گذری بر کشتی پهلوانی ایران

نام کشتی از کمربندی به نام «کشتی» گرفته شده که زرتشتیان هنگام خواندن دعا و پهلوانان برای کشتی گیران این کمربند را سه بار دور کمر می بستند.
رقابت های کشتی پهلوانی بزرگسالان قهرمانی کشور و انتخاب پهلوان سال 95، یادواره زنده یاد پهلوان علیرضا سلیمانی، جمعه گذشته در سالن بهشتی مشهد مقدس برگزار شد و در دیدار فینال وزن 100+ کیلوگرم جابر صادق زاده پهلوان سال گذشته کشور از مازندران به مصاف احمد میرزاپور پهلوان کشور و قهرمان مسابقات جهانی از خراسان رضوی رفت و در یک کشتی بسیار نزدیک با نتیجه 2 بر 2 از سد این حریف گذشت و برای سومین بار پهلوان کشور شد. جابر صادق زاده در سال های 1391 و 1394 هم صاحب بازوبند پهلوانی کشور شده بود.
به بهانه معرفی پهلوان سال 95 ایران، در زیر نگاهی می اندازیم به تاریخچه کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه های و در پایان هم یادی می کنیم از تمای پهلوانان ایرانی که از سال 1323 صاحب بازوبند پهلوانی شده اند.
در تاریخچه کشتی پهلوانی و ورزش های زورخانه ای آمده که ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است.
جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران خود قائل می شدند، چرا که آنان به خاطر داشتن قدرت بدنی و شجاعت روحی شکرگزار بوده و هرگاه که نیاز می شد برای دفاع از خانواده و سرزمین خود در برابر دشمنان حاضر به جانفشانی بودند.
آن گاه سرنوشت جنگ ها را هم رقم می زدند، به این ترتیب که پهلوان ها دو طرف جنگ بدون درگیر شدن لشکرها و با یک رقابت پهلوانی سرنوشت جنگ را مشخص می کردند.
راه یافتن داستان پهلوانان به ادبیات و شعر ایران زمین، به وجود آمدن مرامنامه ها و فتوتنامه ها و انتقال سینه به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان در بین مردم ایران زمین، نشان دهنده نقش ویژه و تاثیرگذار پهلوانان بر تاریخ ایران است.
لازم به ذکر است در زبان فارسی ایران باستان بیش از 30 لغت در ارتباط با مفاهیم قهرمان و پهلوان وجود دارد که خود این موضوع میزان علاقه وافر ایرانیان به قهرمانان و پهلوانان را مسلم و آشکار می کند. از سابقه و تاریخ پیدایش این رشته در ایران روایات مختلفی مطرح است اما کتاب تاریخ نشان می دهد 4500 سال پیش در لرستان و بین النهرین آثاری وجودداشته که حکایت گر وجود و اهمیت داشتن ورزش و مهارت هایی است که امروز «کشتی» نامیده می شود. نام کشتی از کمربندی به نام «کشتی» گرفته شده که زرتشتیان هنگام خواندن دعا و پهلوانان برای کشتی گیران این کمربند را سه بار دور کمر می بستند.
غیر از آثار زرتشتیان، نوشته های مورخین یونانی و روسی و همچنین شاهنامه فردوسی، همه دال بر اصالت و قدمت فرهنگ کشتی و پهلوانی در ایران است.
با ورود اسلام به ایران، آیین پهلوانی رنگ مذهبی تری به خود گرفت و مورد توجه بیشتر اندیشمندان و مردم واقع شد. برخی معتقدند آیین جوانمردی و فتوت نوعی تصوف عامیانه و کوچه بازاری است.
در دوران صفویه و زندیه، کشتی پهلوانی دورانی طلایی و پررونق خود را سپری کرد و در هر شهری صدها پهلوان و نوخاسته به کشتی گرفتن و آموختن فنون و آیین پهلوانی مشغول بودند.
در دوران قاجار علاقه به کشتی چنان افزایش یافت که ناصرالدین شاه شخصی به نام صاحب الدوله را مامور گسترش و توسعه کشتی کرد و رقابت پهلوانان را در میادین مختلف شهر رواج داد. هر سال با برگزاری رقابت ها، پهلوان ایرانی از دل این مسابقات معرفی می شد و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال در اختیار می گرفت که در صورت تکرار این قهرمانی در سه سال پیاپی صاحب بازوبند پهلوانی شود.
ورزش های زورخانه های یکی دیگر از ورزش های پهلوانی محسوب می شود که نام دیگر آن ورزش های باستانی ایرانیان است. جایی که در آن به ورزش های باستاین می پردازند زورخانه نام دارد.
در زورخانه علاوه بر ورزش های زورخانه ای کشتی نیز گرفته می شد. آیین های پهلوانی و زورخانه ای در تاریخ 25 آبان 1389 در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید.
ورزش های زورخانه ای به عنوان یکی از قدیمی ترین ورزش های بدنسازی جهان معرفی شده است.
ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکارانی قائل می شد که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی که در اختیار داشتند، شکرگزار بودند.
بر پایه تاریخ، زورخانه در حدود هفتصد سال پیش (قرن 7 خورشیدی) به وسیله محمود معروف به پوریای ولی که ظاهرا از مردم خوارزم بوده و گویا در سال 772 هجری قمری در گذشته، به صورت امروزی سازمان دهی شده است.
با این حال بر پایه رفتار و منش تاریخی و اسطوره های ایران زورخانه می تواند دست کم در ایران، تاریخ بسیار کهن تری داشته باشد.
جایگاه زورخانه پیش از اسلام در زنده کردن جنبش ملی ایران و ستم با بیگانگان و نیز رستاخیز زبان پارسی و فرهنگ و آیین افتادگی و درسی که از عهد باستان در ایران رواج داشته است، اهمیت ویژه دارد و زرتشت زورخانه ای آداب و سنتی خاص دارد.
آداب و سنتی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه ای دوره باستانی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزشکاران بر می انگیزد یا نیرو می بخشد.
پیش از جابر صادق زاده، 23 پهلوان ایرانی دیگر و پس از رسمی شدن مسابقات ، از سال ۱۳۲۳ خورشیدی صاحب بازوبند پهلوانی کشور شده بودند که زنده یاد علیرضا سلیمانی معروف به « پهلوان باشی» با 6 عنوان، رکورددار بستن بازوبند می باشد. در زیر نگاهی می اندازیم به اسامی این پهلوانان نامی با توضیح این مطلب که داشته و داشته ایم پهلوانانی که بدون بازوبند به کسب لقب پهلوانی نائل گشته اند؛
پهلوانان، مصطفی طوسی (۱۳۲۳، ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵)- ضیاءالدین میرقوامی (۱۳۲۶)- ابوالقاسم سخدری (۱۳۲۷)- عباس زندی (۱۳۲۸، ۱۳۳۲، ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴) – احمد وفادار (۱۳۲۹ ،۱۳۳۰ و ۱۳۳۱)- غلامرضا تختی (۱۳۳۶، ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸)- یعقوب علی شورورزی (۱۳۴۰) – منصور مهدی‌زاده در سال های (1341 و 1344) – رضا سوخته سرایی در سال( 1354)- علیرضا سلیمانی (۱۳۵۸، ۱۳۶۱، ۱۳۶۲، ۱۳۶۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۹)- محمدحسن محبی در سال های( 1363 و 1367) – محمدرضا توپچی در سال های (1366 و 1368) – مجید انصاری در سال( 1370)- ایوب بنی‌نصرت در سال های( 1371 و 1372) – محمود میران در سال های( 1373، 1374، 1375 و 1376) – حمید قشنگ در سال های( 1377، 1378 و 1381) – محمود محمدی در سال( 1379)- امین رشید لمیر در سال های( 1380 و 1387) – عبدالرضا کارگر در سال های( 1382 و 1383) – شاهرخ صداقتی‌زاده در سال (1385)- فردین معصومی در سال( 1386)- آرش مردانی در سال های( 1388، 1389 و 1390)- احمد میرزاپور در سال( 1392)- پرویز هادی در سال( 1393) و جابر صادق زاده در سال های( 1391، 1394 و 1395).