکید دارد؟ این‌ها سوالاتی است که کارشناسان و مسئولان در سومین وبینار تخصصی و بین‌المللی توانمند‌سازی زنان در حوزه کشاورزی و صنایع روستایی که توسط دانشگاه‌الزهرا به مناسبت هفته زن برگزار شد، تا حدودی به آنها پاسخ دادند.

حقیقت مسائل زنان روستایی عمیق‌تر و ریشه‌ای‌تر از مسائلی است که در برخی موارد مطرح یا مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر چند در سال‌های اخیر آن‌ها حضور پررنگ‌تری در عرصه اجتماعی پیدا کرده‌اند، اما همچنان با مسایلی دست به گریبانند که بعضی ریشه در جامعه سنتی آن‌ها دارد و بعضی به موانعی بر می‌گردد که در طول سالیان از سر راه آن‌ها کنار نرفته است. پریچهر سلطانی، دبیر کارگروه زنان روستایی عشایر و مناطق محروم معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در وبینار بین‌المللی توانمندسازی زنان در حوزه کشاورزی و صنایع روستایی، در رابطه با واقعیت‌هایی که زنان روستایی به ویژه آن‌ها که به مرحله‌ای از فعالیت اجتماعی در اجتماع خود رسیده‌اند می‌گوید: «در سال‌های اخیر شاهد اتفاقات خوبی در حوزه فعالیتهای اجتماعی زنان روستایی هستیم. امروز حدود 2855 دهیار زن در سراسر کشور داریم، هر چند نسبت به آمار کل دهیاران آمار پایینی است، اما در عین حال حضور این تعداد از دهیاران زن عامل توسعه و رشد است. اما باید گفت مهمترین مسئله‌ای که زنان روستایی و عشایر با آن روبه‌رو هستند این است که همچنان استقلال مالی ندارند و هنوز نمی‌توانند برای دریافت تسهیلات اقدام یا تضامین بانکی را تامین کنند. در حوزه کسب و کار تامین مالی مهم‌ترین بحث است. اگر فرد نتوانند تامین مالی مناسبی داشته باشد، قطعا نمی‌تواند موفقیت لازم را هم کسب کند. امروز یکی از ضرورت‌های جدی این است که بانک‌ها و مسئولان امور مالی ما تصمیم بگیرند که به چه شکل می‌توانند موضوع تامین تضامین مالی زنان روستایی و عشایر را تسهیل و به آن‌ها کمک کنند. بانک‌ها باید برای سهولت اعطای تسهیلات مالی به زنان روستایی و عشایر تصمیمی اجرایی اتخاذ کنند.»
سلطانی با اشاره به این‌که زنان روستایی به دلیل موانع موجود در زمینه تضامین مالی، حتی توان اخذ یک وام 10 میلیون تومانی را هم ندارند، می‌گوید: «هنوز زنان روستایی و عشایر دارای سرمایه مالی شخصی نیستند.
باید در این زمینه در مناطق مختلف فرهنگ سازی صورت بگیرد، باید گامهایی برای به رسمیت شناختن زنان روستایی و عشایر برداشته شود» دبیر کارگروه زنان روستایی عشایر و مناطق محروم معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری با انتقاد از اثرگذار نبودن برنامه‌های آموزشی که برای زنان عشایر طراحی و اجرا می‌شود هم می‌گوید: «همچنان ردیف آموزشی خاص برای زنان عشایر نداریم. در روستاها هم آموزش مهارت‌های زندگی و کسب و کار و توان‌افزایی زنان به شکل گسترده انجام نمی‌شود. بررسی کنید در سال‌های گذشته این تسهیلات 4 درصدی که دولت به روستاها اختصاص داد، زنان تا چه میزان توانستند از آن بهره‌ببرند؟ هر چند در جلسه ای که هفته گذشته در وزارت کشور برگزار شد، بعضی استان‌ها آمار بسیار خوبی ارائه دادند، اما به دلیل ناآگاهی و بی‌اطلاعی زنان روستایی از وجود قوانین و تصمیم‌گیری‌ها، نمی‌توانند از برنامه‌هایی که برای آن‌ها اجرا می‌شود بهره‌مند شوند.» یکی از مواردی که در مورد مسایل و مشکلات زنان روستایی و عشایری مطرح است، عدالت جنسیتی است، موضوعی که در برخی مناطق به عنوان مانعی بزرگ بر سر راه زنان قرار دارد و آن‌ها را از پیشروی در بعضی زمینه‌ها باز می‌دارد. سلطانی در خصوص موضوع عدالت جنسیتی می‌گوید: «ما در برنامه ششم توسعه بحث عدالت جنسیتی را داشتیم، اما برای اجرای آن و تحقق عدالت جنسیتی باید برای زنان روستایی و عشایری هم تدابیری اندیشیده شود تا عدالت جنسیتی محقق شود.
عدالت جنسیتی حکم می‌کند که ما در همه آمارها زنان روستایی را جدا ببینیم و بر مبنای این آمارها بتوانیم تصمیم‌گیری انجام دهیم.» علاوه بر موضوع در نظر گرفتن زنان در برنامه‌ریز‌ها و تصمیمات کلان، آن‌ها که دست بر تولید محصولات محلی دارند، امیدی برای ارائه محصولات خود در کلان‌شهرها ندارند، از طرفی محرومیت‌های دیجیتالی در بعضی مناطق باعث شده آن‌ها دسترسی به فضای آنلاین برای فروش و ارائه محصولات خود هم نداشته باشند. سلطانی با اشاره دقیق به این چالش بزرگ زنان تولیدکننده روستایی می‌گوید:« امروز زنان روستایی ما محصولاتی تولید می‌کنند، اما کجا باید این محصولات را به فروش برسانند.
آن‌ها باید اول سفارش بگیرند بعد تولید کنند، نه این‌که اول تولید کنند و بعد بگردند دنبال این‌که بازار ما کجاست. پیشنهاد جدی ما این است که در مراکز استان‌ها نمایشگاه دائمی فروش محصولات روستایی ایجاد شود، به ویژه در تهران، در تهران بسیار مهم است که فضاهایی برای فروش محصولات زنان روستایی ایجاد شود. قطعا شهرداری تهران می‌تواند از طریق مراکز میوه و تره‌بار این فضا را ایجاد کند»
یکی دیگر از مواردی که کمتر به آن پرداخته می‌شود موضوع تعیین استانداردهای بهداشتی است که سلطانی آن‌را این‌طور مطرح می‌کند: «متاسفانه وزارت بهداشت استانداردهایی را برای زنان روستایی در نظر گرفته که برای کارگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ در نظر گرفته است. در حالی که خانمهای روستایی در یک فضای کوچک، در خانه محصولات خود را تهیه می‌کنند. باید برای آن‌ها استانداردی در حد همان کارگاه‌های کوچک و محصولات خانگی آن‌ها توسط وزارت بهداشت و سازمان استاندارد تهیه و تدوین شود. هنوز این اتفاق نیفتاده و این یکی از مشکلات بسیار جدی زنان روستایی است.» سلطانی در پایان درباره چالش‌های زنان روستایی و عشایری گفت: «امروز دختران جوان روستایی ما به خاطر این‌که از این موارد دور مانده‌اند، نمی توانند از نیروی جوانی استفاده بهینه ببرند. به نظر می‌رسد برای رسیدن به اهداف کلان توسعه در کشور لازم است دختران جوان روستایی و زنان روستایی را جدی بگیریم و در یک فصلی جدا در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مسائل زنان روستایی را لحاظ کنیم و در آینده شاهد این باشیم که در روستاهای ما عدالت جاری است، امروز زنان روستایی ما حتی در تهیه آب آشامیدنی و استفاده از آب سالم مشکل دارند»
محمد‌صادق بیجندی، معاون آموزشی جهاددانشگاهی یکی دیگر از سخنرانان این وبینار بود که با محوریت کسب و کارهای خانگی سخنرانی کرد، بیجندی با اشاره به این‌که تحقیقات در دنیا نشان داده توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط رمز توسعه اقتصادی دهه آینده است گفت: «ما تا 1388 در کشور قانونی به نام قانون توسعه مشاغل یا قانونی در حوزه مشاغل خانگی نداشتیم. اما خوشبختانه به استناد اصول 28 و 43 قانون اساسی و با توجه به سند چشم‌انداز قانونی برای حمایت از کسب و کارهای خانگی در مجلس تصویب شد. بر اساس این قانون منظور از مشاغل یا کسب و کار خانگی آن دسته از فعالیت‌هایی است که فرد در فضای مسکونی که در آن زندگی می‌کند، کسب و کاری را مدیریت، طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا ‌کند.» بیجندی با تاکید بر این‌که مشاغل خانگی دارای نقش اجتماعی و اقتصادی در توسعه ملی هستند، به همین دلیل در کشورهای مختلف، دولت‌های مختلف راهکارهایی را در ادوار مختلف ارائه کرده‌اند مثال‌هایی از نمونه‌های نظام یافته در کشورهای مختلف دنیا مطرح کرد: «150 کشور جهان در زمینه مشاغل خرد و کوچک و خانگی فعالیت نظام‌مند و حرفه‌ای دارند، اجزای متشکل بسیاری از تولیدی‌ها که به بازار جهانی یا در قالب برندی معروف عرضه می‌شوند، در محیط خانه‌ها تولید می‌شود. تایوان با شعار «هر خانه، کارخانه و هر کارخانه خانه است» جهش اقتصادی خود را از کسب و کارهای خرد و کوچک و خانگی آغاز کرده است. 80 درصد فعالیت‌های اقتصادی این کشور به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این مشاغل در ارتباط است. 43 میلیون نفر در آمریکا به شکل پاره وقت و 12 میلیون نفر به طور تمام وقت در کارگاه‌های خرد و کوچک و خانگی فعالیت اقتصادی می‌کنند این میزان شاغلان 20 درصد از جمعیت شاغل این کشور هستند. کشور سوئیس که برترین تولید کننده ساعت در جهان است، بخش عمده فعالیت خود را در تولید ساعت از طریق کارگاه‌های خرد و کوچک و خانگی انجام می‌دهد. ایتالیا هم در حوزه چرم و پوشاک در این حوزه گام‌های فوق العاده مهمی را برداشته است.» بر اساس گزارشی که از وضعیت مشاغل خانگی در دوران پاندمی کرونا منتشر شده است، در ابتدای شیوع کرونا کسب و کارهای خرد و کوچک یک تنش جدی را تجربه کردند، اما توانستند زودتر از همه کسب و کارهای دیگر خود را احیا کنند و به چرخه تولید و ارائه خدمات برگردند.
زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، توجه به نیازها و مسائل زنانی که در روستاها و مناطق دور افتاده برای ارتقا وضعیت اجتماعی خود تلاش می‌کنند نیز به اندازه نیازها و مسائل زنان دیگر اجتماع اهمیت دارد.