توصیف یک بنای تاریخی
قلعه دختر کوچک

ناصر شجاعی
ابـتدای جاده کرمان- زرند در فاصله 10 کیلومتری کرمان به کوهی برمی خوریم که ستبر و تسخیر ناپذیر، سر به آسمان ساییده است. بر فراز این کوه، دژی سنگی خودنمایی می کند. اشکال مختلفی هم چون تندیس هایی زیبا در هر سوی این دژ دیده می شود. آثار خرده سفال ها در اطراف مشاهده می شود.(1) درباره این دژ سخنان گوناگونی وجود دارد. برخی بر این باورند که این دژ در گذشته جایگاه دزدان و راهزنان بوده است. بنابراین، دژ محل امنی برای بارانداز راهزنان بوده است. نادرعلیداد سلیمانی، باستان شناس، این دژ را جایگاه امنی برای فرار حاکمان کرمانی می داند و قدمتی حدود 400 سال برای آن تخمین می زند و می گوید هر شخص بعد از ورود به قلعه با توجه دست کندهای طبیعی برای ذخیره آب، قادر بوده برای مدت درازی پناهنده شده و از ابتدایی ترین امکانات، برای زندگی برخوردار باشد. برخی افراد محلی این دژ را بسیار کهن می دانند و پیشینه ای به درازای قلعه دختر کرمان برای آن متصور می باشند. در باورهای عامیانه، این مکان جایگاهی بوده که مرشدان برای پرورش پهلوانان در نظر گرفته بودند. به این صورت که پهلوانان با آداب مخصوص و ریاضت هایی که در این قلعه متحمل می شدند، در جست و جوی نیرویی بی کران بودند.
مشخصات دژ قلعه دختر کوچک به شکل زیر است؛
ارتفاع حصارهای دژ حدود 4 متر است. دژی که بر فراز کوه ساخته شده حدود 400 تا 500 متر بلندی دارد.
تنها راه ورودی که به فراز دژ منتهی می شود، از تنگه صخره باریکی گذر می کند که در زاویه سایه انداز شمالی دژ می باشد. در این تنگه استحکامات و برج های محکمی جهت محافظت مدخل تنگه ساخته شده است.
در ازای دیوارهای نگاهدار ورودی داخلی تنگه دژ نزدیک به 480 متر و پهنای پی دیواره سنگی بیش از 2 متر است. دیوارها تا ارتفاع حدود 2 متری از مصالحی از جنس بتون های دوره باستان ساخته شده است. این دیواره ها بر روی پایه های سنگی قرار دارند. بر فراز آن دیوار، دیواری چینه ای و عریض برپا شده است. این دیواره نیز در شیب کوه سنگی است.
هنوز پس از گذشت سالیان دراز، برج های دروازه شمالی نیمه مخروبه دژ، هم چنان استوار ایستاده است. برای رسیدن به دژ نیاز به کوه پیمایی است. ساختمان درون دژ پیچیدگی های خاصی دارد که قلعه های دست نیافتنی «الموت» را در ذهن تداعی می کند. درون قلعه، تاق نماها و اتاق های بسیاری وجود دارد.
یکی از برج های اصلی که نقش محل نگهبانی دروزاه بانان است، تقریبا سالم مانده است. واشدگاه دایره ای شکل محل ورود بوده و شاید تنها صخره نوردان بتوانند از آن عبور کنند. خوشبختانه پله های زیادی برای عبور درست شده که با احتیاط می توان از آن گذشت و به پله های سالم رسید. پله ها به یک دو راهی منتهی می شوند که یکی از راه ها 500 -600 متر درازا دارد. سپس به دیواره مستحکم بعدی می رسیم که در کنار آن، مخزن آب بزرگی در دل سنگ ها تعبیه شده که محل ذخیره آب برف و باران است.
تأمین آب یکی از مشکلات کویر است و بدون آب نمی توان در قلعه ها زندگی کرد. بهترین راه جذب و نگاهداری آب در قلعه ها، احداث تانکرهایی سنگی در دل کوه می باشد که باقیمانده آن آثار در جای جای دژ قابل مشاهده است.
چشم انداز این دژ بسیار زیبا، دیدنی و جذاب است. سکوت و دلربایی طبیعت و کوه ها و دشت های اطراف دژ، به بیننده، آرامشی وصف ناشدنی می بخشد.
(1) شاید علت این همه توجه و دقت به این بنا آن بوده است که نزدیک به هفتاد درصد از مخازن آب قلعه در این دره واقع شده است. انبوه سفال شکسته که در نزدیک این بنا و در جوار مخزن آب دایره شکل دیده می شود می تواند قرینه این مطلب باشد که محل تقسیم آب آشامیدنی در این نقطه بوده است.(همایون صنعتی زاده)