راجی کرمانی
سراینده حمله حیدری

از جمله شاعرانی که پس از باذل به سرودن «حمله حیدری» پرداخت راجی کرمانی بود. حمله حیدری راجی پس از باذل معروفترین حمله حیدری در ایران است.
نام کامل راجی ملابمان علی کرمانی بود که در شعر به «راجی» (به معنای امیدوار) تخلص می کرد. در مورد زندگی او اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. اما در میان مردم افسانه هایی درباره او وجود دارد. می گویند که او «بمانی» نام داشت و از زردشتیان کرمان بود. می گویند به بیماری غیر قابل درمانی دچار می شود. روز عاشورا او را که در حال مرگ بوده در مسیر دسته های عزاداری قرار می دهند . او می گرید و بی هوش می شود و در عالم خواب مولا علی، علیه السلام، را می بیند که به وی می فرمایند: «بمان» و همین سبب شفای او می شود. او مسلمان می شود و نام «بمان علی» را برمی گزیند. همچنین می گویند او جذام داشته و از شهر رانده شده بوده است. در روز عاشورا دسته ای از عزاداران که راهی مسجد صاحب الزمان در دامنه کوه های سیدحسین در اطراف کرمان بوده اند با او برخورد می کنند و ادامه ماجرا همان گونه است که ذکر شد. مهدی قلی خان هدایت که خود در شهرت یافتن کتاب راجی مؤثر بوده گرچه تاکید می کند که او پیشتر زردشتی بوده اما اشاره ای به این معجزه ندارد. او در مجمع الفصحا نوشته است:«راجی کرمانی، اصلش از زردشتیان ایران و ساکن کرمان بوده است. به واسطه سعادت فطری، ذوق اسلام یافت و به خدمت علما و عرفای کرمان شتافت، بمان علی نامش دادند و دیده جانش را به نور ولایت شاه اولیا گشادند. طبعش موزون و شایق به مداحی ولی حضرت بی چون گردید. غزوات و واقعات حضرت رسول عربی و وحی حقیقی آن حضرت را منظوم کرد. لغتنامه دهخدا هم با استناد به مجمع الفصحا اسلام آوردن او را ناشی از مصاحبت با عرفای کرمان دانسته است. راجی در اشعار خود هیچ جا به زردشتی بودن و یا معجزه مذکور اشاره ای ندارد. فقط جایی خود را از نسل جمشید و کیقباد معرفی می کند:
که از کیست او؟ از که دارد نژاد/ بخندید و پاسخ چنین داد، یاد/ که این رند نیک اختر نیک پی/ نهالی است از باغ جمشید و کی/ ولیکن نه جامش از این می پر است/ که از دوده کیقباد و کی است/ شده در دو گیتی از آن کامیاب/ که گردید خاک ره بوتراب
آن چه دیگر درباره زندگی شخصی او نقل شده اشتغال به حرفه شال بافی قبل از شاعری و مسافرت های متعدد او به عتبات عالیات و مشهد مقدس است .
گفته اند که راجی به جز حمله حیدری دیوان اشعاری هم داشته که حاوی قصاید و غزلیات و سایر انواع شعر بوده و قسمتی از آن را هم شخصی به نام سیدمحمد نور یزدی کتابت کرده بوده و قسمت دیگر به خط خود او بوده است . این دیوان در اواخر قرن سیزده در اختیار نوه دختری راجی که از نانوایان کرمان بوده قرار داشته اما امروز هیچ اثری از آن در دست نیست. البته کتابهای دیگری به نام دیوان راجی شناسایی شده که هیچ کدام متعلق به او نیست. از آن جمله است دیوان راجی که از راجی تبریزی یکی از شاعران اواخر قرن سیزده است که به سال 1293 فوت شده و طبق ثبت الذریعه نسخه ای از آن در سال 1313 ق . چاپ شده است. همچنین کتاب خطی دیگری به نام دیوان راجی در کتابخانه مسجد گوهرشاد وجود دارد که به سال 1303 ق. می پردازد. همچنین ماجرای ازدواج پیامبر به تفصیل آمده است. کتاب همراه با تاریخ اسلام پیش می رود به طور مفصل به بعثت، شعب ابی طالب، معراج، هجرت، ازدواج مولا، علیه السلام، و حضرت زهرا، علیهاالسلام، جنگ بدر، جنگ احد، احزاب، خیبر، فتح حرم، موته، مباهله، حدیث کسا، حجه الوداع و غدیرخم و رحلت پیامبر، صلی الله علیه و آله، می پردازد. او پس از رحلت پیامبر با یک پرسش تاریخی ادامه ماجرا را از به خلافت رسیدن مولا(ع) پی می گیرد و پس از ذکر به مسند نشستن مولا به جنگ جمل و جنگ صفین می پردازد. در این کتاب اشاره ای به وقایع پس از حکمیت، جنگ نهروان و شهادت مولا نشده است. گفتنی است شاعر در جای جای کتاب در هنگامی به شرح غزوات می پردازد به مناسبتهای مختلف گریزهای طولانی به واقعه کربلا دارد و مثلا به طور کامل به شرح داستان قاسم ابن الحسن، علیه السلام، داستان بی بی شهربانو، شهادت امام حسین، علیه السلام، و اسارت حضرت زین العابدین، علیه السلام، پرداخته است . ظاهرا اصل این کتاب شامل چند کتاب پراکنده به شرح زیر بوده است: مقدمه تولد حضرت امیر، کتاب اول واقعه بدر کبری، کتاب دوم داستان غزوه احد، کتاب سوم غزوه احزاب، کتاب چهارم غزوه خیبر، کتاب پنجم غزوه فتح حرم، کتاب ششم داستان حجه الوداع، کتاب هفتم بر مسند خلافت استقرار یافتن امیرالمؤمنین به همین دلیل است که هر کتاب ساقی نامه ها، مدایح و شرح حال مستقل دارد . هدایت نیز به این نکته اشارت دارد:«… چون درگذشت و نواب شاهزاده شجاع السلطنه میرزا به ایالت کرمان رسید، وقتی به حسب تقدیر به خدمتی، فقیر، بدان ولایت افتاد و اشعار او را شنید و به جمع آن ترغیب کرد . مولانا محمد هاشم بن ملالطفعلی که در خدمت شاهزاده وکیل وظایف علما بود در این باب اهتمامی کرد، میرزا مظهر کرمانی متصدی جمع و ترتیب آن متفرقات شد و در این دولت ابدمدت [منظور حکومت ناصرالدین شاه] آن مثنوی را به قالب طبع درآوردند و تعدد یافت …» در دائره المعارف تشیع هم آمده که راجی پیش از نظم نهایی کتاب درگذشت .
عاقبت کار راجی
راجی با حمایت ظهیرالدوله و پس از سرودن حمله حیدری شهرت و موقعیتی خاص یافت. ظهیرالدوله راجی را به عنوان یکی از عجایب اربعه کرمان به فتحعلیشاه معرفی می کند و از قدرت قریحه و بدیهه سرایی او تعریف می کند . می گویند او «در سرودن شعر چنان مهارت داشت و طبعش به اندازه ای روان و وقاد بود که چشمهای خود را می بست و فی البداهه حماسه مذهبی خود را می سرود و در این شیوه به چنان شهرتی از شاعری و حسن ذوق رسیده بود که وی را فردوسی ثانی و حکیم کرمانی می خواندند. می گویند وقتی ظهیرالدوله، راجی را به حضور فتحعلی شاه برد، پادشاه که خود به شعر علاقه داشت و خاقان تخلص می کرد، بدیهه سرایی او را آزمود و از او خواست به این مصرع پاسخ بگوید:«در جهان چون حسن یوسف کس ندید» و راجی بی درنگ پاسخ داد:«حسن او دارد که یوسف آفرید» راجی در باورهای عامیانه مردم جایگاهی خاص یافت . مثلا از مردم کرمان نقل شده است که ملابمانعلی روزی این مصرع را سروده بود: «زره بر تن شاه دین گشت راست» اما نمی توانست بقیه آن را بسراید. هنگام غروب در دامنه کوههای «طاق علی » جوانی سبزپوش به او برخورد و گفت:«دنباله را چنین بگو: ز هر حلقه اش صوت داود خاست. بمانعلی ظاهر پس از بازگشت از سفر تهران و دیدار پادشاه از دنیا رفت. او را در محلی پشت مسجد جامع کرمان مشهور به قدمگاه به خاک سپردند و از یادها فراموش شد. آن چنان که سالها محل مرقد وی خاکریزگاه عمومی بود تا سرانجام روزی به همت شیخ محمود افضل خاک و خاشاک پشت مسجد را برداشتند و سنگ قبر او را یافتند. آن مقبره را مرمت کردند و ملا اسدالله نامی را به قرآن خوانی آن گماشتند. در دهه های اخیر هم این قبر به همت افرادی به نامهای شیخ علی اصغر صالحی و سید محمدرضا مدنی تعمیر شد و خیابان جدیدالاحداث جنب مسجد جامع و مزار ملابمانعلی را به نام «راجی » نامگذاری کردند.