مغایرت مدارس طبیعت با عنوان قانونی مدرسه

مرکز پژوهش‌های مجلس: آنچه که امروز با عنوان مدارس طبیعت شناخته شده در قوانین با تعریف مدرسه مغایرت دارد

مرکز پژوهش‌های مجلس در قالب گزارشی پیشنهاد کرده است مدارس طبیعت در قالب مدارس غیر دولتی تاسیس و زیر نظر سازمان محیط زیست اداره شوند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در طی گزارشی به بررسی  ساز و کارهای حقوقی و قانونی  تاسیس و اداره مدارس طبیعت پرداخته است.

در این گزارش چنین بررسی شده است: 

مدرسه طبیعت فضایی است که کودکان تا 12 سال  می‌توانند اوقات خود را از یک روز تا هر روز هفته در آنجا به تجربه محیط زیست و مشاهده طبیعت ‌بپردازند. این مدارس برنامه آموزش مصوبی ندارد و در آنجا هیچ سرفصل درسی ارائه نمی‌شود. در این مدارس افرادی به عنوان تسهیل‌گر وجود دارند  که تجربه‌های محیط زیستی کودکان را زیر  نظر دارند و به آن‌ها در تجربه طبیعت کمک می‌کنند.

این مدارس که درزمان ریاست پیشین سازمان محیط زیست تاسیس شده‌اند، در اواخر سال 96 کلانتری رییس فعلی سازمان محیط زیست  طی بخشنامه‌ای از صدور مجوز این مدارس جلوگیری به عمل آمد. در این بخشنامه  چنین استدلال شده است  که با وجود اثرگذاری مطلوب  مدارس طبیعت و روکرد تربیتی ، تایید فعالیت چنین مدارسی  در حیطه اختیارات سازمان محیط زیست نیست  و وزارت آموزش و پرورش  مرجع صدور مجوز  این مدارس در کشور است.

نمی‌توان عنوان مدرسه را بر مدارس طبیعت اطلاق کرد  چراکه این  مدارس هیچ ارتباطی  با آموزش و پرورش ندارند. این مدارس می‌توانند با تصویب شواری عالی محیط زیست و نحت نظارت سازمان محیط زیست تاسیس شوند. یا اینکه بر اساس قانون مدارس آموزش و پرورشی غیردولتی  به عنوانمدرسه ضمن اجرای  برنامه درسی رسمی آموزش و پرورش فعالیت کنند.در این پژوهش آمده است که نمی‌توان عنوان مدارس را بر مدارس طبیعت اطلاق  کرد چراکه  در این مدارس آموزش‌های رسمی آموزش و پرورش ارائه نمی‌شود و در اینجا کودکان فقط طبیعت را تجربه می‌کنند.

همچنین فرزندان خانواده‌ها با نقش کودک و نه دانش آموز در روزهای تعطیل یا ساعات غیر مدرسه  در این مدارس طبیعت حضور پیدا می‌کنند.

سوم اینکه این مدارس بر اساس ضوابط آموزش و پرورش تاسیس نشده‌اند  بلکه مرجع صدور مجوز این مدارس تا پیش از این  ادارات کل محیط زیست استان‌ها بوده است.

و چهارم اینکه کودکان به دلیل حضور در این مدارس گواهینامه‌ای دریافت نمی‌کنند.

آنچه در تعیین مرجع صدور مجوز مراکز آموزشی  اصل و مبنا قرار گرفته است نه محدوده سنی  بلکه نوع فعالیت آن موسسه  یا مرکز است. به این نحو که فعالیت آن موسسه  در حیطه وظایف هر دستگاه یا نهادی که باشد  همان دستگاه به عنوان مرجع  صدور مجوز شناخته می‌شود.

نتیجه  این است که آموزش در زمینه حفظ و بهسازی محیط زیست  و هدایت افکار عمومی  بر ساسا قوانین و مقررات  از وظایف و اختیارات سازمان محیط زیست است.

پشنهادات مرکز پژوهش‌ها

این مرکز طی این تحقیق گفته است که این مراکز نیازمند مجوز هستند  و بدون مجوز نمی‌توانند فعالیت کنند. 

آنچه که امروز با عنوان مدارس طبیعت شناخته شده در قوانین با تعریف مدرسه مغایرت دارد به همین دلیل نباید تعریف مدرسه بر آنها اطلاق  شود.

از آنجایی که در این مدارس هیچ برنامه درسی ارائه نمی‌شود  هیچ نسبتی با آموزش و پرورش ندارند.

نوع فعالیت‌هایی که مراکز ارائه می‌دهند معیاری برای تعیین  مرجع صدور مجوز آن‌ها به شمار می‌رود.

پس به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که :

این مدارس در قالب آموزشگاه با تصویب شواری عالی حفاظت محیط زیست  تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست اداره شوند. 

همچنین این مدارس در قالب مدارس غیر دولتی و بر اساس قانون  تاسیس و اداره مدارس آموزش و پرورش غیر دولتی  مصوب سال 1395 تاسیس و اداره شوند  تا ضمن اجرای برنامه‌های مصوب آموزش و پرورش ، آموزش محیط زیستی را به عنوان فوق برنامه ارائه دهند.

نیاز کودکان به ارتباط با طبیعت

عبدالحسین وهاب زاده ایده‌پرداز مدرسه طبیعت، معتقد است کودک در سن 5 تا 10 سالگی نیاز دارد تا ارتباط موثری با عوامل طبیعی همچون آب، گل، خاک، چوب و حیوان برقرار کند. این کودک باید سرما و گرما را در طبیعت درک کند، از درخت بالا رود و با حیوان بازی کند، این‌ها برای شکل‌گیری شخصیت کودک لازم است.

به اعتقاد وهاب‌زاده، باید به والدین این آموزش داده شود که بچها نیاز زادی به حضور در طبیعت را دارند. او می‌گوید باید در شهر زمین‌های افتاده‌ای باشد که همچون دیگر مکان‌ها آباد نباشد و بچها بتوانند در آن خود را غرق کرده و با طبیعت یکی شوند. باید درختی برای بالا رفتن و پنهان شدن. چاله‌ای برای خطر کردن بچها وجود داشته باشد. جایی که کودک نداند در آنجا چه خبر است و بتواند خود را در محیط گم کند. باید مزرعه‌ای باشد که کودک در آن چیزی بکارد چیزی برداشت کند، غذا درست کند و بدین طریق شیوه زندگی در طبیعت را تجربه کند. الان کودکان شهری تقریبا هیچ تصوری از طبیعت ندارند. بعضی از بچها حتی گمان می‌کنند تخم‌مرغ همچون دیگر کالاها در کارخانه‌ای ساخته می‌شود. از ارتباط سیب و درخت چیزی نمی‌دانند و به طور کل تصور خاصی از طبیعت ندارند.

به گفته وهاب‌زاده،  نظام آموزشی باید بیدار شود و مدرسه باید برای این کاوش‌ها جایی داشته باشد. آموزش‌و پرورش باید اینگونه سفرها و تفریحات را ساماندهی کند.

چرا اسم مدرسه را برای مدارس طبیعت گذاشتیم

 بهار کیایی از اعضای بنیاد کودک و طبیعت  پیش از این به پیام ما گفته بود: « باین الگوی مدارس طبیعت که هم اکنون در کشور ما وجود دارد کاملا بومی است. در این مدارس عموما بچه‌های رده سنی 3 تا 12 سال حضور دارند. در این مدارس هیچ آموزش رسمی داده نمی‌شود و کتاب و شرح درسی وجود ندارد. 

به این دلیل اسم مدرسه روی این فضا قرار داده شده زیرا طبیعت به خودی‌خود مدرسه‌ای است که فرصت‌های متنوع و عمیقی برای تجربه و یادگیری کودک فراهم می‌کند که در فضای شهری امروزه مغفول مانده است. این مدارس هیچ آموزش مستقیم و رسمی ندارند و مدرکی به بچه‌ها نمی‌دهند و بچه‌های دوره‌ ابتدایی عموما در ساعاتی غیر از مدرسه در این فضا شرکت می‌کنند.»