حیات جازموریان
گرفتار تنازعی بی‌نتیجه

خشکیدگی باتلاق جازموریان یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی همه مردم کرمان محسوب می شود اما این تالاب به دلیل بی توجهی طی سال های گذشته و اختلافات بی حاصل این روزها روزگار خوشی ندارد.
جازموریان این روزها به یکی از دغدغه‌های اصلی زیست‌محیطی کرمان تبدیل‌شده است، این تالاب یک دهه قبل خشک شد و حالا به یکی از نمادهای قهر طبیعت در کرمان تبدیل‌شده است. آنچه طی ماه‌های اخیر در خصوص این تالاب پررنگ‌تر شده است گره خوردن سرنوشت تالاب با اجرای یکی از طرح‌های انتقال آب است.
از زمانی که اجرای طرح انتقال آب از صفار رود در کرمان کلید خورد، برخی اظهارنظرها اذهان مردم را به این سمت سوق دادند که اجرای طرح صفار رود منجر به خشک شدن جازموریان شده و یا آن را تشدید می‌کند.
اما واقعیت این است که این حوزه آبریز بیش از ۱۸ سال است گرفتار خشک‌سالی شده است و از ۱۰ سال قبل این پدیده خانمان‌سوز تشدید شده است.
خشکسالی و برداشت های بی رویه آب موجب افت شدید سطح آب های زیر زمینی و تغییر اقلیم شده است.
اما در این میان نباید از ساخت دو سد جیرفت و سد بم پور بر روی رودخانه‌های هلیل رود و بم پور نیز غافل بود.
این در حالی ست که آب این سدها نیز برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و تأمین آب شرب و تأمین برق شهرستان‌های جنوبی کرمان از سد هلیل رود و آبیاری زمین‌های پایین‌دست در سیستان و بلوچستان از سد بم پور صرف می‌شود.
از سوی دیگر رودخانه‌های فصلی نیز در اطراف تالاب جازموریان از اهمیت بسیار بالایی در تأمین آب این منطقه برخوردار هستند که متأسفانه صدها سد برای تأمین آب زمین‌های کشاورزی شهرستان‌های جنوبی بر روی این رودخانه‌های کوچک احداث‌شده است.
وجود این سدهای کوچک و عدم بارش باران موجب شده حق آب جازموریان از مجموع این رودخانه‌ها تأمین نشود از سوی دیگر برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های کشاورزی اطراف جازموریان نیز ادامه یافته است.
درواقع بی‌آبی در جازموریان به دلیل استحصال آب به‌وسیله سدهایی انجام می‌شود که برای تأمین آب کشاورزی همین مناطق احداث‌شده و برداشت‌های غیرمجاز بخش کشاورزی نیز سطح آب‌های زیرزمینی جازموریان را نیز کاهش داده است و سرانجام این برداشت‌ها موجب کاهش رطوبت در این تالاب شده است.
به نظر می‌رسد این تالاب به‌جای اینکه شاهد درمانی توسط کسانی باشند که برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی این تالاب انجام دهند هرکدام تحلیل خاص بنا به اهداف و منافع خود را از وضعیت این تالاب دارند.
معاون عمرانی استاندار کرمان در گفتگو با مهر اظهار داشت: یکی از هدف‌های اصلی زیست‌محیطی در استان کرمان احیای تالاب جازموریان است و در این راستا برنامه‌ریزی‌های عمده‌ای در استان انجام‌شده است.
وی تصریح کرد: استاندار کرمان در سطح استانی و ملی جلسات متعدد و پیگیری‌های زیادی انجام داده است و سعی شده احیای این تالاب هم مانند دریاچه ارومیه در سطح ملی مطرح شود و در این خصوص رئیس سازمان محیط‌زیست هم به جنوب کرمان دعوت‌شده و از نزدیک در جریان وضعیت منطقه قرارگرفته است.
معاون استاندار کرمان گفت: درواقع جازموریان بین استان‌های کرمان و سیستان بلوچستان قرارگرفته است و از رودخانه‌های هلیل رود، بم پور و سدها رودخانه فصلی تأمین آب می‌شود.
وی وسعت این حوزه را هفت میلیون هکتار عنوان کرد که ۵.۳ میلیون هکتار این تالاب در کرمان قرار دارد و باید با همکاری استان مجاور این تالاب را مجدداً احیای کنیم.
وی این تالاب آب شیرین را برای استان کرمان دارای اهمیت بسیار بالا عنوان کرد و افزود: دو دهه از روند خشک‌سالی این تالاب می‌گذرد و در دولت فعلی جدی‌ترین اقدامات برای احیای این تالاب انجام‌شده و موضوع احیای این حوزه آبریز در سطح ملی موردتوجه قرارگرفته است.
خشکیدگی جازموریان از دهه های گذشته آغاز و رفته‌رفته این روند تشدید شد
مدیر کل محیط ‌زیست استان کرمان نیز با اشاره به روند خشک شدن این تالاب گفت: خشکیدگی جازموریان از دهه‌های گذشته آغازشده است و رفته‌رفته این روند تشدید شده است.
محمود صفر زاده این تالاب را بعد از خشک‌سالی یکی از دلایل اصلی بروز ریز گردها عنوان کرد و افزود: ما وضعیت این تالاب را مرتباً رصد می‌کنیم اما واقعیت این است که خشک‌سالی ضربات جبران‌ناپذیری به طبیعت استان کرمان وارد کرده است.
وی تصریح کرد: طرح‌های تفصیلی و جامعه را برای احیای این تالاب مدنظر داریم و کارشناسان وضعیت این تالاب را رصد می‌کنند.
صفر زاده ادامه داد: رئیس سازمان محیط‌زیست وضعیت این تالاب را از نزدیک بررسی و دستورات لازم را صادر کرده است.
وی از تشکیل کارگروه تالاب جازموریان در کرمان خبر داد و گفت: با دستور خانم ابتکار از طرح موفق احیای دریاچه ارومیه برای احیای این تالاب نیز الگوبرداری می‌شود.
وی از وجود بخش اعظم تالاب در استان کرمان خبر داد و افزود: این تالاب جزو کنوانسیون رامسر ثبت‌شده است و باید موردحفاظت قرار گیرد.
صفر زاده تأکید کرد که این تالاب از مهم‌ترین حوزه‌های آبریز کشور محسوب می شود و بدون شک از مهم‌ترین طرح‌های احیای در کشور است.
استاندار کرمان برای اجرای یک حرکت علمی در خصوص احیای این تالاب بررسی علمی این طرح را به جهاد دانشگاهی کرمان واگذار کرده است. رئیس جهاد دانشگاهی در خصوص آخرین بررسی‌های این نهاد علمی گفت.
تدوین سند برنامه مدیریت جامع تالاب، تصویب در مراجع ذی‌ربط و ابلاغ برنامه مدیریت جامع تالاب از بخش‌های اصلی برنامه مدیریت جامع تالاب جازموریان است
رضا کامیاب مقدس با اشاره به اینکه سدهای ایجادشده در برابر حجم آب موجود، قابل‌توجه نیست، ادامه داد: معضل بزرگ در حوزه آب در محدوده جازموریان مربوط به چاه‌های غیرمجاز است.
وی عنوان کرد: مطالعات پایه، تشکیل کارگاه‌های تخصصی و برگزاری آن‌ها، تدوین پیش‌نویس برنامه مدیریت جامع احیاء تالاب، برگزاری کارگاه‌های مرحله دو، تدوین سند برنامه مدیریت جامع تالاب، تصویب در مراجع ذی‌ربط و ابلاغ برنامه مدیریت جامع تالاب از بخش‌های اصلی برنامه مدیریت جامع تالاب جازموریان است.
وی اظهار داشت: در راستای تدوین برنامه جامع تالاب جازموریان نقشه‌ها و اطلاعات بسیار زیادی از سوی محیط‌زیست، آب منطقه‌ای و منابع طبیعی و نیز وزارت خانه‌های مربوطه در اختیار پژوهشگران قرارگرفته و دیتا بیس بزرگ و جامعی در این زمینه تدوین‌شده است.
وی گفت: پس از ۲۸۵ روز کاری می‌توان گزارش‌ها مدیریتی و جامع درباره تالاب جازموریان ارائه کرد.
رئیس جهاد دانشگاهی استان کرمان بیان کرد: فازهای اصلی احیای تالاب جازموریان در سه بخش تثبیت، احیاء و احیای نهایی دسته‌بندی‌شده است.
کامیاب مقدس ادامه داد: در حوزه ریز گردها و آثار ناشی از آن نیز برنامه‌ریزی گسترده مطالعاتی و اجرایی انجام‌شده است.
وی عنوان کرد: مسائل مربوط به اشتغال و معیشت جایگزین نیز در طرح جامع تالاب جازموریان نیز دیده خواهد شد تا در صورت نیاز کاهش سطح کشاورزی یا تجمیع روستاها به‌راحتی انجام شود.
وی ادامه داد: پس از تدوین برنامه جامع تالاب جازموریان برای هر بخش، سازمان و پروژه جزئیات مربوطه مشخص‌شده و به آن‌ها اعلام خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: در جنوب استان کرمان این شیوه کشاورزی مقرون ‌به ‌صرفه اقتصادی و دارای توجیه فنی نیست.
سطح آب دشت‌های جنوب کرمان به دلیل وجود هزاران هکتار زمین کشاورزی و تولید سالانه میلیون‌ها تن محصول و برداشت های بی رویه آب این روزها در وضعیت بحرانی قرارگرفته‌اند.
سطح آب در این مناطق به حدی افت کرده است که بسیاری چاه‌ها خشک‌شده است و زمین در جنوب کرمان آن‌قدر تشنه است که در صورت بارندگی‌های متوالی و رها کردن آب سدهای هلیل رود و بم پور نیز سال‌ها زمان نیاز است که در مسیر هلیل رود تا جازموریان بار دیگر دشت‌ها احیا و آب به جازموریان برسد. همدلی و همراهی مردم شهرستان‌های شمالی و جنوبی کرمان و تمرکز مسئولان ارشد استان بر روی تأمین آب جازموریان و شهرستان‌های جنوبی و تامین اعتبار قابل توجه در راستای مکانیزه کردن کشاورزی و آبیاری رمز موفقیت احیای این تالاب ارزشمند است./مهر