خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر/ ابوحامد، خواجو، فردوسی و حافظ در محلات کرمان

بخش سی و دو
در شماره‌های قبل روزنامه بعد از نظری به خاطرات و فعالیت‌های آقای محمد صنعتی در دهه بیست شمسی که سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم بود، و همچنین اشاراتی که به فعالیت‌های اقتصادی ایشان و به ویژه کارخانه خورشید داشتیم، از این شماره به بعد، به فعالیت‌ها و خاطرات ایشان در عرصه مسایل اجتماعی خواهیم داشت.
تشکیل جلسه انجمن ابوحامد به مناسبت
جشن ملی شدن نفت
یا در مناسبت جشن «ملی شدن صنعت نفت ایران» جلسه‌ای توسط انجمن ابوحامد کرمان برگزار گردید:
«جلسه انجمن محلی ابوحامد به مناسبت پیروزی درخشان ایران در امر نفت با شرکت اعضای مربوطه و روسای انجمن‌های خانه و مدرسه آموزشگاه‌های مسیر خیابان ابوحامد در محل این انجمن تشکیل گردید.
در این جلسه ابتدا آقای ژند عضو هیئت مدیره و بعد هم‌ مسلک محمد صنعتی مسئول امور وابسته‌های [حزب ایران نوین] (1) طی سخنانی … پیرامون پیروزی‌های بزرگ تاریخی ایران مطالب اظهار داشتند. در پایان نیز امور عمرانی محله ابوحامد مورد بررسی قرار گرفت و تصمیماتی نیز اتخاذ گردید» (2).

جلسه انجمن محلی خیابان خواجو و فردوسی
همان گونه که ذکر شد در کرمان علاوه بر انجمن محلی ابوحامد، حدود 10 انجمن‌ محلی دیگر هم فعالیت داشتند، به عنوان نمونه می‌توان از این گزارش روزنامه اطلاعات، به فعالیت انجمن خیابان خواجو و فردوسی پی برد: «جلسه انجمن محلی خیابان خواجو و فردوسی در منزل آقای محمد علی خالقی رییس انجمن تشکیل گردید. گزارش خبرنگار ما در کرمان حاکیست در این جلسه پیرامون شن‌ریزی کوچه‌ها و نصب شیرهای فشاری آب مذاکراتی به عمل آمد. قرار شد در جلسه آینده از شهردار کرمان دعوت به عمل آید تا احتیاجات این محل با حضور ایشان مطرح گردد» (4).

جلسه انجمن محلی حافظ
یا در گزارش دیگری می‌توان به فعالیت انجمن محلی حافظ شهر کرمان آشنا گردید: «اعضای انجمن محلی حافظ کرمان پیرامون طرح‌های عمرانی گفتگو کردند.
انجمن محلی حافظ کرمان با حضور آقای دکتر شریف ‌نژاد (6) شهردار این شهرستان در منزل آقای حاج محمد [رضا] نظریان یکی از اعضای انجمن تشکیل جلسه داد. خبرنگار ما در کرمان می‌نویسد: نخست آقای علی اصغر کوهی مطالبی در باره تکمیل آسفالت خیابان جامی که زیرسازی آن مدتی پیش تمام شده و هنوز آسفالت نگردیده و شبکه لوله‌کشی محله حافظ که مورد احتیاج مردم می‌باشد، مطالبی ایراد کرد.
سپس آقای محمود ارجمند عضو دیگر انجمن حافظ راجع به درخت‌کاری محل و نحوه آبیاری درخت‌ها و نگه‌داری آن‌ها تذکراتی داد. آن‌گاه آقای محمد صنعتی مشکلات و نیازمندی‌های عمومی مردم را برشمرد و اظهار امیدواری کرد که شهرداری بتواند در شرایط موجود اقداماتی در جهت تأمین نیازمندی‌های عمومی انجام دهد.

پس از اظهار تشکر آقای ابراهیمی از خدمات استاندار (7) و شهردار، آقای دکتر شریف‌ نژاد وعده داد که در مورد پیشرفت‌های عمرانی قدم‌های موثری بردارد» (8).

ب ـ هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات
در کرمان
پیشینه تأسیس هیئت‌های مشورتی روزنامه اطلاعات در ایران به سال‌های 1344 ش. برمی‌گردد. یعنی در ابتدا این روزنامه برای انعکاس مشکلات و معضلات شهرهای ایران در روزنامه خویش ستونی را به عنوان «کرسی آزاد» اختصاص داد و اهالی هر شهر و منطقه، در این ستون به بیان محدودیت‌ها و مشکلات منطقه و شهر خود می‌پرداختند. پس از چندی «سناتور عباس مسعودی» (10) مدیر مسئول روزنامه اطلاعات در ابتکاری جالب و بی‌نظیر «هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات» را در شهرهای ایران تأسیس نمود. این افراد که از خبرگان آشنا به مسائل اجتماعی و شهری هر منطقه انتخاب می‌شدند، از قشرهای مختلف جامعه بودند و تحت نظارت مدیر روزنامه در هر شهر که سمت دبیری هیئت مشورتی را به عهده داشت، هر 15 روز یک بار در محل روزنامه جمع می‌شدند و اهم مشکلات و معضلات منطقه خویش را بررسی و پس از تدوین، گزارشی از مطالب ذکر شده را به روزنامه اطلاعات می‌فرستادند و روزنامه نیز با انعکاس آنان، از مسئولین نسبت به حل آنان درخواست می‌کرد.
محمد صنعتی که از اولین اعضای هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان بوده‌اند، در خصوص این هیئت می‌گوید: «قبل از بیان تأسیس هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات، باید به این نکته اشاره نمایم به دنبال وقوع وقایعی در آن دوران ـ که به دلیل اطناب از ذکر آن خودداری می‌کنم ـ دکتر «علی امینی» (11) در سال 1340 ش. به نخست‌وزیری رسید و به قدرت رسیدن وی باعث به وجود آمدن فضای باز سیاسی محدودی در کشور شد، به نحوی که حتی در این زمان در تهران نهضت ملی اقدام به برپایی میتینگ نمود. بروز این وضعیت باعث شد تا اجازه داده شود تا در برخی موارد اعتراضات و بیان مشکلات علنی‌تر گردد. در همین راستا روزنامه اطلاعات که تأسیس آن به سال 1304 ش. برمی‌گردد، در این زمینه اقدام به برگزاری «تالار آزاد» (12) و انعکاس گزارش‌های شهرهای ایران در ستون «تریبون آزاد» در سال‌های 1340 یا 41، همچنین در صفحات محلی می‌نمود. مثلاً اکثر مطالب مربوط به کرمان و مناطق وابسته در صفحه «کرمان و بلوچستان» منتشر می‌شد. شایان ذکر است، این کار در روزنامه کیهان و در ستون «اقتراح» نیز انجام می‌شد. (13).
در امرداد سال 1344 ش. هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان، به عنوان سومین هیئت مشورتی روزنامه در ایران ـ پس از تبریز و کرمانشاه ـ تأسیس و شروع به فعالیت نمود. انتخاب اعضا به عهده خود روزنامه بود و آنان از افراد معتمد و آگاه به مسایل و مشکلات شهری و از قشرهای مختلف چون پزشکان، قاضیان دادگستری، آشنایان به امور فنی و صنعتی، ارتشیان بازنشسته، فرهنگیان با تجربه، مهندسین و … حدود 10 نفر را انتخاب می‌نمودند.
اولین اعضای هیئت مشورتی در کرمان عبارت بودند از آقایان: دکتر باقر ضیاءابراهیمی، علی یاسایی، عبدالحسین اسفندیاری، محمد ایران‌پور، ذبیح‌الله شعاعی، عبدالمهدی جلالی، ابوالفتح ژند، محمدحسین ایرانمنش و بنده. البته مرحوم مهدی باختر (سرپرست روزنامه اطلاعات در کرمان) نیز به عنوان دبیر هیئت مشورتی انتخاب گردید. پس از چندی تغییراتی در اعضا پدید آمد و مرحوم عبدالحسین آیت‌اللهی موسوی ، مرحوم دکتر حبیب الله رشید فرخی، آقای کوچکی و … نیز پس از کناره‌گیری برخی از اعضا، به هیئت مشورتی کرمان افزوده شدند.
حال که صحبت از انتخاب هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان شد، بد نیست به این خاطره نیز اشاره نمایم. در همین سال‌ها، مرحوم دکتر میمندی‌نژاد (15) که مجله رنگین‌کمان را منتشر می‌نمود، به دلایلی از سناتور «عباس مسعودی» دل خوشی نداشت و در یکی از شماره‌های مجله مربوطه اشاره نموده بود که «مسعودی هر کس که مانند خودش ناجنس، بی پدر و مادر، رذل و … است، برای هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در سراسر ایران انتخاب نموده است (16).

پی نوشت:
(1) ـ بر اساس مرام‌نامه حزب ایران نوین سازمان‌های مختلف کارگران، اصناف، انجمن‌های محلی، دانش‌آموزی و فرهنگیان که در سازمان‌های جداگانه فعالیت می‌نمودند، واحدی به نام «سازمان امور وابسته‌های حزب» تشکیل گردید و بنده به عنوان مسئول امور وابسته‌های به حزب فعالیت داشتم و در جلسات هر تشکیلاتی جداگانه شرکت می‌کردم (محمد صنعتی).
(2) ـ روزنامه اندیشه، پنجشنبه 4 مرداد 1352، سال بیست و چهارم، شماره 1919.
(3) ـ همان، سه‌شنبه 28 آبان 1347، شماره 12744.
(4) ـ همان، همان شماره.
(5) ـ همان، همان شماره.
(6) ـ «دکتر مرتضی شریفنژاد اهل و ساکن تهران، پزشک اطفال بود و اعضای انجمن شهر در حالی برای احراز سمت شهرداری به او رأی دادند که وی به دستور منتصری استاندار کرمان، سوار هواپیما، عازم کرمان بود. وی حدود پنج ماه شهردار بود و هنگام بازدید از تعمیرات ساختمان شهرداری مصدوم گردید و برای معالجه به تهران رفت و دیگر مراجعت نکرد و در تاریخ 10/3/1348 از سمت شهرداری کرمان کنار رفت». دانشور، محمد: از قلعه دختر تا دقیانوس، ص 153 تا 155.
(7) ـ استاندار کرمان در این زمان، از دی ماه 1347 تا شهریور 1348، هوشنگ منتصری بوده است.
(8) ـ روزنامه اطلاعات، ‌شنبه 26 بهمن 1347، صفحه محلی، شماره 979.
(9) ـ همان، ‌شنبه 26 بهمن 1347، شماره 12817.
(10) ـ سناتور عباس مسعودی؛ «روزنامه‌نگار و سیاستمدار معروف، متولد 1274 ش. در تهران است. او تحصیلات خود را در مدرسه دارالفنون انجام داد و به کار نویسندگی و خبرنگاری پرداخت. در جوانی مؤسسه‌ای درست کرد که اخبار داخلی و خارجی را جمع‌آوری و به روزنامه‌ها می‌داد. در سال 1305 ش. امتیاز روزنامه اطلاعات را گرفت و با پشتکار و جدیت خاصی توانست در مدت کوتاهی روزنامه خود را در ردیف بزرگ‌ترین نشریات روز قرار دهد. گذشته از روزنامه یومیه اطلاعات و روزنامه‌های انگلیسی و فرانسه، چندین جلد معتبر نیز تأسیس و انتشار داد. سال‌ها روزنامه اطلاعات بدون رقیب و پر تیراژترین نشریه ایران محسوب می‌شد. مسعودی در کنار کار مطبوعاتی، چند دوره نماینده مجلس شورای ملی (ادوار دهم، یازدهم، دوازدهم، سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم از تهران) و چند دوره سناتور (از بدو تشکیل مجلس سنا تا زمان فوت، قریب 25 سال) بود. مسعودی مردی خودساخته، پرکار و لایق و از همه مهم‌تر به کار مطبوعاتی خود عشق می‌ورزید. قریب 50 سال در صحنه سیاسی ایران کارگردانی می‌کرد و به تمام دنیا نیز مسافرت کرد و خاطرات این مسافرت‌ها ده‌ها هزار صفحه یادداشت است که تدریجاً در روزنامه اطلاعات منتشر شده است. او به حق در پنجاه سال اخیر پدر مطبوعات ایران بوده و در سنین کهولت روزانه دوازده ساعت کار می‌کرد و سرانجام نیز در سال 1353 در پشت میز کارش در روزنامه اطلاعات درگذشت». عاقلی، باقر: شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 3، ص 1431 و 1432.
(11) ـ علی امینی؛ «متولد 1285، فرزند میرزا محسن‌خان (معین‌الملک) و نوه میرزا علی‌اصغر‌خان امین‌الدوله (صدراعظم مظفرالدین شاه)، دارای مدرک دکترای اقتصاد، و مناصب: ریاست کل کمرگ، معاون وزارت دارایی، معاون نخست‌وزیر، دبیرکل شورای عالی اقتصاد، وکیل دوره پانزده از تهران، وزیر اقتصاد، وزیر دارایی، وزیر دادگستری و نخست‌وزیر در سال 1340 ش. وی در سال 1371 در اروپا درگذشت». تلخیص از: عاقلی، باقر: شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 1، ص 128 تا 223.
(12) ـ تالار آزاد در محل روزنامه انجام می‌گرفت و بعضاً تعدادی از مردم به ویژه دانشجویان مطالبی را ذکر ‌نموده و حتی دکتر امینی در برخی مواقع جهت پاسخ، حاضر می‌شد (محمد صنعتی).
(13) ـ در آن دوره سرپرست روزنامه کیهان در کرمان آقای محمد محمدی بود و مکان دفتر روزنامه نیز در جوار دفترخانه وی در خیابان شاهپور (شریعتی)، مابین میدان عباس صباحی و چهارراه کاظمی (روبروی کتاب‌فروشی شهر کتاب فعلی، در کنار کوچه مشهور به کوچه جهود = یهودی‌ها) قرار داشت (محمد صنعتی).
(14) ـ روزنامه اطلاعات، چهارشنبه 20 مرداد 1344، شماره 11752.
(15) ـ وی علاوه بر پرداختن به تخصص خود (دام‌پزشکی)، در زمینه نوشتن کتاب و مقالات نیز فعالیت می‌نمود. ایشان در سال 1345 ش. کتابخانه‌ای در کرمان (کتابخانه شهید مفتح فعلی) تأسیس نمود. جهت اطلاع بیشتر، نک: دانشور، محمد: چهره‌های ماندگار کرمان، صص 389 تا 393.
(16) ـ برگرفته از متن مصاحبه با محمد صنعتی، آذر 1392.