ایران سه هزار روز در خشکسالی شدید

کاهش بارش، افزایش دما و تبخیر باعث شده از سال 90 به بعد خشکسالی در ایران شدت بیشتری یابد

بیش از هفت سال است که کشورمان درگیر خشکسالی شدید شده. در این مدت آمارها کاهش محسوس بارش‌ها، افزایش تبخیر و بالا رفتن دمای کشور را نشان می‌دهند.

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی از وجود خشکسالی بلندمدت در 98 درصد مساحت ایران خبر داده و گفته خشکسالی‌های انباشته و بلندمدت نشان‌دهنده وضعیت خطرناک آبی است. 

اگرچه این اظهارات روز گذشته بیان شده اما چندان تازگی ندارد. کشورمان سال‌هاست که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. حتی بعضا گفته می‌شود که ایران در سه هزار سال گذشته در اغلب سال‌ها با خشکسالی روبرو بوده. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد دست‌کم در 10 سال گذشته خشکسالی در ایران بیش از هر زمان دیگری است. حداقل در 32 سال گذشته که اینچنین بوده است.

خشکسالی طولانی مدت

طبق جدول روند تغییرات خشکسالی بر اساس شاخص SPEI  هفت سال منتهی به اسفند 1365 کشورمان دچار خشکسالی متوسط بوده اما از سال 66 تا 70 وضعیت کشور نرمال شده است. سال 71 تا سال 78 رطوبت کشور متوسط بوده . سالهای79 تا 83 دوباره کشور به حالت نرمال برگشته و بعد از آن در سال 84 به مدت یکسال کشورمان دچار خشکسالی متوسط شده  و بعد دوباره 5 سال وضعیت نرمال بر کشور حاکم بوده است و این موقعیت نرمال تا سال 89 ادامه داشته است. 

سال 90 شروع دوران خشکسالی شدید در کشورمان است. از سال 90 تا 93 کشور دچار خشکسالی بسیار شدید شده و این وضعیت در سال 94  و 95 تعدیل شده و شاخص خشکسالی متوسط را گرفته است. این وضعیت در سال 96 دوباره به خشکسالی بسیار شدید رسیده و نشان می‌دهد تا آخر سال گذشته، بیش از هفت سال است که با خشکسالی درگیر هستیم.

طبقات مختلف شاخص‌های SPEI

خشکسالی پدیده ای است که با کمبود بارش یا در برخی موارد با تبخیر و تعرق در یک منطقه مرتبط است.

 برای محاسبه خشکسالی، شاخص SPEI،  بارش، دما، تبخیر و تعرق را محاسبه می‌کند.

به این دلیل از شاخص SPEI  در محاسبه خشکسالی استفاده می‌شود چراکه در بسیاری از موارد 80 درصد از بارش‌ها، به دلیل بالا بودن دما و تبخیر از دسترس خارج می‌شود. به همین دلیل دما نقش بسیار مهمی در تشدید خشکسالی دارد.

در شاخص SPEI ، عدد بیشتر از 2 یعنی رطوبت بسیار شدید، 5/1 تا 99/1 رطوبت شدید، 1 تا 49/1 رطوبت متوسط، 99/0-تا 99/0 نرمال، 1- تا 49/1- خشکسالی متوسط، 5/1- تا 99/1- خشکسالی شدید، کمتر از 2-خشکسالی بسیار شدید است.

 چرایی تداوم خشکسالی شدید

جدای از تاثیر انسان‌ها بر طبیعیت و مدیریت نادرست منابع آبی کشورمان که تاثیر زیادی در گسترش خشکسالی در کشور داشته، افزایش دما در ایران یکی از متهمان ردیف اول شدت گرفتن خشکسالی است. طبق گزارش مرکز ملی خشکسالی کشور، دمای کشورمان از سال 1365 تا 1396 حدود دو درجه افزایش داشته است و از 16 درجه به 18 درجه رسیده است. این در حالی است که در 50 سال گذشته به طور متوسط هر دهه 0.39 درجه سانتی گراد به دمای کشور اضافه شده.

همچنین طبق گزارش این مرکز، میانگین تبخیر از حدود سی سال گذشته و از 1450 میلی متر در سال به  1650 میلی متر در سال 96 رسیده است. طی 32 سال گذشته تبخیر حدود 200 میلی متر در سال افزایش پیدا کرده. 

از سویی کاهش بارش‌ها دیگر عامل افزایش شدت خشکسالی است. میانگین بارش تجمعی در بلند مدت از 232 میلی متر در سال به 149 میلی متر در سال 96 رسیده است.