در گفتگو با دکتر مجید شعبانی، رئیس کانون وکلای استان کرمان بررسی شد / تراژدی همسر کشی

خانواده نهادی برای رشد و تعالی بشر می باشد که با پیوند زن و مرد واکثر اوقات با عشق و علاقه ی طرفین نسبت به یکدیگر شکل می یابد. ولی بعضا شاهد خشونت هایی میان این دو ستون اصلی خانواده هستیم که گاهی این خشونت ها به صور بسیار ناخوشایند متبلور می شوند.
همان طور که می دانیم قتل عمد یکی از منفورترین اعمال بشر است که مجازات آن طبق قانون مجازات اسلامی ایران که مبتنی بر شرع مقدس اسلام می باشد قصاص است. مجازاتی سخت که نشان گر زشتی و پلیدی جرم قتل عمد می باشد.
چنانچه طرفین این جرم یعنی قاتل و مقتول، زن و شوهر باشند پدیده ی همسر کشی رخ می دهد و اما سوال این جاست به راستی چه می شود که همسر گزینی به همسر کشی تبدیل می شود؟ و خانواده ای که باید سبب رشد و تعالی پدیدآورندگان و ثمره (ها)ی آن( فرزندان) می شد این چنین رو به سقوط می آورد؟
در این باره گفت و گویی با دکتر مجید شعبانی، رئیس کانون وکلای استان کرمان داشتم.
آیا همسر کشی به عنوان جرمی مستقل جرم انگاری شده است؟
همسرکشی در قوانین جزایی ما به عنوان جرمی مستقل از قتل پیش بینی نشده است و از جرایمی می باشد که جنبه ی اجتماعی و خانوادگی دارد.
به طور کلی در بحث قتل عمد اگر بزه دیده و مجرم رابطه ی زناشویی با یکدیگر داشته باشند همسر کشی مطرح می شود واین امر تنها به کشور ما محدود نیست و در سایر کشورها نیز مسبوق به سابقه می باشد. با این تفاوت که در سایر کشورها همه ی هم زیستی ها در قالب یک زندگی مشترک اعم از ازدواج و غیره به مثابه ی زوجیت تلقی می شوند.
زنان و مردان قاتل که دست به کشتن همسرشان می زنند چگونه عمل می کنند؟
اگر بخواهیم بین قتل هایی که مرتکب ان مرد و قتل هایی که مرتکب زن می باشد تفکیک قائل شویم معمولا قتل های ارتکابی از سوی مردان، آنی هستند که ناشی از عصبانیت، احساسات و مسائل تعصبی می باشند که این امر از برداشت اشتباه مرد از مسائل ارتباطی همسرش نشئت می گیرد. و اما قتل هایی که توسط زنان ارتکاب می یابند با سبق تصمیم و آگاهانه هستند که در اغلب موارد، مباشر فردی دیگر غیر از زن می باشد که وی تحت القا و تاثیر دیگران قرار می گیرد و با طرح نقشه و کمک به مباشر اصلی قتل را پایه ریزی می کند. طبق آماری که داریم 100 درصد قتل های ارتکابی توسط مردان مباشرتا صورت می گیرند ولی زن ها حدود 30 درصدشان شخصا و مباشرتا دست به ارتکاب قتل می زنند و حدود 70 درصد به صورت معاون یا شریک جرم در کشتن همسرشان نقش دارند.
همسرکشی در چه رده ی سنی بیشتر رخ می دهد؟
از حیث مسائل سنی که در چند پرونده به عنوان وکیل اولیای دم حضور داشتم اصولا در اوایل زندگی و در سنین جوانی این امر رواج دارد و میان زوجینی که سالیان متمادی از زندگیشان می گذرد و بالای 40 سال سن دارند این امر نادر است.
علل همسر کشی از نظر شما به عنوان وکیلی با تجربه که طبق گفته ی خودتان در چند پرونده‌ی همسرکشی حضور داشتید چه می باشد؟
این امرعلل متعددی دارد و به نظر من یکی از موارد شیوع و ارتکاب این قتل ها(اعم از همسرکشی و قتل های خانوادگی که در آن ها مقتول والدین یا خواهر و برادر قاتل می باشند) در سالیان اخیرغالبا مصرف مواد مخدر صنعتی به ویژه شیشه می باشد. علاوه بر این در اثرعواملی همچون فضای مجازی حس تعلق و هم بستگی میان زوجین کم رنگ می شود. در سطح کشور در یک سال اخیر شاهد چندین همسر کشی بودیم که مرد در اثر سوء ظن ناشی از ورود بیش از حد همسرش به فضای مجازی(نرم افزارهای متعدد ارتباطی) در یک لحظه مرتکب قتل شده است و این امر نشان می دهد فرهنگ استفاده از فضای مجازی هنوز در میان مردم ما جا نیفتاده و افراطی است.
همچنین تشنج موجود میان زوجین و بی توجهی آن دو به یکدیگر در رفع نیازهایشان سبب می شود زن یا مرد و گاهی اوقات هر دوی آن ها برای برآورده شدن نیازهای عاطفی خود به جایی دیگر پناه می برد و این محیط می تواند فضای مجازی باشد و همیشه در این محیط ها فردی وجود دارد که او نیز مایل به برقراری ارتباط است و به نوعی کنترل روابطه ی زوجین را حتی از کیلومترها فاصله در دست می گیرد. فضای مجازی علاوه بر اینکه ازعلل ارتکاب جرم سلب حیات یکی از همسران می باشد، در پرونده های طلاق نیز نقش مهمی ایفا می کند. به خصوص سوء ظن و امور تعصبی که در این امر دخیل می باشند. علاوه بر این تعداد زیادی از افراد در فضای مجازی مترصد صید طعمه هایی هستند که بتوانند با آن ها ارتباط برقرار کنند و اساسا به این نیت وارد فضای مجازی می شوند. لذا چیزی که می تواند در این زمینه پیشگیری کند کنترل روابط خانواده از سوی زوجین نسبت به یکدیگر و والدین نسبت به فرزندانشان می باشد.
آیا عامل ضعف اقتصادی در جرم همسرکشی نقشی دارد؟
فقر اگرچه ریشه در جرایمی همچون سرقت دارد و یکی از عوامل جرم سرقت مسائل اقتصادی و فقر است در زمینه ی فشارهای ناشی از مسائل اقتصادی و قتل عمدی همسر رابطه ی معنا داری وجود ندارد و در کم تر پرونده ای عامل و انگیزه ی قتل مسائل اقتصادی بوده است . اما بی توجهی و تشنج در روابط زناشویی در پدیده ی همسرکشی عامل مهمی می باشد. باید توجه داشت بعضی قتل ها به دلیل عصبانیت آنی( که میان آقایان بیشتر رواج دارد) که ناشی از مسائل اقتصادی یا درون خانوادگی است رخ می دهند.
همسرکشی از جانب مردان و زنان اکثرا با توسل به چه وسایلی رخ می دهد؟
علی رغم اینکه سالیان گذشته وسیله ی ارتکابی در این قتل ها معمولا مواردی مثل دارو و سم بوده است در استان کرمان استفاده از سلاح گرم و سرد بیش تر شده است مثل تفنگ و چاقو در موارد نزاع و درگیری بین طرفین کشتن از طریق خفه کردن همسر از جانب مردان رخ می دهد. همان طورکه گفته شد با توجه به این که استفاده از سلاح سرد و گرم افزایش یافته است، به نظر می رسد نگه داری از اسلحه در منزل باید تحت کنترل باشد چون در دسترس افراد می باشد و در تصمیمات آنی طرفین برای ارتکاب قتل موثر است.
در میان صحبت های خود به این امر که خانوم ها اکثرا به صورت شرکت یا معاونت در قتل همسرشان نقش دارند اشاره کردید. مباشر این قتل ها کیست؟
اکثر اوقات مرد دیگری که علی الاصول رابطه ای نامشروع، نامتعارف و احساسی با خانوم دارد دست به قتل شوهر می زند و این موضوع ناشی از تشنج موجود میان زن و شوهر است.
عامل خیانت تا چه حد در همسرکشی موثر است؟
در موارد خیانت چه از جانب مرد و چه از جانب زن فرد کنترل خود را از دست می دهد البته لازم به ذکر است خانوم ها در مورد خیانت همسرشان کمتر واکنشی چون کشتن نشان می دهند.ولی هنگام رویارویی با چنین معضلی توصیه می شود با یک مشاور، روان شناس یا حقوقدان این مسئله را در میان بگذارد.زیرا امکان دارد این امر ناشی از یک سوء ظن و برداشت نادرست باشد و در فرض واقعیت داشتن خیانت همسر، زمانی که این امر بازگو شود کنترل فرد در دست گرفته می شود و از حالت آنی بودن خارج می شود. اگر همه ی قتل های مرتبط با همسرکشی را مرتبط با خیانت بدانیم اشتباه است اگر چه در سال های اخیر بعضی موارد که سبب تشنج و دور شدن زوجین از هم می شود موثر است. اما در مواردی که زن مرتکب قتل مرد می شود دو طرفه است از یک طرف ممکن است زن باب دوستی با مردی را باز کرده باشد یا قول هایی گرفته باشد و تعداد چنین قتل هایی در جامعه ی آماری کشته شدن مردان توسط زنان بالا است.
ایا ماده ی 630 قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران راه را برای مردان نسبت به کشتن همسرشان باز نگذاشته است؟
تا کنون تمسک به این ماده ی قانونی به گونه ای که جرم آفرین باشد رخ نداده است. ماده ی 630 قانون مجازات اسلامی، شرایطی دارد که تا محقق نشود قاضی این امر را نمی پذیرد و اثبات این شرایط برای مرد سخت است. علی رغم عدم نیاز به وجود شاهد، قراین و امارات علم آوری برای قاضی باید وجود داشته باشد تا بتوان به این ماده ی قانونی استناد کرد.
وضعیت ارتکاب این نوع قتل در کرمان چگونه است؟
طبق آمار، سال گذشته در کرمان 4 فقره قتل عمد(همسرکشی) رخ داد که در همه ی آن ها مردان مبادرت به کشتن همسرشان نموده و بزه دیدگان خانوم بوده اند. علی رغم اینکه در قتل های سال های گذشته اکثرا زن ها مبادرت به کشتن همسرشان می نمودند اما اخیرا قتل هایی که بزه دیده زن خانواده می باشد، بیشتر شده است. خوش بختانه از شهریور سال گذشته تا شهریور ماه امسال مورد همسر کشی گزارش نشده است و چنین پدیده ای نداشتیم و این امر حاکی از این می باشد که سیکل کیفری همسرکشی نظم خاصی ندارد که بتوانیم از این پدیده به صورت سالیانه آمار بگیریم.
آیا اخیرا موردی که منجر به صدور حکم سنگسار شود داشتیم؟
همان طور که می دانیم مجازات سنگسار برای جرم زنای محصن و محصنه می باشد. در حکومت قانون سابق چون ادله ی مربوط به زنا احصا شده و معدود بود من پرونده ای را که در آن دلایل زنا کامل باشد با توجه به این که قضات به شرایط شرعی و فقهی بسیار به این دلایل توجه می کردند، ندیدم. و اما در حکومت قانون فعلی شاهد این مجازات حتی به صورت بالقوه نیستیم زیرا هم قانون گزار به عدم اقرار از سوی مرتکبین توصیه کرده است وهم این که مجازات سنگساراز سوی قاضی براساس تشخیص وی قابل تبدیل می باشد.