سایت خبری پیام ما آنلاین | برهان الدین کرمانی؛ سرسلسله پزشکان ایرانی

برهان الدین کرمانی؛ سرسلسله پزشکان ایرانی





۳۱ مرداد ۱۳۹۵، ۲۲:۴۹

برهان الدین کرمانی؛ سرسلسله پزشکان ایرانی

برهان الدین نفیس بن عوض بن حکیم کرمانی یا برهان‌الدین کرمانی (زاده: ۸۱۲ هجری قمری در کرمان، درگذشت: ۸۹۰ قمری)، پزشک ایرانی قرن پانزده میلادی از کرمان بود. وی که معروف به طبیب نفیس یا حکیم نفیس، نیز می باشد و گاه برهان نفیس هم خوانده شده، از حکیمان، طبیبان و دانشمندان مشهور ایران در قرن نهم هجری و از بزرگ ترین و نامدارترین مولفین کتاب های پزشکی در تاریخ پزشکی ایران محسوب می شود. نفیس بن عوض از اطبای دربار الغ بیگ تیموری و از اساتید طبّ در مدرسه الغ بیگ بود و کتاب های طبی متعددی را از خود به یادگار گذاشت که از مشهورترین آن ها شرح الاسباب و العلامات و شرح موجز القانون ابن سینا می‌باشد. وی همچنین جدّ اعلای خاندان نفیسی است که بسیاری از آنان در طی قرن های نهم تا چهاردهم هجری از اطبای بزرگ ایران بوده‌اند که از آن جمله میرزا علی اکبر خان نفیسی (ناظم الاطباء کرمانی) قابل ذکر می‌باشد.
نفیس بن عوض کرمانی در حدود سال ۸۱۲ قمری در شهر کرمان متولد شد. خاندان و پدران او (لااقل تا چهار نسل قبل از او)، همگی از اطبای کرمان بودند و به صناعت طب و طبابت در کرمان شهرت داشتند و از جمله پدر و پدربزرگش، هر دو از حکیمان و طبیبان کرمان به حساب می‌آمدند.
نفیس بن عوض در کرمان تحصیلات طبی خود را به پایان رسانید و در همین شهر به طبابت مشغول شد. مهارت و حذاقت وی در طب به زودی شهره خاص و عام گردید. در نهایت شهرت این طبیب حاذق کرمانی آن قدر عالمگیر شد، که «اُلُغ بیک بن شاهرخ بن تیمور گورکانی»، پادشاه نامدار تیموری، وی را از کرمان به سمرقند فرا خواند و او به عنوان پزشک مخصوص در دربار الغ بیگ به کار مشغول شد. وی در دوران اقامت خویش در سمرقند بنا به درخواستِ الغ بیگ گورکانی، به تدوین چند رساله و از جمله رساله مشهور خود شرح الاسباب و العلامات و نیز مجموعه موجزالقانون (خلاصه قانون ابن سینا) مشغول شد که تألیف برخی از آن ها سال ها بعد از قتل الغ بیگ و هنگامی که حکیم نفیس به کرمان بازگشته بود، در این شهر تکمیل شدند.
وی پس از مرگ الغ بیگ به کرمان بازگشت و تا پایان عمر خویش در کرمان ماند و به تدریس طب به شاگردانی که برخی از آن ها فرزندان او بودند و نیز به تألیف کتاب های پزشکی مشغول بود.
وفات او به طور دقیق مشخص نیست؛اما برخی مرگ او را در ۸۹۰ هجری قمری ثبت کرده‌اند.
به گفته عبدالله جوادی آملی، برخی آثار نفیس بن عوض تا پنجاه سال پیش [یعنی تا اوایل قرن پانزدهم هجری] در حوزه‌های علمیه نجفِ اشرف تدریس می‌شد در سرزمین‌های اسلامی و به خصوص در ایران و عراق و در شبه جزیره هند و پاکستان، مورد رجوع و استفاده بود. رساله‌های پزشکی نفیس بن عوض نه فقط در ایران بلکه به قول جوادی آملی در شبه قاره هند و پاکستان به عنوان یک کتاب مختصر مورد استفاده قرار می‌گرفت.
حاجی خلیفه در کتاب کشف الظنون او را متطبّب خوانده، یعنی کسی که ادعای طبابت دارد. حال آن که خود حاجی خلیفه درباره کتاب شرح الاسباب و العلامات وی می‌نویسد:«این کتاب شرحی است لطیف و در آن به خوبی تحقیق نموده و مطالب را واضح ساخته است.»
دکتر مجید ملک محمدی در تشریح انتساب متطب به حکیم نفیس بن عوض شرح داده است:
«عموم اطبای قدیم خود را برای مقام طبابت لایق نمی د انستند و نام طبیب بر خود نمی‌گذارند چرا که این مقام را خیلی بالا و والا می‌دانستند و عموماً خود را «متطبب» می‌نامیدند. چنان که رازی و ابن سینا و عده زیادی در تمدن اسلامی خود را «متطبب» می‌گفتند. بعضی پا را فراتر نهاده کلمه «طبیب» و «حکیم» مطلق را برای ذات باری عز اسمه می‌دانستند و بس؛ و اگر کسی خود را به نام طبیب می‌خواند آن را نامتناسب می‌دانستند.»
وی همچنین درباره برهان الدین نفیس بن عوض کرمانی می‌نویسد:
این طبیب کرمانی، نه فقط به خاطر مراتب علمی والای خود و تبحّر کم نظیرش در فن طبابت بلکه به واسطه این که سر منشأ و سر سلسله جمع کثیری از پزشکان کرمان و ایران قرار گرفت، حائز اهمیت به شمار می‌رود و اغلب وقایع تاریخ پزشکی به ویژه در کرمان طی اعصار بعد و دستِ کم تا قرن چهاردهم هجری تحت تأثیر اوست.»
در کتاب تاریخ طب و طبابت در ایران نیز درباره او آمده است:
«کتاب شرح الاسبابِ و العلامات او در کنار کتاب قانون ابن سینا دو منبع اصلی تدریس طب در مدارس طبی ایران بوده است.»
• حاجی خلیفه؛ کشف الظنون؛ جلد ۱، صفحه: ۷۷
• دکتر مجید ملک محمدی. بانک جامع اطلاعات پزشکی کرمان (فصل تاریخ پزشکی کرمان). چاپ اول. تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی عصر فرهنگ

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:





پیشنهاد سردبیر

مسافران قطار مرگ

مسافران قطار مرگ

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *