روزگاری که گذشت

عبدالحسین صنعتی زاده

بخش چهل و چهار

با آن که تغییرات زیادی در مدرسه داده شده بود به اصرار و ابرام پدر گوش نداده و در این دفعه تصمیم گرفتم با سرمایه مختصری که عبارت از ده تومان بود به کسبی آزاد مشغول گردم و از تاجر هندویی که نامش ارباب مروارید بود، یک صندوق کبریت نامرغوب که مطلوب نبود به واسطه ارزانی به نصف قیمت یعنی ده تومان خریده و در روی سکویی که در همان دالان کاروانسرا خالی بود گذارده و به انتظار مشتری نشستم. اما متأسفانه چون کبریت ها نامرغوب بود و همه مشتریان کبریت مارک بزی را طالب بودند و کبریت هایی که من خریده بودن فیلی و سابقه بدی داشت کسی نمی خرید. تا نزدیک ظهر این معامله به نوعی مرا افسرده و غمناک ساخت که نزدیک بود به گریه در افتم. عکس فیل هائی که روی قوطی های کبریت ها چسبانیده بودند در عالم خیال گاهی چنان مهیب به نظرم می آمد که گوئی صدها فیل می خواهند با خرطومشان مرا له و لورده نمایند. اما به هر نحو بود ظاهر خود را حفظ کرده و به فکر چاره افتادم و بیشتر ناراحتی ام برای این بود که پدرم از راه برسد و از معامله و نادانی که در معامله صندوق کبریت کرده ام آگاه شده آن وقت مر ا مورد شماتت قرار داده بگوید حالا فهمیدی که این راهی که در پیش گرفته ای اشتباه است. عاقبت فکرم به اینجا رسید که به هر نحو شده زودتر جان خود را از آن معامله خلاص کنم و با خود گفتم حالا که مشتریان کبریت ها را به طور معمول نمی خرند، من هم آنها را وزنی می فروشم. آن وقت ترازویی از خانه آورده و داد زدم و گفتم این کبریت ها را وزنی می فروشم. هر سی سنگی (پنج سیر) چهار ریال و چون خیلی ارزان می فروختم. همان اطرافیان و کسانی که در کاروانسرا بودند. در اطرافم جمع شده و در ظرف یک ساعت تمام را خریدند و حتی صندوق آن را برای آن که اثری از آثار آن معامله منحوس نباشد. فروختم ولی به جای آنکه از این معامله فایده ببرم. نصف از سرمایه خود را از دست دادم و بدتر از همه در نزد آشنایان این طور قلمداد شد که به چه کاسبی ساده و زود مغبون بشو می باشم و وقتی که پدرم آمد اطرافیان و کسانی که کبریت ها را نصف قیمت خریده بودند نزد او آمده با استهزا و تمسخر خندیده و به او گفتند پسرت کبریت ها را وزنی می فروخت و چون ما دیدیم مردمان راهگذر آنها را از او به قیمت نازل می خرند خریدیم. اما حالا آنها را به او پس می دهیم. پدرم گفت نه اینکار صلاح او نیست چون معامله کرده بهتر این است ضرر کند و بداند در معاملات باید اول خوب دقت کند و در موقع خرید و هنگام فروش دانسته باشد که اگر در کارش دقت ننماید ضرر می کند و هر آنچه آنان در پس دادن کبریت ها اصرار کردند نپذیرفت. شب با احوالی بد و دلی گرفته به خانه رفتم و بیشترش را تا پاسی از شب در رختخواب بیدار ماندم.  روز دیگر به کاروانسرا رفتم در این دفعه یک صندوق چای نسیه خریدم و فروشنده که او هم تاجر هندویی بود. به اعتبار آنکه مرا می شناخت این معامله را به طور نسیه انجام داد. منتهی بابت قیمت این صندوق بیست و پنج تومان قبض گرفت چون سر صندوق را باز کردم و مشتریان روز قبل مرا به صاف و سادگی شناخته بودند باز به خیال آنکه می توانند ارزان بخرند به سراغم آمدند و اطرافم را گرفتند. این اجتماع آنها به نفع من تمام شد. زیرا سایر عابرینی که از آنجا می گذشتند متوجه چای های من شدند و ای بسا از سادگی و نادانی من در روز پیش هم آگاه شده بودند و هر کسی مقداری چای خرید و تا نزدیک ظهر این صندوق چای را به خوبی فروختم و چون پول های خود را شماره کردم به اندازه پنج تومانی که روز قبل از معامله کبریت ضرر کرده بودم مداخل شده بود. همین که ظهر شد نصفی نان و کمی پنیر گرفته برای اولین دفعه از جیب خود نهار خوردم. چون شب به خانه آمدم به این نکته متوجه شدم که همه خریداران در جستجوی فروشنده ساده و بی شیله پیله می باشند و اگر بدانند فروشنده زیرک و دانا می باشد از او روی می گردانند.